Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
durunditsua jo eban, arako gomazko puxika biribillari, gidariak marruskaldi latza egiñaz. Erkiag BatB 87. � (S
ap. Lrq). Zurra, paliza. � Behar du othe gibeletik jarraiki murruskaldi baten emaiteko pagano atrebituari?
Etcheb Obrak 18 (ap. DRA). [Behi lasterretan] adineko gizon batek hartu du murruskaldi borthixkoa. Herr 28-2-
1963, 2.
marruskatu (G, AN, L, BN, Ae, Sal, S, R; SP (+ -rruz-), Ht VocGr 365, Arch VocGr, Dv, H), marroskatu (R),
marrusketu (B), murruskatu (AN-5vill, L-ain, B, BN-lab-baig; SP, Urt V 121, Dv, H), murrusketu (B),
murruxketu. Ref.: A (marroskatu, marruskatu, murruskatu); A Aezk 296; EI 65; Lrq; Satr VocP; Izeta BHizt2
(marrusketu, murrusketu); Gte Erd 8. � Tr. Documentado al Norte desde Leiçarraga, y al Sur en textos del s. XX
(tbn. en Ezale). La forma mejor documentada es marruskatu (-rruz- en Lopez y Alzaga, en éste último junto a -
rrus-). Hay murruskatu en autores septentrionales de los ss. XIX y XX; marruskatu y murruskatu en Duvoisin,
murruzkatu en Ezale y murruxketu en un refrán recogido por Inza. En DFrec hay 2 ejs. de marruskatu.
�1. Frotar, restregar; exprimir, estrujar. "Presser entre les mains" Arch VocGr. "Ez dezazula hola marruska
lephoko hori, ne chiffonnez pas ainsi avec les mains [...]. Ogi buru heldua marruskatuz errexki bihitzen da, l'épi
de blé mûri s'égrène aisement si on le froisse dans les mains" H. "Oihala lats-harriaren gaiñean murruskatzea"
Ib. "Cepillar la madera. Marrusketu ongi sorallue" Izeta BHizt2. "Oial busti oi murrusketu ongi" Ib. "Garbitzean
galtzerdiak murruskatu (AN-5vill), [...] erropa marruskatu eta bihurritu (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 8. "Jabonar
la ropa. Ongi murrusketu ta garbitzen dire oialak" (Comunicación personal). "Hacer papillas. Artoa
murrusketuta iten dire zopa beratxak (B)" (Comunicación personal). Cf. VocNav s.v. marroscar, murruscar y
murrusquiar. � Hasuiñak signifikatzen du nagitasuna: baldin malguki, leunki, [...] ferekatzen eta erabiltzen
baduzu, erreko zaitu; baiña ez nabasiki eta ausartki hersten eta marruskatzen baduzu. Ax 41 (V 25). Eskuak
murruskatuz. Hb Esk 208. Gabaz jaikirik, Jedeonek marruskatu zuen ilea eta ophor bat bethe zuen ihintzez. Dv
Iud 6, 38 (Ol, Ir YKBiz 110 marruskatu; Ker biurtu, BiblE bihurritu). Haren dizipuluek ogi buruak hartzen, eta
eskuetan murruskatuz jaten zituztela. Dv Lc 6, 1 (Ol marruskatu, Leon murruskatu; IBk e IBe aletu). [Ur] hortaz
beraz murruskatzen du begithartea. Zby Pel 82. Esku beronekin gora ta bera bular guztia ondo marruskatzeko.
Anab EEs 1919, 86. Aiztoz marruska dute [txerria] geldi dedin garbi, / orbel gaiñean, lotan dagola dirudi. "Lo
han raído". Or Eus 137. Morko zabal batean eskuak busti zituan eta beian marruskauaz, lurrez zikindu zituan
atzamarrak. Ib. 95. Politak dira, izan ere, baina, esku gehiegik marruskatu dituelako edo, zimelduxeak daude.
