Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
makoak eransi" Ib. Harriet cita a Etcheberri de Ziburu, pero en éste se lee mazoak (). Cf. VocNav s.v.
maco. Para maku en una oración popular navarra del s. XIV, v. TAV 2.2.15. v. makola. � Harri gainaldean
baziren bi burdin-mako besada erdi bat edo bien artean zeharka. Mde Pr 113. � Kakoa ortik eta / emendik
makoa, / esaten zuen zala / Montuengakoa. Izt Po 143 (v. KAKO-MAKO).
�2. (V-arr, AN-5vill), maku (Zubiau Burd). Ref.: A; Caro Vera 46. "Circunferencia de la rueda del carro. Burpil
batentzako gauzarik bearrenak dira: masterra, erraillak eta makoa (V-arr). Algunos llaman mako a cada uno de
los seis o siete arcos de que habitualmente se compone esta circunferencia" A. "Makubak, llantas de la rueda"
Zubiau Burd. "Mako, rama pequeña de forma angular (en el carro)" Caro Vera 46. � Dendal-arrija, tximela,
makubak, kateiak, giltzak, kurutziak [...]. Mg PAb 134 (en una lista de utensilios de ferrería). Gurpillak,
gurdiarenak bezela egiñak ziran; ta aien ardatz, beso, mako ta buhuiñak urtuzkoak ziran. Ol 3 Reg 7, 33.
�3. (V-ple-arr-oroz ap. A). Arco. � Iru mako edo arri-uztai egozan kalean bertan. A BeinB 83. Antiguako
kalean da pelota lekuko ertz baten mako (erdaldunen arco) guztiz politak egozan. Ag Kr 216. Ara non dagoan
bera, Mañasi, eliz ondoko makoaren azpian. Ib. 220. Lotutako makil bigun orrek egiten duan adar edo makoari
(arkuari). EEs 1917, 54. Eguzkiak bere mako ederrean astiro bilduki, Yainkoaren bakean uzten ditu aintzirak eta
urmael aundiak. 'Cintre'. Or Mi 106. Mako ikuseziñetik zintzilika itxas-magalean eguzkia astiro kotatzen dan
bitartean. TAg Uzt 8. Bi buruleku-arko edo mako apalak, ondo berdindu gabeak. Garm EskL I 124. v. tbn.
Arruti in Onaind MEOE 816. � "Curva, makua, jita" Dgs-Lar 4. � Ara lênen izpia biotzaren pozgai; / gero,
mako bat, gero [...] / biribil irteten da menditikan ustai. "Curva". Or Poem 533. Zati ebakiak, beren makoak
saretzen dituzte. "Curvas almenadas". MEIG IX 127 (en colab. con NEtx). � Arco (arma). � Makoa etzan
besterik adaska ausi-gaitz makotu edo okertua baño, muturretik muturrera idizila ten ebana. Larrak EG 1958,
371s.
�4. "Crocs, crochets, dents arqués et recourbés de certains animaux" H.
�5. "Griffes, ongles crochus de quelques quadrupèdes ou oiseaux. Par analogie, main avec les doigts recourbés
en dedans. Makoan sartzen badut, etzaut khenduko, si je l'entre dans ma griffe, on ne me l'enlèvera pas" H.
�6. "Crochets, termes d'imprimerie ou d'écriture, autres que la parenthèse. Makoen artean diren hitzak, les mots
qui son entre crochets" H. � Sagaratua ez dan Elizan, mako tartean dagona ez bedi esan. Or MB 797. Obeto
ulertzearren [...] sarritan mako-barruetan itz errezagoa-edo jarten dot. Ker in MEIG III 47.
�7. "Portion courte d'une branche cassée qui reste tenant au tronc" H.
�8. "(AN-araq, L, B), horca u horcón" A.
�9. "(L), arrejaque, vencejo, atadura" A. � Zerbitzuko tresnak, hauts-untziak, trukesak, suhatsak, makoak eta
su-untziak kobrez egin zituen. Dv Ex 38, 3 (Ur kako, Ol sarde, Ker zarda, Bibl, BiblE (-es-) sardexka).
�10. "(L, BN-mix-baig-lab), báculo" A.
�11. "(L-côte), púa de tenedor, de horquilla" A.
�12. "(R), cayado" A.
�13. "Mako: burdiñazkoa, ortzek itzian gisa gorotza iraultzeko (AN-gip)" (Comunicación personal).
�14. Clave. � Arkitzen da [...] egin onen gañetik zergatik arin igaro zan, aren gañetik zergatik astunkiago,
atzaltzeko makoa. "La clave para explicar [...]". Zink Crit 71.
�15. (V-gip, AN-5vill, BN-baig; Lar, Dv). Ref.: A; Iz ArOñ; Gte Erd 304. (Adj.). Arqueado, encorvado. "Maco,
en la Germania significa bellaco. Viene del Bascuence makoa, que significa encorvado y torcido" Lar. "Sudur
makoa, nez recourbée" Dv. "Sudurra mako du (BN-baig), tiene nariz aguileña" A. � Juce Machua (1366). A
domno Sancho Macua de Echeuerria (1224). Domingo Macua (1228). Arzam 337 (y bastantes ejs. más). Semero
Macua de Guiçairudiaga (1257). GLarr 384 (v. tbn. 133 y 459). Garcia Macua (s. XIII). TAV 2.1.7, 34. Yenego
Macua. VM 41. � Bere muthur makoa zimurturik, sudur ziloak... sua dariotela. Barb Sup 95. Ezueria zuen
amonak, / tinkin zebillan bernea, / gerria mako, saiets bat labur. "Inclinada". Or Eus 88 (v. GERRI-MAKO).
"Bê-sarreran bi atal, / arri-ustai mako. "Portales de arco". Ib. 367. Ikusi nuanean / nik zure zangoa, / iruditu
zitzaidan / auntzadar-makoa. "Cuernos de cabra en paréntesis". Canc. pop. in Or Eus 55.
- ARTZAIN-MAKO, ESKU-MAKO, KAKO-MAKO. v. artzain, esku, kako.
- MAKODUN (Urt I 275, Dv, H). "Qui a un croc. Makhilla makoduna, bâton à croc" Dv.� Zikhoizkeria, ditaken
bizio trixtena... Bil eta bil eta sekulan ez aski, bethi sukar furian bizi esku makodun zekena. GAlm 1961, 58 (ap.
DRA).
- MAKO-GURDI. "Mako-burdi (V-ger), rueda con radios" A.
- MAKOPE. (En casos locales de decl., en sing.). Lugar bajo el arco. � Andik bigarren makopera Andra
Mariaren irudidunpera bide andirik ezeuken. A BeinB 88. Andra Mariaren makopetik irago bear ebanean. Ib.
89.
2 mako. � Cf. inkimako. � Beste anitzek-ere / txarkeria asko / esan izan dituzte / euskararentzako: / batzuetan
inki ta / besteetan mako, / izuturik txokoan / egongo dalako. Izt Po 142.
makoatu. "(Sal), entumecerse los dedos" A.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
21