Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
matatzaile, matazale (S). � "Qui roue de coups violents" Lrq.
matausta. "(G-azp), depósito en el centro de una lancha" A.
mataza (V, G, AN-ulz, B, S; Lar, Dv (V, G), H (V, G, S), Zam Voc; -th- Gèze, Dv (S)), matasa (V-ger-m-gip,
G-azp; Lcc, Mic 7v, Añ), mataxa (AN-ulz, B, BN-ciz, Sal; -th- S), matax (AN-gip), matatza, matatxa. Ref.: A
(mataza, matasa); Lrq (mathaza); Garbiz Lezo 104; Iz IzG, LinOñ 182, ArOñ (matasa), Als (lixibí), Ulz
(mataxá); Etxba Eib (matasia); Izeta BHizt (mataxa); Elexp Berg. �1. Madeja. Según Garbizu (Lezo 104 nota),
en Lezo matax tiene valor diminutivo. "Matazuran izpia artuz egiten da mataza" H. "Zortzi lixiba ero ber
zituben zuritzeko matazak" Iz Als (s.v. lixibi). "Matasia ezegintzen lagundu netsan" Etxba Eib. � Tr.
Documentado en textos meridionales desde comienzos del s. XIX. Al Norte sólo se encuentra en Inchauspe. �
Itxoroskiti atera ta daruez matasak austietara. Mg PAb 139. Nire konzienzia egongo da mataza nastau
moropildu bat legez. Añ EL
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 215
mende.
1 24. Khotxeian haria hartürik, egiten da mathaza. Ip Dial 6 (It y Ur mataza; Dv
hastari). An zan matasa arildu ezin egin zana. AB AmaE 450. Beren matazak irutera olara batutzen ziran. Arr
EE 1882a, 101. Abade iaunak arilduta eukan / mataza naste guztia. Azc PB 170. Matasa bat azkatutea baizen
gatxa. A BGuzur 149. Ezta iñun ikusten ez matasarik, ez ardazketarik eta ez arilketarik. Ag Kr 131. Matatxa
bezelako emakumek gustatzen zitzaizkan. Alz Bern 58. Agur nire matatzak / eta amukoa. JanEd II 42. Betiko
gorubaz edurren matatza / eunduten diñardu ortzijan. "Hila en los cielos los copos de nieve". Laux BBa 6. Eta
antziñako ipuin-matazak / ariltzen dira beinguan. "Udazken abestia" (ap. DRA). Ezta errez jardutia mataza
askatuten, buru bijak badagoz marapillo baten. Otx 32. Seda-mataza ariltzen ari da. Or Eus 335. Mataza nastu
ta biurritu baño len, aria ondo arildu ta albañatzea dagokio edeslari ikasiari. TAg Uzt 16. Gure bizitza-mataza
gutxitzen goaz, eta eriotz-mulloa ariltzen. NEtx Antz 107. Ordurarteko maitekeri-ariak matasa biurtzea. Erkiag
Arran 160. Artilezko mataza pare bat. Arti Tobera 271. Berriketea balitz ardatza, etxea bethe mataza. Osk Kurl
55. Artu itzan mataza auek. NEtx LBB 161. Has gaitezen bada, zenbaitek nahasi baino nahasiago nahi lukeen
mataza askatzen eta biltzen. MIH 385. v. tbn. Ldi UO 49. Zait Plat 40 (20 matasa). Lab SuEm 193. Azurm HitzB
65. Berron Kijote 116. Matasa: CrIc 59. fB Ic III 317.
� (A, que cita a FSeg), matasa (V-ger-m-gip; Lar, Añ), mataxa (BN-ciz, Sal; -th- S). Ref.: A (matasa); Etxba
Eib (matasia). (Fig.). Lío, embrollo, caos. "(Madeja sin) cuenda, negocio enredoso, alasaibageko matasa" Lar.
"Intrincado [...] (metafórico)" Añ. "Embrollo, asunto enredado" A. "An urten daben matasia, zuzendu ezindakua,
el enredo que allí surgió [...]" Etxba Eib. Sólo incluimos aquí los ejs. más alejados del significado original. �
Zenbat arima [...] katigatu oi ditubeen pekatubaren sare edo matasaan. JJMg Mayatz 112. Eskriben mataza eta
somakari gezurrezkoen kontra. Arr Bearg 155 (ap. DRA). Zer zan ango lazka ta matasea! Ag AL 27. Itz-mataza
guztia baño sendoago Joanesen galdera larria entzun zan. Ag G 288. Gixadi-buru egiñik txerrenak / sortu
dauzan matasa, gorroto-edenak. Enb 209. Orixe jakin ezkero, matazea askatuta dago. Eguzk GizAuz 136. Gizon
odolkideen oien artean ere lazka-mataza au eraiki ta irozo duk. Zait Sof 184. Etzunan bereizten ango mataza. Or
QA 109. Ortxe egoan untze, matasa ta atsekabea. Erkiag Arran 129. Eztaukat lehengo dudetako mataza. Arti
MaldanB 204. Edena sortu oi dauan eziñikusi ta matasea. Erkiag BatB 89. Alperrik ibilliko dira sofismak eta
matazak saillean asmatzen. Vill Jaink 47. Bere bizitzan naikoa korapillo ta mataza sortuko zuan nobela bat.
NEtx LBB 18.
� Tema, materia de conversación, de narración, etc. � Ua nâsteko, Mikelek daki / zer mataza bear jarri
[aitonari]. Or Eus 309. Ta emen daukagu poema osoaren matasa mugatua. Onaind in Gazt MusIx 153.
� + matasa, matats. (Fig., referido a objetos que recuerdan una madeja). Cf. infra (4). � Odei matasa baltzak.
Ag AL 77. Eguzkiaren argi-matatsetatik banatzen diran urrezko albañuak. Elizdo EEs 1929, 175. Urrezko
mataza dirdaitsua [illeak] esku-atseginkatzen zun bitartean. TAg Uzt 122. Bakoizka asiko natxin mataza
ariltzen, odeieri nagokala. Or QA 75. Ke-mataza. NEtx LBB 95. v. tbn. Zait Plat 90.
� (Fig., refiriéndose a una sucesión, un conjunto sucesivo). � Bilbon asita, erririk-erri / asi du kanta-mataza.
NEtx LBB 287.
�2. (V-gip, G-goi). Ref.: JMB At; Elexp Berg. Copo de nieve. "Mataza galantak zien goizian" Elexp Berg. v.
ELUR-MATAZA. � Gaiztakerige dago zelaiko matatza. "El copo del prado". Laux BBa 122.
�3. (V-ger-m, G-to ap. A), matasa (V-ger-m ap. A), mataxa (BN-ciz, Sal, S (-th-) ap. A). "Tempestad de
granizo. Al decir sólo mataza, refiriéndose al tiempo, se entiende del granizo; siendo preciso anteponer la
palabra edur para referirse a la nieve. Matazea da, graniza copiosamente. Edur-matazea da, nieva en
abundancia" A.
�4. "(V, Sc), copo de lino" A.
�5. "Matax (AN-gip), barrita de dulce" Garbiz Lezo 104. � Ez uste berak txotxoak orren errez egiten ziranik.
Ezta mataxak ere. Anab Poli 76. Alako mataza zuriak egin eta guraizeakin klix, klax, aidean joaten ziran txotxo
zuriak. Ib. 76s.
- BIDE-MATAZA. v. bide.
- ILE-MATAZA, -MATAZADUN. v. ile.
- MATAZA-KORDEL (V-ger-arr ap. A; matasa-k. V-ger-arr ap. A). Hilo con que se envuelve la madeja.