Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
martina (G-bet ap. Arzdi Peces; FauMar 58, Zubk Ond). � "Martiña (en Donosti) es Zeus faber o sea el pez
martín o de San Pedro, gallo marino, que dudo si será el papardo o papalardo" Arzdi Peces. "Martiña, mutxu
martin, san Martín, gallo francés" Zubk Ond.
martinar, marttinhar (BN-lab ap. A). � "Cigarra, insecto" A. � Martiñar batek udaurrenkantua asi ezkero.
'Cigale'. Or Mi 37. Zoriontsutzat augu, zugatz-buruetan, / errege iduri, / intz-tantoak edanaz, abestu oi dukan /
martiñar ori! Zait Gold 202. Martiñarra iñoiz eltzen ez naizen lerrondo bat zerraten ari da. 'La chicharra sierra
un pino'. Amez Plat 37.
martineta (V-gip; Lar (-iñ-), Izt C 199), martinete (V-gip), markiñeta (V-gip), markiñota (V-gip). Ref.: Iz
UrrAnz (markiñetia), ArOñ (martinete, markiñetia); Etxba Eib; Elexp Berg (markiñota). � Martín pescador.
"Martineta, martín pescador" Garate 4. a Cont RIEV 1934, 58. "Oiñ ez da agertzen martineta, bere kolore
bizixekin, gure ibai aldietara" Etxba Eib. v. MARTIN-ARRANTZALE, ur-martineta.
martinete, markinetea (det. (-ia) V-gip ap. Iz ArOñ). � "El martinete (de ferrería)" Iz ArOñ. Cf. CompG f 15v:
"Hay en esta provincia para la labor del hierro muchas, costosas y grandes herrerías y otras pequeñas que
vulgarmente llaman martinetes". � Ingude gainean burni-zati bat igunez (martinete) ioten zuen aldizka. Zait
Plat 54.
martingala. �1. Martingala, pieza de las calzas que cubría la entrepierna. � Martingalako primeaen barri / zuk
niri itaunketea / utra da neskak egiteko / pregunta lotsabagea. Lazarraga (B) 1159vb.
�2. (V-gip ap. Elexp Berg; G-azp). Artimaña, treta, martingala. "Soldauxka ona pasau dau, ango martingalak
ondo ikasitta zeuan da" Elexp Berg. � Martingala pixkat ere / egin dezu ikasi, / bestela mundu onetan / ezin
leike bizi. JanEd II 127. Txurreru oik badute / milla martingala, / edozein bazterretan / jartze'ute txabola. Tx B
136. Zer gertatzen ote zaio gure Amiel zaharrari [...]? Zer martingala ote dabilki buruan? PPer FLV 1987, 187.
martingarratz (V-ple ap. A; Zam Voc). � Acedera.
martingo. (Precedido de Done 'San'). "Martiniega, tributo que se pagaba por San Martín, Done Martingoa" Lar.
martinklaska. "(Sal, R), una planta. Belar bat da, adar ta lore anixko diona, morroinak bere loreak eskugainean
jo ta lertarazten dei. Lerteran arroitu bat egiten dabei loreak" A.
martinlairu. "Alcedo" Urt I 478.
martin-mullo. v. martimullo.
martinsalto (AN-olza ap. Bon-Ond 146; -xalto AN-gip-araq ap. A). � Saltamontes. "Langosta de los campos"
A. v. matxinsalto, MARTIN-SALTALAGAI, M.-SALTALARI, M.-SALTARI. � Xartal, xirriska eta martinsalto
deitzen diren eta gure tokietan bakharka baizik ikhusten ez ditugun marmutx ferje xango luxek. Prop 1908,
8.
martintzar. "(L, BN-mix), palurdo, hombre de sentimientos poco delicados" A.
marti-oilar (V-arr-och ap. A EY I). � Gallo de marzo. "Marti-oillar, gallo de marzo. Se dice de aquél que canta
a media noche en punto" A. "Marti-oilarra, martian yaioriko oilarrak dauko izen au" A EY I 67. "Martian
yaioriko gizonai marti-oilarra olgetan esaten ddake (V-och)" Ib. 67. v. MARTIKO OILAR. � Gixona, martiollar
gorri-polit bet artu ta kapan barruen burutxue agirien euela, joan ei zen subire (V-arr). AEF 1921, 93.
Barriro ere kanpaien otsa / iru durundin oiua, / ollotegian marti-ollarren / goizeko kukurrukua. BEnb NereA 77.
marti-oilartto. � Dim. de marti-oilar. � Marti-oilartto gorria, izan zakidaz balia (V-arr). A EY I 67. Bein,
norbait deabruak estu ta larri erabilela, erregu auxe egin euan: Marti-oilartto gorria, ointxe nigaz akordaten
ezpazara, badoa nire bizia (V-arr). Ib. 67.
marti-oilartxo, marti-oilartxu. � Dim. de marti-oilar. � Marti-ollartxu gorrie, / orain balie, balie, / orain
balietan espa-sara, / joan da nire bixie (V-arr). AEF 1921, 93 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
189