Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
"Maki, pesebre de madera para los cerdos" Ib. � Nor eztu ikusi gure etxeko andriak txerrian makian saitsian
begira nola xaten duen? (Sal). Garral EEs 1920, 28. �2. (-kh- SP � vEys, H). "Tine de bois" SP.
� Etim. De lat. baccinu.
3 makina (V-arr-gip, G-nav, AN-ulz; -iñ- Zam Voc), majina, makin. Ref.: SM EiTec1 (txorroztada); Iz Als
(anri), Ulz (ni); Ibarra Dima; Elexp Berg. � Máquina. "Makiña, arado (Bizkaya)" Garate 1. a Cont RIEV 1930,
156. "Arek makiñiak-pe sarata raruak ataratzen jitxuk" SM EiTec1 155. "Aizimaten zeen; guai eztukau gariya
garbitzeko eta eztakiau guai; guai makinak..." Iz Als (s.v. anri). "Ni makinen t'ez, laien ta ola enun aittu, biño
bertze lanetan bai, yorran, eraitten..." Iz Ulz (s.v. ni). "Por antonomasia, la locomotora. Makiñiak gizona
azpixan artu dau" Etxba Eib. "Trilladora. Gariak joteko makiña" DRA. "Garie garbitako makiñea ibilten san ba
goitik garie botaten yakon eta manilleas emoten yakon bueltea [...]" Ibarra Dima. "Dícese del freno mecánico
del carro. Makiniai olixua ein biako jako" Elexp Berg. v. maxina, mekanika. � Tr. Documentado al Sur en el s.
XX (tbn. en Mattin). La forma general es makina. Hay makiñ en Oskillaso (junto a makiña), y makina y majina
en Anabitarte. En DFrec hay 106 ejs. de makina, todos ellos meridionales. � --Txipiroiak egiteko makina --diyo
Kintuak farrez. Iraola 100. Makiñie bera pa-a birko-dxok len baño bi mille pe-esta geidxau. Ort Oroig 127.
Itxasoratzeko bear zituzten elikagarriak, makinarako ikatza ta gañerontzeko guziak artuta [...]. Elizdo EEs 1926,
10. Landola edo fabrika jarri bear duanean, lenbiziko makinak aututzen ditu. NekIr 73. Aldi berean bulzkin,
tramankulu edo makiña barriak asmau ziran. Eguzk GizAuz 21. [Xalbat] ziaro deuseztuta eta ankak makiña
baten eragitez mugituak bailiran. Etxde JJ 261. Ontziak dituen makiña bikain indartsuak. Erkiag Arran 162.
Eten gabeko makina-burrundarak urrutirago zijoazela adierazten zion. Anab Poli 41. Zine modurako makiña
bat ingirau eben, nok daki nundik. SM Zirik 44. Eskribitzeko-makiña moduko batekin. Ib. 106. Ogei lagunen
lanak egiten / dago makina bakarra. Basarri 132. Erretratatzeko majina. Anab Aprika 38 (81 majina-istillu).
Mondragoeko Cerrajerak jarri zituan Jaturaben makina-etxeak. And AUzta 97. Belarria makiñ zarataz bethea.
Osk Kurl 123 (126 makiña). Gizonak eztu ikusi nai munduan makiña izugarri ta itsu bat baizik. Jirabiraka eta
laisterka dabillen makiña bat. Vill Jaink 44 (33 makina). Gelatik TO-ren makiña otsa dator. NEtx LBB 104.
Jaso beti zure begiak zaldunketa-liburu oien makiña, gaizki eraikitako makiña, irauztera. Berron Kijote 22.
Makina honek tintontzirik ez duelako. MIH 212. Egiten diren bereizkuntzak hutsaren hurrengoak dira maizenik,
beharriak eta are makinek ere nekez jasotzen dituztenak. MEIG VIII 101. v. tbn. JanEd II 130. JAIraz Bizia 63.
Izeta DirG 105. MAtx Gazt 90. ZMoso 50. Mattin 90. Uzt Noiz 92.
- MAKINA KALKULATZAILE. Máquina calculadora. � Diot-etik nion-era pasatzeko era ederki erakutsiko
genioke, buru hauste gogorrik gabe, oraingo makina kalkulatzaile bati. MIH 113s.
- MAKINAN. A máquina (de escribir). � Ez ei zekian makiñan eskribitzen. SM Zirik 106. v. tbn. NEtx LBB
107.
- MAKINAZ. A máquina (de escribir). � Nere mintzaldia, makinaz idatzirik, Donibaneko adiskide katoliku
batek eskatu zidanan. Or QA 107. Kona eraugi zaztan [...] xure papelak makinaz eskribitrik. ZMoso 89. Azaleko
zuzenbideak makinaz idaztea. MIH 368. v. tbn. Osk Kurl 176.
- MAKINETAKO. "Obrero de las máquinas. Aren anaia makiñetakua zan Urkusua'n" Etxba Eib.
makinadi (V-gip). � Maquinaria. "Makiñadi barri barrixa erosi dabe euren lantegirako" Etxba Eib.
makinata. "Makhiñata, augée (S)" Lrq.
makinatara (-kh- H), makinatra (-kh- H). � "Augée, plein un baquet" H.
makinatto. � Dim. de 3 makina. � Aitaren txilibitulako bat joten zuanean, batera ixildu eta gelditu egiten zan
makinattoa. Osk Kurl 129.
- LURRIN-MAKINATTO. v. lurrin.
makinatu (V-arr-gip). Ref.: Totor Arr; Iz ArOñ. �1. "Makinetu, arar el campo" Totor Arr. "Makiñaatu,
makiñaaketan (garixa), trillar (a máquina) el trigo. [...] Makiñaatu, arar la tierra con el arado moderno" Iz ArOñ.
�2. Maquinar, conspirar. � Fariseuak erkitian, xuntatu zren makinatako aren kontra eta galarazteko. Hual Mt
12, 14 (Samper makinatzeko; Lç har zezaten konseillu, Ol aren aurka bildu ziran, Ker batu ziran).
makinatxo (V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg; Zam Man 94), majinatxo, makinatxu (V-m ap. A). � Dim. de 1
makina. "En V-m se dice hasta con el diminutivo, dando más bien que quitando fuerza a la expresión. Makinatxu
bat bidar ibilli gara or itxastxoritan" A. "Makiñatxo bat egun eiñdakua aren zaiñ" Etxba Eib. "Makiñatxo bat
nagi bizi dok gure kontura" Elexp Berg. � Tr. Documentado en textos vizcaínos y guipuzcoanos desde finales
del s. XIX. Hay makinatxu en Enbeita, Otxolua y Erkiaga (Arran 34), y majinatxo en Uztapide (junto a
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
19