Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
ohiturazko martxa segitu. MEIG VI 138. � Marcha, tendencia, curso. � Bakoitzak geren martxari zuzen / bier
diyogu segitu. EusJok 147. Mundu onetan dijuan martxa / etzait askorik gustatzen. Tx B II 95 (v. tbn. I 139).
Kondairak badu berezko bide bat, martxa bat, gizonen alegiñak gora-bera. Vill Jaink 169. Daramagun martxan.
MEIG VII 44. � Atzera eman zuen martxa, kaminoan buelta eginik. Arti Ipuin 78. � Funcionamiento,
organización, actividad. � Pakoren lanerako zintzotasunak eta begi argiak zuzen zeraman edaritegiko martxa.
NEtx LBB 63. Anai zarra oker dabil / itxasoko martxan, / bildurra banuen zu- / zenduko ez ote zan. Basarri in
Uzt Noiz 78. Iraetan e ipiñi dute / martxa ikaragarria, / bertarako ainbat lanekin eta / orain ondo da erria. Uzt
Sas 56. � Marcha, velocidad. "Zoazi emekiago, arraposki (BN-arb), kotxeak martxa ttikitu du (AN-gip)" Gte
Erd 145.
�2. Marcha (pieza musical). Cf. EZTEI-MARTXA, KASKAROT-MARTXA. � Kantabren martxa. Monho
108. Martxa edo ibil berdiña. Echag 246 (tít.). Goizetik datoz jardiñeruak / kantatzen martxa berriya. Ib. 59. San
Inazioren martxa. It Fab 201. San Inazio Loiolakoaren ibilineurria edo martxea. Aran SIgn 215. Azaltzen da
Martzelino mutill koxkorra, txistuka egun ontan etorri dan batolloien martxa. Sor Gabon 48. Gizon bi, San
Inazio martxa joaz, bata txirolarekin eta bestea atabalarekin. Apaol 122s. Jarri etzak ba jesuiten martxa alu ori
kantatzen. ABar Goi 31. Eleiz-birian martxa jotzeko. Uzt Sas 105. Abiatzerakoan, Chileko martxa hasi nuen.
Irmo jarri ziren, negarrez batzuek. MEIG I 60. v. tbn. Izt C 502. Ag G 187. EEs 1913, 107.
- MARTXA HARTU. Irse, marcharse. � Amerikara martxa artu nuan / sarturik barku batean. Auspoa 135,
117. Nekez baño ezpada bere / emo'ebanian berbia, / bengo-benguan presentau jaken / martxie artzeko kotxia.
Auspoa 142, 67. Ta oaiñ Itali aldeko martxa artuko te dun (AN-gip). PPer FLV 1987, 188.
- MARTXAN. En marcha, en funcionamiento. � Trena martxan asi zanian. SM Zirik 90. Ipiñi eban martxan
erlojuori. Ib. 67. Iñoiz gertatu izan zan txoperra martxan lurreratzea. Erkiag BatB 44.
- MARTXA HONETAN. A este paso. � Zakurran ipurtzuloko abertzalea eiñen dun au, azkenen, martxa ontan
seitzen bado (AN-gip). PPer FLV 1987, 190.
- ORAINGO MARTXAN. A este paso. � Oingo martxan laster izangotxuk gizonak iretargian. SM Zirik 23.
martxaita-sagar. "(BN-mix), variedad de manzanas" A.
martxakula. "Martxaküla (S-saug), pinces pour cueillir des châtaignes" Lh.
martxal (R ap. A), martzal (-rz- Sal ap. A), maxal (R ap. A). � "Cerdo de menos de un año" A. � Gure zaharamen
/ eta zainduz, ez jakinik ere, / gure symbol eta gure itzal- / urkhatu hau, urkhabeon martzal. Mde Po 99.
martxandisa. v. marxandiza.
martxandot. � Dim. de martxant. � Martxandota zelüti gin bat bezala ikhusirik izan züzün. SGrat 18 (v. tbn.
17).
martxant (BN-baig ap. CEEN 1969, 211; Urt), marxant, marxand. � Mercader, vendedor, comerciante.
"Marxand, trafikari" Lç Decl Mm 3v. "Abietarius negotiator, [...] nortéko martxanta, sapiñ merkataria" Urt I 24.
� Tr. Documentado en textos septentrionales y en un texto baztanés del s. XVIII. � Marxantak tenpletik
iraizten. Lç Mc 11, tít.. Daga punta zunzurrera ezarririk, dio marxantari, dugun molsa edo bizia, [...], ordian
marxant miserabliak, bere onak galtzen ditu. Tt Onsa 63. Eta bai saltzera esklaboetako Ismaeltar martxant
batzueri (B, s. XVIII). BOEans 780. Etzitiala marxantaren flakeziaz edo nezesitatiaz prebali gaizen balia dien
beno haboruagoren salzeko edo gütiagoren erosteko. UskLiB 76 (3 martxant). Baionan, Kluzeau, liburu eta
paper marxantaren baithan. MarIl V. Harri preziatu marxant baten gana / badoa lasterrez. Gy 134. Marxant
bati, zoinek bilhatzen baiditu perla hunak. SalabBN Mt 13, 45 (Ip sal-erosle). Marco Antonio utzirik heskualdun
marxant baten etxerat juan zen. Laph 59. Marxant ttipi, zapetain, hargin, [...], peontzan ari zirenak eta bertzeak.
Elsb Fram 133. Egün berian erosi zian Atharratze martxantenian, barnez gatülu tarro baten heineko godaleta.
Const 19. Gauzen moldatzalek eta martxantek behar dute berea. Herr 24-3-1960, 4. v. tbn. CerG 3. ECocin 1.
martxante. � (Lo) que marcha (bien, rápido...). � Gure untziak asko korrietan dau, korri aundikoa da, abilla
da, martxantea da. Berriat Bermeo 387.
martxantera, martxandera (V-arr ap. Totor Arr). �1. "Mujer que lleva productos del campo a la ciudad" Totor
Arr. � Esne-saltzaille, merkatari-baserritarrak, eleizpeko martxanterak [...]. Alzola Atalak 139. �2. "Salsera,
brujilla. [...] Aidian erabiltzen dau anaia martxantera orrek" Elexp Berg.
martxatu (Lar). � Marchar(se). � [Jesus] martxatuzé Galileatik eta etorzé Judeáko dermioetarát (Mt 19, 1).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
194