Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
1 marraska (AN, L, BN, S ap. A; SP, Urt I 185, Lar, Lecl, VocBN, Dv, H), marrazka, marriska (H (BN, S)),
maraxka. � Tr. Empleado sobre todo en la tradición septentrional desde el s. XVII. Al Sur se encuentra en
Mendiburu, Lizarraga de Elcano, Iztueta (D 48), en dos versiones alto-navarras de Orreaga, en Echenique,
Samper, EE, Txirrita e Iraizoz. La forma general es marraska. Hay marrazka en Baratciart (263) y Duvoisin
(junto a marraska); maraxka en Lizarraga de Elcano (tbn. marraxka) y Xarlem (-ras-), y marriska en Lopez y
Txirrita (-ix-). En DFrec hay 2 ejs. de marraska.
�1. Grito, chillido, berrido; bramido; grito de dolor, gemido, lamento; gruñido; llanto. Leiçarraga (Decl a) 7r) da
marraska como equivalente suletino de auhena. � Airean aditu ziren / auhen eta plaiñuak, / itsas zabalean ere /
marraska eta oihuak. EZ Noel 98. Zeren eztute enzunen oihurik, nigarrik, marraskarik [...], auhenik eta nigarrik
baizen. Ax 588 (V 378). Miñ handia egiñen zioen eta marraska ederrik egiñ araziko. He Phil 278. Ixur
diotzagun haren aitzinean kontrizionezko marraskak haren amodioari bihurtzen diotzaten eskergabetasunentzat.
JesBihD 11 (ap. DRA). Egiten ezpaziguten nai genuena, marraska ta negar. Mb OtGai I 17. Etzen aditzen
guzietan hekin hasbeherapen ukigarririk eta marraska arraillagarririk baizen. Lg II 121. Au erran ta il ze
maraxka bateki (204). LE-Ir. Sobera dun hik nigar egiten, / marraskek haite hanitz itsusten. Arch Fab 195.
Hunen sangez, / eta marraska miñez, / zauden guti beratuak / motztaille kostumatuak. "Cris". Gy 143.
Napoleonek dio, behin khenduz maska / pagaraziko ungi bitimen marraska. Hb Esk 160. Ithotzen hari banintz
urean, zer oihu-marraskak egin netzakeen. Dv LEd 102 (191 marrazka). Deihadar bat entzuna izan da Erraman,
marraska eta orrobia hainitz. Dv Mt 2, 18 (Echn, Leon marraska; Lç nigar, He marrubiazkoa, TB marrakazko,
Ker, IBk garrasi). Kan izaneunzu amargurarekin nearregitea eta ortzen marraskara. Samper Mt 13, 50. Hemen
ere ez da nigar eta marraskarik beizik. Prop 1876-77, 108. Da mendiko ereta, da Andresaroko
ardien yanba. Marraska miñ bat diruri (AN-5vill). Orreaga 71. Otsuen izigarrizko marraskak (AN-ulz). Ib. 57
(B, BN-baig marruma, R marraka egin). Oiu eta deiadarrak beizik ez ziren aditzen itsasoaren marraskarekin
batean. EE 1884a, 314. Han izanen da han marraska eta hortz-karraska. Leon Mt 13, 42 (Echn marraska; Lç,
He, TB, Dv, Ip, SalabBN nigar). Aren marrixkak zepuan dagon / basakatuak bezela. Tx Auspoa 101, 32. v. tbn.
Harb 339. SP Phil 56. Gç 178. MarIl 89. Balad 243.
�2. "(Lc, BN-ciz-baig, Sc), torrente de lágrimas" A.
