Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
- MAKILA ZURI. "Rufián (en italiano palo bianco). Vascos de Idaho, Estados Unidos" DRA.
- MENDI-MAKILA. v. mendi.
� Etim. De lat. bacillum.
makilada (H (+ -kh-); -ill- Lar, Añ, Izt 56r). � Garrotazo, palo, golpe. "Palazo, golpe" Lar y Añ. � Asto
gaixoari ematen ziozkan makillada gogorrak. VMg 62. Bere ganean ebiltzen ostikadak, betondokoak, makiladak
ta kolpe gogorrak. Añ NekeA 247 (v. tbn. MisE 36, 72). Inoiz gelditu barik / berrogei legoan / makiladak ugari /
emonda lepoan. Azc PB 316. Astoa da abere oker, itxusia ta nagia, ain modutan ze sarriro makilladia biar du
mugi erazitzeko. Kortazar Serm 233. Jo-ala makillada artzeko eduko astotzar andija. Otx 121. Aupadaak
makiladaa dau atzetik (V-m). A EY III 176. v. tbn. Bilbao IpuiB 242. Lf in Casve SGrazi 9.
- MAKILADAZ. A garrotazos. v. makilaka. � Austen deutseez makilladaz azurrak. JJMg BasEsc 232.
makiladaka. � A garrotazos. v. makilaka. � [Zezenari] ari zaio makilladaka xankame ura. Urruz Zer 136.
Orduan zarrak makilladaka apurtu egin eutseen burua gazteari. Alzola Atalak 45.
makiladi. "Palazón, agadia, agaidia, makilladia" Lar.
makilagai, makilgei. � Material para hacer palos, bastones. � Adiskidetan bi mota badira, / makhil geitzat
haltzari nagusi mizpira, / beldurti txar batekin ez jin ihizira. Ox 124.
makilaka (gral.; -kh- Ht VocGr 311, H (+ -ill-)), makilka (G, AN; H (+ -kill- V, G)). Ref.: Bon-Ond 164; A
(makillaka, makilka). � Tr. Documentado en textos meridionales (tbn. en Prop y Barbier) a partir de mediados
del s. XVIII. La forma mejor atestiguada es maki(l)laka; hay makilka en Aguirre de Asteasu, Arana (-ill-), D.
Aguirre, Barbier, Munita, Basarri y Berrondo, y ambas formas en Iztueta (-ill-). �1. (Adv.). A garrotazos, a
bastonazos, dando golpes, apaleando. "Sehiak makhilaka darabiltza, il mène ses serviteurs à coups de bâton,
avec violence. Gauzak makhilaka darabiltza, il traite les choses sans soin ni précaution" H. v. makiladaka,
makilazoka, MAKILADAZ. � Gura al dok ibili nadin makilaka ta agaka. Acto 132. Makillaka banatu arren
ugazabak [txakurra], inziri illetazkuak egingo ditu, ez baña jarki ta aginik erakutsi. Mg PAb 92 (tbn. makillaka
banatu en VMg 20s). Begira ibilli ote zeran borroka edo makilka. AA II 114. Kamarak nai zuela / makillka
ikasi, / jo zenduela bañan / ezurrik ez ausi. Izt Po 64. Makillaka, makillaz-aldaketan, jomuga edo terreroan [...]
igarotzen dituzte jai arratsaldeak. Izt C 213s. Jesukristo dan lez, makillaka bada illgo dot lotsagabe andiya! Iza
EE 1881a, 238. Berakatz-atala makillaka ausi ausi egiten dabela. A BGuzur 152. Orain agiraka ta gero
makillaka bizitteko obeto da ez ezkondu. Echta Jos 223. Makilka berehala hasi ziren Garaziko bi makilkari
hoberenak. Barb Sup 183. Makillaka apurtu zituzan lau edo bost mutil gazte-sendoak. Kk Ab II 10. Semiek
makillaka erabilli euren aita? Bilbao IpuiB 55. Bata makillaka astindu, bestea il eta besteari arrika egin
eutsoen. Ker Mt 21, 35 (He zehatu, TB, SalabBN yo, Dv, BiblE jo, Samper maklukaldistatu, Hual makilastatu,
Echn kolpatu, Ur (G), Or zauritu). Erroldan sasiko-alen arek ebaindu bait-nau, arte-gerriaz makilka. "A palos".
Berron Kijote 86. Puska oetako batez makilka ekin zion gure Don Kijoteri. Ib. 64. Beti zirika, makilaka eta are
tiroka ere ari zaizkiolako. MIH 120. Makilka ematea nahi al duk? Alprojazarra! MEIG IX 110. v. tbn.
Makillaka: Añ EL 2 202. Otx 86. Makilka: Aran SIgn 40 (-ill-). Ag G 100.
�2. (Sust.). Palo, garrotazo, golpe. � Bere semiak emon leikezu makillaka galanta eta buruba ausita itxi. Mg
PAb 64. Burrukak, makilakaak ta gizon illtiak. fB Olg 75 (v. tbn. 145). Emendik ainbeste desapijo, burruka ta
makillaka. JJMg BasEsc 173. Hartu zituen makhilaka gaitzek eta presondegiko idortasunek ahuletsi baitzuten.
Prop 1911, 254 (ap. DRA). [Zegatik] aurrez-aurre aurkitzen direnian geiyenian sortu oi dan erriyetia ta
makillakia. EEs 1915, 132. 100 marabedi eman-bearra ta 50 makilka artu-bearra ezarri zizkion kastigutzat.
Munita 146. Merezi genituzke / makilka beruak. Basarri 149.
makilakada (H), makilkada, makilakara (V-gip ap. Elexp Berg), makilkara. � Palo, garrotazo. "Makilakada
ederra eman digute, ils nous ont donné une belle bastonnade" H (s.v. makilada). � Tr. Se documenta la forma
makil(l)akada en Moguel, Astarloa, Arrese Beitia, Oskillaso (-kh-), Villasante y Alzola, y makil(l)kada en Orixe
(tbn. un ej. de makilkara), Etxaniz y Berrondo. � [Esklabuak] beti daukee gogua azote edo makillakadetan. Mg
CO 50. Arrikada, makilakada, ukabilkada edo ostikadaren bat emoten deutsanak. Astar II 100. Kutxa gaixoari
egundoko makilkadak emoten eutsozan. Or Tormes 55 (57 makillkada). Makilkara ederrak ematen zizkiela. Or
SCruz 77. Aidean makhilakada sendo batez urrutira bidaldu [makhila]. Osk Kurl 77. Makillakadak ez
artzeagatik. Vill Jaink 71. Ankak zuzentzeko, makilkada bat berna-ezurrean! NEtx LBB 198. Lantzoia jaso ta
eman zizkion bi makilkada. "Dos palos". Berron Kijote 227. v. tbn. AB AmaE 207. Alzola Atalak 38.
makilakaldi, -kaldu. v. makilukaldi.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
14