Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
BOEanm 1315. Prezisamente martxatu biau / baserrira edo kalera. Tx B II 61.
martxatu. v. martxotu.
martxe. v. martxa.
martxite. v. matxite.
martxo (V-gip, G, AN, L, B, BN, Ae, S, R; Volt 131, SP, Urt V 207, Lar, Aq p. 63 (G, AN), Añ (G), Mg Nom
68 (G), Arch VocGr, Gèze, Dv, H, Zam Voc (G); -rxo Ht VocGr), martxu (V-ple, G-azp, AN-gip-5vill-ulz-olza,
BN-baig, Ae), martsu (AN-olza; -rsu V-gip, G-nav, AN-araq; Lcc), martso (G-azp-goi-to, AN-larr, Ae, Sal; -rso
V-gip, G-goi, AN-larr, BN-ciz-mix-bard-baig), martzo (V-gip, G-azp-goi, AN-araq-ulz), martzu (-rzu G-nav,
AN-araq). Ref.: Bon-Ond 136; VocPir 20; A; EI 310; Lrq; ContR 515 y 529; Ond Bac 403; Echaide Nav 57; Iz
Als (eakus), Ulz, To, UrrAnz e IzG (ilbeltza); Elexp Berg. � Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos
(excepto en vizcaíno) desde Leiçarraga. La forma general es martxo. Aguirre de Asteasu y Lardizabal emplean
marso; hay martzo en EusJok y marzo en Cardaberaz (en ambos casos junto a martxo); martxu en Goñi (junto a
martxo). En DFrec hay 190 ejs. de martxo y 2 de martzo.
�1. Marzo. "Martxoa, marzo (Pamplona, 1501)" ASJU 1981, 78. "Andre Dena Maria martxokoa, le jour de
l'Annonciation" SP. "Marzal, martxokoa, martxoarra" Lar. "A últimos de febrero y mediados de marzo, suele
hacer mal tiempo, otsaillak buztanaz, martxoak bularraz (G, AN)" Aq p. 63. "Martxoan airea gorri, goizoro
elurberri (R), en marzo aire fino (litm. rojo), todas las mañanas nueva nieve" A. Cf. Cb EBO 47: "Otsalla , martxoa edo martia, aprilla, maiatza [...]". v. 1 marti, epail. � Aurten 1559. Martxoan Anboisen emanik. Lç
Ins F 7r. Martxuaren ondarreko bela eginen omen du. (c. 1597). FLV 1993, 465. Marxoko bioleta daritzon lore
xumea. SP Phil 421s (v. tbn. marsoko biola en AA III 398). Marxoaren hamarrean. INav 162. Zelebratzendá
Iruñeko obispadogóntan Aingéru guardiakoarén fésta Martxoarén lenbizikoan. LE JMSB 138. Hüme hazteko
begiratü behar dira martxuan sorthiak. Ip Dial 100 (Dv martxoan; It epaillean, Ur martiko illian).
Ernalarazteko arorik hobeena da otsailetik martxo artean. Dv Lab 282. Martxoaren 25ean, Anontziazioneko
egunean. CatJauf 57. Kunplitako ene azken martxoko kartan errana. Mdg 121. Martxo ilabeteko / gauaren
minean. Etcham 81 (cf. infra MARTXOKO HIL). Martxo gogorrak aurrera ardirik / artaldeetan ezin il. Or Eus
219. Antzina-antzina urtea martxoz asten bait-zan. Ib. 141n. Martxoko oilarra beste ilhabeteetakoa baino hobea
da. Martxoko oilandak ere hobeak, arrautza-erruleago (V-och, BN-lab, S). A EY I 67. Gernika, 1952'gn
urtarrila-martxoa, 18gn zenbakia 34-35 orrialdeetan. Mde Pr 308. Martxuaren erdi aldera, Engrazik bere
laugarren aurra izan zun. Etxde JJ 180. Martxoak 14. Gardaiatik irteera autokarrean, goizeko seietan. Anab
Aprika 56. Arantzatzun, 1962, martxoak 22. Vill Jaink 11. Martxoa aurrera zoaien. Izeta DirG 103. Horra nun
1540-ko martxoaren 14-ean Aita Iñakik deitzen duen. Ardoy SFran 141. Duela mende laurden bat, martxoko
egun batez. Xa Odol 157. Martxoain erdin gau t'egun berdin (AN-ulz). Inza NaEsZarr 990. 1940ko martxoa
baino lehen burutua omen zuen tesia. MEIG VIII 85s.
v. tbn. EZ Eliç XXIV (en la misma pág. tbn. marxo). Harb XII (-rx-). Gç 24. Bp II 96. SermAN 3v. CatLav 49 (V
32). ETZ 81 (Orrio, 1750). Lar, carta a Mb 281. CatLan 8 (marxüaren). JesBih 468. CatLuz 31. MarIl 5. UskLiB
6. Jaur 392. Laph 32. Aran SIgn 202. HerVal 191. CatS 100. Ud 127. Zab Gabon 98. Sor Bar 70. Arr May 5.
Elsb Fram 122 (141 marxo). Jnn SBi II. Goñi 81. EusJok 38. Tx B I 158. Munita 41. Zerb Azk 70. MAtx Gazt 18.
Salav 77. NEtx LBB 28. Martzo: Cb Just 55 (-rz-). EusJok 97.
� (Empleado como nombre propio). � Artzaiak aurrez artaldea du, / ardi bakarra atzetikan... / doi-doi bizi da
Martxok utzita. "Marzo". Or Eus 221.
�2. "(V-arr-oroz), domingo anterior a carnaval" A. � "(V-ple-arr-oroz), domingo de Carnaval" Zam Voc.
- AMA BIRJINA MARTXOKO. Fiesta del 25 de marzo. � Ama Birjiña Martxukoaren egunean. Goñi 61. Ama
Birjiña martxoko, (e)man diok neguari ostiko (AN-ulz). Inza NaEsZarr 992.
- ANDRE SANTA MARIA MARTXOKO. Fiesta del 25 de marzo. v. ANDRE MARIA MARTXOKO (s.v.
andre), ANDREDENA MARIA MARTXOKO (s.v. andredena). � --Zoin egünez Jesüs-Krist konzebitü izan
da? --Andre Santa Maria martxokoan. Bp I 32.
- MARTXO-BABA. "Haba, baba miarra, marxo baba, zaldi-baba (L)" Lcq 72.
- MARTXO-GARI (R-uzt), MARTXOGI (S), MARTXA-GARI (Ae, Sal). Ref.: A (martxo-gari, martxa-gari);
CEEN 1970, 342. "Trigo de marzo" A.
- MARTXOKO HIL, HILABETE. Mes de marzo. � Marsoko illa izanik, mendietako elurrak urtu ziralako.
Lard 109. Igaro ziren martxoko ilabetearen ondar egunak. Izeta DirG 110.
- MARTXO-LAINO (-laño AN-larr ap. Asp Leiz), MARTXA-LAÑO. "Martxolaño, niebla de marzo" Asp Leiz.
� Aisa dezazke banatu alakoen lanak..., ain nola kea, ain nola martxa-lañuak. LE-Fag.
- MARTXO-LILI. "(S; Foix), primevère (bot.)" Lh.
- MARTXO-LINO (SP; -liño Gc ap. A). "Lin de mars" SP. "Bayal, lino de hilaza fina y blanda" A.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
195