MIH 138. Bihar, etzi, datorren astean utziko dut [bihotza], derrigorrekoa baldin bada, ongi marruska dezaten.
MEIG I 131. v. tbn. AR 306 (-rruz-). Erkiag BatB 45.
� Atormentar; zurrar, sacudir. � Ezen hek Egipteko rege Faraoren suiekzionean marruskatuak esklabo zeuden
lekhutik idokirik largoan eta libertate osoan ezarri ukhan ditu. Lç Adv ** 1v. Basaprofeta izanen beitira
marrüskatürik egün eta gai menten mentetan. Ip Apoc 20, 10 (Lç, He, TB tormentatu, Ur, Ker, BiblE oinazetu).
Talo, 55 bat urteko baserritar kankallu bat da [...]. Laguna marruskatu gabe ez daki itzegiten. Alz Burr 16.
Hura bezalako lau murruskaturik eta lihoturik ezarriko zituen gure Superiorak! Etcheb MGaric 201 (ap. DRA).
Murruxketuko aut! (Ae). 'Apurtuko aut'. Inza NaEsZarr 2353. Ikusleak astindu nahi ditu eta lazki marruskatu, ez
balakatu. MIH 320.
� Erosionar. � Gaztañadi ta pagadiak marruskatu dituen erreka garbiaren okerruneak agertzen dira.
ADonostia Itzald II 11.
� Acariciar. � Parrez eta Joxe Joakiñi arpegia marruzkatuaz. Alz Burr 29.
�2. (Lar � H). "Desmenuzar" Lar. � Haren bihotza ürratürik zen, xehekatürik, marrüskatürik, bena nahi zian
sofritü. Ip Hil 170. � Fracturar(se). � Dena den, lazpabost ezür marruskatü deialako elhia da. Prefosta
eritegiala eraman die. Herr 5-2-1959, 3.
�3. (Gc ap. A; Lar Sup, Izt 8v), marroskatu (Sal, R ap. A). "Ajar" Lar Sup. "Estregar, ajar" Ib. � Erromes
soiñeko marruskatua (ajado) jantzirik, Erromaruntz abiatu zen. Etxde JJ 226.
�4. + murruskatu (S (Foix) ap. Lh), murruzkatu (L ap. A). Mascullar, chapurrear. � Bekhatu da othoitzik ez
egitea edo eginik ere, eskarnio bat bezala marruskatzea. Arb Erlis 301. [Ohoin] batzuek, alegia, otoitzean
zerbeit murruskatzen badautzute ere. HU Zez 35. Orai, frantsesa nolazpeit murruzkatzen hasi orduko, eskuaraz
mintzatzeko ahalke. Ezale 1897, 174b. Frantses liburu zonbait ere bazituen eta guti edo aski entseatu zen
anglesaren marruskatzerat. Lf ELit 256. v. tbn. Barb Sup 10 (murruskatu).
�5. murruskatu. Hacer (algo) de cualquier modo. � Eta lan hura bakharrik ezaxolaki, nolazpeitka egiten, larri
larria murruskatuz, artatzea balio ez balu bezala. Dih MarH 49 (ap. DRA).
�6. "(G-to, BN-baig, Sal, R), revolver, embadurnar" A.
�7. murruskatu. Tratar, analizar. � Mintzaldi eta ikhusteko molde batzuen murruskatzea. Herr 24-5-1962, 2.
�8. murrusketu (AN-larr ap. Asp Leiz2). Gruñir. Cf. VocNav: "Murrusquiar, gruñir los cerdos cuando tienen
hambre (Valle de Odieta)".
marruskatzaile, marruskazale (S ap. Lrq), murruskatzaile (BN-baig ap. A; Dv), murruskatzale (B ap. A). �
"Celui qui frotte, frictionne, passe le linge au lavoir" Dv. "Frotteur entre les mains" Lrq. "El que frota" A.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
185