- MARRASKA EGIN (Urt V 112), MARRASKEGIN (Urt I 185). Gritar, chillar, berrear; gemir; gruñir. �
Marraska eginen dute / mendi goren aldera; / mendiak, eror zaitezte. EZ Noel 127. Urdeak [...] oraiño minik
hartu gabe, ukitzeaz beraz egiten du marraska. Ax 432 (V 281). Unhatuan egin diot, / Iainkoari marraska. Hm
125. Maraska egiteko lüke / lürrian gizunak / orhitürik eternaleko / damnazionen phenak. 'Pleurer'. Xarlem 169.
Negar ta marraska egingo duzue zuek, mundua berriz, poztu egingo da. Ir YKBiz 459. � (Con determinantes). �
Urde kundia animale satsu bat baita, hil nahi dutenian marriska izigarririk egiten dizi. AR 335.
- MARRASKAN. Chillando, gritando; gimiendo, lamentándo(se). v. MARRASKETAN. � Gizon kaskoin txar
hari, marraskan bilkura batean jalitzen zautanaz, gogotik beharri-ondoko bat emanen nion... Herr 27-12-1956,
1. Borthegarai hori badoa, / semearen minez marraskan. Balad 211.
- MARRASKAZ (S ap. A; SP, Urt V 112), MARAXKAZ. Gritando, berreando; gimiendo, lamentándo(se).
"Marraskaz hasi da, [il] s'est mis à crier" SP. "Marraskaz hasten dira (S), se echan a llorar" A. � Tr.
Documentado desde el s. XVII en textos septentrionales y en Lizarraga de Elcano (Ong 65r marraxkas). �
Marraskaz hasten dire berze guztiak / bere hutsen kausaz Iaunak sutara egotziak. EZ Man I 94. Ni [...] flakatuaz
nindohan eta bethi egun guzian iharzen ninzen marraskaz. Harb 322s. Hasiko dira deihadarrez, nigarrez eta
marraskaz. Ax 607 (V 390). Pobreak sar ditezinean Jainkoaren erresuman, hek kanpoan egonen dira
marraskaz. SP Imit III 58, 10 (Ip marraskaz; Ch oihuz, Mst marrakaz). Min handi eginen zioen, iarriko zen
marraskaz. SP Phil 277. Marraskaz nago zeren ezagutzen baitut galdu dudan guzia. Mih 116. Akabatu ze
errabiatzen oius ta maraxkas (201). LE-Ir. Nere bekhatuen karga phisuaren azpian marraskaz nagoela. Dh 89.
Aizoak hitzkatzen dira biziki, / oihuz, marraskaz / eta debrukaz. Arch Fab 99. Marraska eta orrobia hainitz,
Errakel marraskaz bere umeen gainean eta gozakaririk ez du nahi izan. Dv Mt 2, 18 (Lç nigarrez). Oihu
marraskaz eta zalapartan ari zen, nahi zela mintzatu. HU Aurp 48. Bertze emaztea arterat badohakote. "Utz
ezak, dio marraskaz, othoi utz ezak". Prop 1906, 141. Jakobek aise ezagutu zuen bere seme maitatuaren jauntzia
eta marraskaz hasi zen. Zerb IxtS 25. v. tbn. Gç 177. Bordel 198. Laph 91.
- MARRASKETAN. Gimiendo, gritando, berreando. � Emantzen marrasketan, erraten zuela: Absalon ene
semea! Ene seme Absalon! Lg I 317. Errabian ahalkez estalirik, / gaixtaginak marrasketan daude: / O zatorzte,
lurrak eta mendiak! Monho 118. Marrasketan egonen da, munduko itsaso guzietan ur den bezenbat nigar isuriko
du. Dh 152. Eternitate guzikotz su-elementetan dauntza marrasketan eta errabiamenduan. Ib. 121s.
- NEGAR-MARRASKA. v. negar.
2 marraska (V-m, G-to-bet ap. A). �1. (Adv.). "Royendo" A. � Giza-suge arek ez eukon gabez marraska
yarduteko ta kutxara yagitzeko asmurik. "Roer". Or Tormes 55. �2. (Sust.). Roedura. � Eneutson parketan
olatari arratoe-marraska. Or Tormes 53.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
172