Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
marota. v. maluta.
marotxo (AN, BN ap. A), marotxu (B ap. A Morf 13). � "Maro-marotxo eragin, mecer (la cuna)
insensiblemente. Parece contracción, por lo menos en AN y BN, de emaro" A. � Maro marotxu, santa Marotxu,
/ maro marotxuk eramango zaitu. A Morf 13.
marpil. v. marfil; marpiribil.
marpiribil (-bill V-gip ap. Iz ArOñ), marpil (-ill V-gip ap. Iz ArOñ). � "Aro de madera que se coloca entre el
sapiño y la cadena. Marpilla ta zapiñua" Iz ArOñ. Cf. Baraib: "Malpiribil (Araya), sobeo. En Gamboa,
martiribil en la acepción antedicha y en las de hueco del yugo donde se afianza la lanza del arado y pieza de
hierro colocada en el yugo para dicho uso; en Urizar, maspiribil".
1 marra (V, G, AN, L, BN; Urt IV 124, Lar, VocBN, Dv, H), mara (det., Lar). Ref.: A; Iz Ulz. � Tr.
Documentado tanto al Norte como al Sur desde Axular. En DFrec hay 11 ejs. de marra. �1. Raya, línea; trazo.
"Venero, línea que señala las horas en los relojes del sol, marra, arraia" Lar. "Raya, línea, [...] arraia, mara",
"rayar, hacer rayas, [...] marrak egin" Ib. "Marra bat lurrean makhilaz egitea, tracer une ligne [...]. Lumaz
paperean eginikako marrak, les raies [...]. Basa astoak hanitz marra ditu larruan, asto gureak bat baizik ez, l'âne
sauvage (la zèbre) a beaucoup de raies sur la peau, [...]. Oihal marra ederrak dituena, toile qui a de belles raies"
H. � Bartolomeus Marra (1277). Don Johan Marra (1244). Eneco Marra (1200). Fi de Garçia Marra (1330).
Garcia Marra (1128). Arzam 338. Tota Lopeiz filia de Lope Marra (s. XIII). GLarr 116. � Marra bat eginez
gora-beheren zurubian, horraraino da zilhegi atsegina, beherago direnek egin dezatela barur. Hb Egia 122.
Asko marra eta tita badu harrobiak ferdeaz bertzerik. HU Aurp 99. Ahurreko marretatik. Eskualdun Egunaria
1897, 2 (ap. DRA). Zorrinoak, ile horasta argal batez estaliak, marra urdin bat bizkarrean trebes. JE Bur 13s.
Aleginduko gera, ba, erarik errexenian jakin-erazten ta ortarako idazti-barruan mar edo irudi batzuek jarriko
ditugu. Anab EEs 1919, 153. Ots, erderaz "horizonte" deitzen dugun marra? FIr 167. Zerura arraunak jaso
ditute, / erre dute lêngo marra. "Raya". Or Eus 398 (v. tbn. Aitork 95). "Ogam" horiek pondu eta marra zut edo
zeihar batzu ziren, harri baten kantoinean bernuzatzen zirenak. Mde Pr 230. Argiek marra beltx bat bazuten
inguruan eta beste bat erdian. JEtchep 37. Mutikoak makillatxu bat eskuan artu eta lurrean, are auts artean
lerroak eta marrak egiten ziarduan. Erkiag BatB 55. "Magnificat"en bertso bakoitzak / afoiñu marra darua.
'Estela'. Gand Elorri 136. Mahats-adar legortuetan, kirio-zirrindaratan sasitzen bada, beti ere marraren
bakuntasunagatik nagusitzen da. "Trazo". MEIG IX 122s (en colab. con NEtx). v. tbn. Prop 1897, 281. Gazt
MusIx 69n.
� (L, BN-ciz-baig ap. A; H). "Raie au jeu de paume qui détermine les limites au delà desquelles la balle est hors
de jeu et le coup mauvais. Pilotak marra hunkitzen duenean ere, marraz kanpo ez yo izan arren, ezta ona, [...]
Marra erretzen, irabazi dut, je touche (brûle) la raie, j'ai gagné" H. "Raya que no debe pasar el jugador" A. v.
pasomarra. � Indarrean badabila pilota, lore, gora, urrun, [...], erretzen ardura marra; zirristan lerratzen lur
arras, bainan bethi bizi. JE Bur 29s. Marra arrasean ezarri nahi zituen pilota asko beheregi kausitu zaizko. Herr
19-12-1957, 3.
� (L-sar ap. A; H). "Buruko ileak marra batez bereztea, séparer les cheveux de la tête d'une raie" H. "Raya del
peinado" A. v. 1 artesi (2).
� Signo. � Zenbakera oietan maizenik erabilli oi diran marrak bitzuek dira. ZA RIEV 1928, 584. Antxiñako
euskaldunak, zenbakiek idatziz azaltzeko, zelako marra edo ikurrak erabiltzen zituzten ez dakigu. Ib. 588.
� Rasgo. � Beren argitalpenakin Euskadiren gogo-izatasuna gero ta marra biziagoz dagerten yakintzbazkunak.
Y 1933, 8. Haren aurpegi-ertz malgua, matrailaren marra eztia. Mde HaurB 16. Ikusten zituen berriz
ere haren aurpegi-marra finak. Ib. 24. � Línea. � Nahasmendu ta bolara txar batzuk gorabera, ba-da marra
edo lerro jarraitu bat, etengabe gora naiean leiatzen dena eta gora abiatze ori gizarteko matxinada ta
nahasmenduek ezin dute galerazi. Vill Jaink 47.
�2. (O-SP 231, SP, Lar, Añ, H). Margen, límite, frontera; término. "Marra, merka, xedea, marque, but. Marra
edo parra iragaitea, franchir la barrière" SP. "Cancel, término, raya" Lar. "Lindero, linde" Ib. "Amojonar, [...]
marrak, kozkak paratu, ifiñi" Ib. "Demarcar, [...] marrak [...] ifiñi" Ib. "Limitar, [...] marrak ifiñi" Ib. "Ilimitado,
[...] marrik eztuena" Ib. "Fin, límite" Añ. "Limitar, poner límites, [...] marra ifini" Ib. "Propasar, [...] muga,
marra, neurria irago" Ib. "Raya, término, confín" Ib. "Término, mojón" Ib. "Espainia eta Franziaren bitarteko
marra, la ligne frontière entre l'Espagne et la France" H. Cf. Hubsch TPr2 101. � Aitzitik badirudi ezen zuk
xedea aitzinatu duzula, marra iragan duzula. Ax 8 (V 4). Badu itsasoak bere xedea, bere marra, bere mugarria
eta zedarri iakina, zein baita kosta. Ib. 113 (V 75). Beste itxaso orri, paratu zionean Jainkoak ondarrean bere
marra eta esia. Lar SAugust 10. Neurri, marra ta mugarik ez daben ontasuna. Añ LoraS 130s (v. tbn. CS 84).
Lagundiko bizibidearen marra edo legerik garaiyenak batu ta zuzendu zituzten. Aran SIgn 95. Erregek bialdu
nau zeregintxo bategaz Euskal-erriko marra edo mugetaraiño. Ag AL 44. Bildurrak zeuzkan gizonak beren
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
165