Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
- MARI-MATRAKA (V, G). Ref.: A; Iz ArOñ; Elexp Berg. "Mujer muy bullanguera" A. "Marimatraka bat,
mujer desobediente y dura" Iz ArOñ. "Revoltosa. Guria ta zuena, bixak pe mari-matraka majuak" Elexp Berg.
- MARI-MORTZIL. "Zeporrote (motza eta zabala) (G-azp), marimortzil (emakumea) (G-azp)" Gte Erd 49.
- MARI-MOTRAILU (-illu V-gip, G; mari-motroillo V-gip). Ref.: A (mari-motraillu); Iz ArOñ (marimotraillu).
"Marimacho, mujer que en su corpulencia y acciones parece hombre" A. "Marimotraillu bat, una chica fuerte y
dura. Marimotroillo bat, chica muy cargada de traseras" Iz ArOñ.
- MARI-MUIROKO. Nombre de un genio del mal. � Afalondoan konta dezake [...] / zer ta nola ta nondikan
nora / bizi zan Mari Muiroko. Or Eus 94. Gau artan Akelarren bildu zitekean / Mari Muirokorekin sorginbatzarrean.
Ib. 275.
- MARI-MUNDUKO. Diosa, genio. � Mari Munduko, basajaun-jainko / okher jakitun osoa, / jainkosa zaintzen
zenituztenak / ibaia eta basoa. Mde Po 103.
- MARI-MUTIKO (G-goi, AN, L, BN-arb-baig; -mitilko Sal; -mutilka R; mutilko S), MAIMUTIKO (-th- S).
Ref.: A (mari-mutiko, mari-mitilko); Lrq (maimuthiko); Izeta BHizt2; Gte Erd 5. Marimacho. "Hombruna,
muchacha revoltosa, amiga de andar entre muchachos" A. "Gure neskatiko au arras mari-mutikoa da" Izeta
BHizt2. Cf. VocNav s.v. marichico. v. MARI-MUTIL. � Edale, gormanda, auher, mari mothiko. Etch 379
(variante de la versión de Lrq). Neskatxa gazte bat, [...] Luison deitzen zutena, juaten da soldado guardia bat zen
lekhura eta han harturik tanbur bat, marimuthiko hura da abiatzen tanbur yoiten. Elsb Fram 82. Berehala orok
begietan hartuko dautzute, izen-goiti emaiterainokoan lagunek eta orok: "mari-muthikoa". HU Eskual 30-5-
1913, 1. Ez aski kopetatuak, ez aski parparoak edo papoak ageri, ez aski Mari-mutikoak, ez aski irakurtzen nere
liburuak eta kazetak. Barb Sup 59. Neskak pleka... Pullita ginikek. Funtsean, aski mari-muthikoak tiuk oraiko
egunean eta arrunt futituak. Herr 12-9-1957, 3.
- MARI-MUTIL (V, G, AN, B, BN-arb; -muthil S; H, Foix ap. Lh). Ref.: A; Lh; Inza EsZarr 177; Elexp Berg
(marimutill); Gte Erd 5. Marimacho. "Asto-ganean ankartolaka dabilen emakumeari Mari Mutil iminten ddako
ezizentzat (V-och)" A EY I 37. "Desvergonzada" Inza EsZarr 177. "Marichico. Fubola, bizikletia ta olakuak
gustatzen jakuen neskei, zenbait mozolok marimutill esaten dotse" Elexp Berg. v. MARI-MUTIKO. � Uren
ondo handiak, / behar zituen izitu / eta lotsaz herabetu / gure bi marimutillak. Gy 184. Ta zu, berritsu, marimutille.
Alz Bern 77. Oinak arin arin eta buruz arinago, / mari-mutil goseak hil, negua jin deno. Ox 91. Beti
mutillekin dabillen neska "marimutill" eta beti neskakin dabillen mutilla "maritxu" biurtu oi da. MAtx Gazt 32.
