Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
marguldu (V-ger-oroz ap. A). � "Ponerse macilento, perder el color" A. � Lur larreko belarrak makurtu ta
marguldu egin ziren. Or Mi 114. � (Part. en función de adj.). � Lore argal, ustel ta margulduak. Lh Itzald II
101.
marguosto (R). "(Fragaria vesca), fresal" Arzdi PlantR. Cf. VocNav s.v. marguosto. v. marguazi.
marguriol. "(V-ger), hierba semejante a la planta pimienta" A.
marguzi. v. marguazi.
mari (gral.; H), maria (G-goi). Ref.: A; JMB (marie, mari); Etxba Eib; Elexp Berg. �1. "Nombre familiar
femenino que se antepone a ciertos adjetivos para sustantivarlos y personificar el calificativo. Mari-sorgiñ, marizikiñ,
mari-arro, mari-guzurti, maribandera, etc." Etxba Eib. "Muy usadas en Ataun estas frases: Oi da marie!,
¡qué sra. ésa! Ez da mari txarra oi, no es mala sra. ésa" JMB. Cf. A s.v. mari: "'Maria gurea bein ioango elizara
ta bertan eperdiz altarara', esan ei eban Peruk aitxiña (V-ger)". Cf. VocNav s.v. marichico, marimoco,
marimoño, marizápalos, mari-zíquin, marizopil, etc. � Mari Migelen etxean no da to, emaztea gizon, oiloa oilar
(AN-larr). A EY III 45. � Erle-ume bati [...] kixkolak ahutaraka aintzinera arthiki ziozkan Piarresek, oihurik
amultsuena ere ba: Bil Maria, bil Maria! Eta erle-umea finkatu zen haitz ondoari. Barb Piar I 186 (DRA traduce
"voz que se da a las abejas").
�2. "(G-goi), genio subterráneo, jefe de otros, como sorgin y lamia. Su marido es maju" JMB At. v. tbn. JMB
MitV 423ss. � Beste urtzizko izaki askoren entzuteak ere Euskalerrian badirala esan gentzake. Oetako bat Mari
da. JMB LEItz 104.
- MARIA-BIDEETAKO. "Mujer pública, ramera (FSeg)" A.
- MARI-AKER. "Marimacho, [...] mari-aker (G-to)" A EY III 373.
- MARIAN. Al baño María. � Emazu zure esnia emeki emeki arroltzien gainerat higituz, egosaraz zaitzu
marian, sua gainian eta azpian emanik. ECocin 27.
- MARIAREN BAINUAN. Al baño María. v. MARIAN. � Ipintzen da egosten mariaren bañuan. Cocinan 56.
- MARIAREN KHARDU. "Chardon bénit, Mariaren khardia, triaga" Alth Bot 6.
- MARI-AUSARKI. "Mari-ausarki, despilfarradora (AN-erro)" Inza EsZarr 177.
- MARI-BANDERA (V-gip, AN). Ref.: Asp ANaf; Etxba Eib (mari); Elexp Berg. "Mujer ligera, de no muy
buena fama, tiene más sentido peyorativo que mari-mutil" Asp ANaf. "Gaztetan mari-bandera majua izandakua
da" Elexp Berg.
- MARI-BEKAINEKO. v. bekaineko.
- MARI-BISTAKO. "Solamente válido para adorno. Unek eztu balio, au maribisteko bat da" Izeta BHizt2. Cf.
VocNav: "Mari-bistaco, aplícase a los objetos de bonita apariencia, pero de corta duración y pésimo resultado, a
las engañifas (Tierra Estella, Puente la Reina, Pamplona, Montaña)", y "marivistaco, dícese del que tiene buen
aspecto, pero es sólo apariencia (Améscoa)". Cf. tbn. Herr 30-5-1957, 4: "Marieder bistako, batere ez geroko,
c'est une chose qui a beaucoup d'apparence, mais peu de valeur". � Barinbáda guziá presúnzio, álke guti, oñak
arin, bégiak libre, irria gora, etc., malo; mari bistáko eztá deustáko. LE in BOEanm 541.
- MARI-BIZAR. � Durdukiñeko Maribizar bat eta neure burua, irurok gengozan Artaloraneko etxaurretik ez
urrun. Erkiag Arran 142.
- MARI-BONBIL. "Obesa mujer (V-ger)" A EY III 373.
- MARI GAIZTO. Nombre de un genio del mal. Cf. SMitx Aranz 19n.: "Mari Gaizto onek izen asko ditu:
Anbotoko Señora, Aizkorriko sorgiña, Gaiztoa... eta abar. Sorgin guzien ama da". � Zaldi-karroza suzkoan, /
gaua izar dagonekoan, / aideak-zear pasiatzen da / Mari-gaizto jaurgo osoan. SMitx Aranz 19. Agorreko
gurutze-egunerarte Mari Gaizto laño oien zai egoten da bereak egiteko. NEtx Antz 11. --Nor da Mari Gaizto? --
Andrazko sorgin gaizkille bat. Anboton du bere gordeleku nagusiena. Ib. 11.
- MARI-GANGAR. "Se dice de mujer o muchacha de poco seso o poco formal" Izt (s.v. formal).
- MARI-GIXON. Marica, afeminado. Cf. MARI-GIZON. � Fabore hauxe eskatuko nieke nere izakera (eta
ondorioz idazkera) ezin eraman duten marigixon xipoxtu guziei. PPer Egunk 22-10-1991. Hemendik aurrera,
euskaldun errespetatua izatekotan, eruditoa eta marigixona izan beharko dela. Id. ib.
- MARI-GIZON. Marimacho. Cf. MARI-GIXON. v. MARI-MUTIKO, -MUTIL. � Neska mardula zan, betizua,
mari-gizon xamarra, bibote batzuk ere bai bait-zituan. Berron Kijote 221.
- MARI-KOROTZ. (Empleado como sobrenombre). � Ai bere amandre Marikotzek burue yasoko baleu yaso!
Kk Ab II 39.
- MARI-MAESTRA. "Mari-maistra, marimaestra, marimandona. Marimaistra edarra eindda ago i" Elexp Berg.
- MARI-MAISU. "(V-arr-arrig), mari-sabidilla, bachillera, mujer presumida de sabia" A.
- MARI-MANDONA. "Marimandona. Ni enoia jolastera mari-mandona orrekin" Elexp Berg.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
143