Mutillak su ganetik saltoka asi dira [...]. Gero, mutil txikiak. Gerotxoago, neskato marimutillen bat be bai.
Alzola Atalak 81. Mari-mutill ori zein dan esango dizuet. "Rapaza". Berron Kijote 137. "Matxorra" deitzen omen
ziotenan, marimutil horietakoa zelako edo. PPer FLV 1987, 187.
- MARI-PETRAL. "Impertinente, quisquillosa. Oiñ etxakiñat zelakua izango dan baiña gaztetan mari-petral
majua zonan" Elexp Berg.
- MARI-PUNTTA. Mujer a la que gusta destacar (?). � Lengoan, bizi-bizi ari ziran elkarrekin Matilde ta Zezili;
bi Mari-Puntta moda-modakoak. NEtx LBB 132.
- MARI-PURTZIL (-ph- H). Mujer mal vestida, desaliñada. � Errege Salomoni bi maripurtzil etorri zitzaizkion.
Or MB 256.
- MARI-SORGIN (V ap. A; Muj EEs 1915, 264). a) Mariposa. "Marisorgiñ (V, msLond), mariposa" A. � Ego
me, pollit, leun-leunaz / apaindutako mari-sorgiñ, / lore tartean loretxo bizi / baten antzera / gora ta bera / zoro
dabill. EA Txindor 35. b) (V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg). "Maribrujilla. Umia negarrez dabill eta gure
mari-sorgiñ ezta urrin ibilliko" Elexp Berg.
- MARI-TENTE. Altiva, orgullosa (empleado como sobrenombre). � --Nola joan zaizu eguna? --Ala, ala.
Alboko Mari-tente orren makiña otsarekin, belarriak gortuta. --Zein Mari-tente? --Txomin txikiñeko Irene,
emakumea. NEtx LBB 137.
- MARI-TXINDOKI. Nombre de un genio del mal. � Mari Txindoki ta aren neskame / zaraten sorgin beltzeri, /
sasi-azpira bil zaiteztela, / diozuet guzieri. Or Eus 345.
- MARI-TXIRDIL. "Andrajosa (Sal)" A Apend.
- MARI-URDIN. "(L-ain, BN-baig, Sal, R), mujer desaseada" A.
- MARI-URRAKA, M.-URRIKA. Nombre de un genio del mal. � Ibar loretsu hontatik iragaile, Mari Urraka
bide da mintzo, isolaren mintzoz, [...] zeren jainko-emea bait da. Mde Pr 140. Ez al duk iñoiz Mari Urrakanik
entzun? --Mari Urrakanik...? Orain urte bi, trumoi ta tximisten artean, Anbototik Txurrumurruren gañera etorri
zala ta... Eston Iz 10. Benetako Mari-Urrikatzat artu eban Ixurtzako andra batek kontau eustan niri au. Alzola
Atalak 35.
- MARI-ZIKIN (V-gip, G-azp-bet, L-ain, B, R-uzt). Ref.: A (mari-urdin); Etxba Eib (mari); Elexp Berg; Izeta
BHizt2. Mujer desaseada. "Baiña zetan zabitz or, mari-zikin, eskuak iriñetan sartuta" Elexp Berg. "Gure auzoko
andre oi marizikin ta gaixtoa" Izeta BHizt2. Cf. VocNav s.v. mari-zíquin. � Eta ikusirik exeri alki guztiyak
autsez betiak zeudela biatzaz jarri zuben danetan: Marizikin. EgutTo 9-7-1921 (ap. DRA). Mari zikiñeen
(zikiñaren) kolada, asteartetik gora (AN-larr). Inza NaEsZarr 683.
- MARI-ZILIPITRIN. "Cessata mulier, [...] ema molde gaitza, marizilipitriñ" Urt IV 444.
- MARI-ZIRTZIL. Mujer sucia, desvergonzada. � Mari Zirtzil... uztaren amalaugarren eguna zan... Dilin-dalan
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
144