Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Marrubi mardul-mardulenaren / gorria. Ib. 22. � (Con el suf. -dun). � Eguzkiak Gazteluko ostrope marduldun
zumar aundiak jotzen zituenean, tupiki-kolorez edertuak uzten zizkien begi-niniak. NEtx EG 1957 (7-8), 61.
� (Ref. a cosas inmateriales). � Egi mardulak esango doguz. Eguzk GizAuz 121. Orretxek bota ditu gaur
arratsaldeko arrazoirik mardulenak. Ldi IL 26. Mosu mardul bi egotzi ziozkan. TAg Uzt 157. Bere erokeriaren
amorru mardul-yoria tantaka dario. Zait Sof 188. Garo usai mardula. Etxde AlosT 7. Bertso mardul borobillez
kantatu izan du. Vill Jaink 33. Ikasbide marduleko meditazio-gaia. Ib. 129. Arratsaldeon, anai-arrebak, / auxen
da egun mardula! Uzt Auspoa 43, 111. Nerea baino jakinduri mardulagoa nahi litzateke. MEIG II 102. v. tbn.
EA OlBe 90. And AUzta 142.
� (Tema nudo, usos advs. y predicativos). � Basoa [...] / eder ta galant, berde ta mardul egongo da guzia. Izt C
190. Mutilltxoa [...] guziz mardul, sendo, galant, guri eta eder zetorren. Arr GB 53. Euri zaparrada galantak
luzaro igaroaz, andi, sendo ta mardul egiñ nintzan. Ag G 209. Lore bat, gorria, / mardul, eze, beti; / erts-ezin
zauria / odolezko iduri. Ldi BB 78. Euria mardul, orria gogor, / ots ori berezkoa da. "Gruesa". Or Eus 264.
[Liburua] apain, mardul eta menditar datorkizu. F. Labayen in Munita 5. Elurra berriz, iñoiz baiño
kopurutsuago ta mardulago ari zizun. Etxde JJ 259. Pitagorak erein-aziak mardul ernemindu ta beregainki
garatu ziran Platonen baratze ederrean. Zait Plat 51. Orduan ardoak gozo eta bildotsak mardul, loa atsegiñ eta
mendietan itzala lodi. Ibiñ Virgil 76. v. tbn. Bil 118. Etxeg EE 1885b, 369. Enb 43. Mde Pr 128. Erkiag Arran
149. And AUzta 122. BEnb NereA 208.
� (Uso sust., precedido de gen.). � Ai au mutilaren guri mardul eder galanta! Izt C 249. Giza-adimendua egia
aundi auen aitzinean otz-otzean jartzen denean, arriturik gelditzen da, oien sendoa eta mardula atxemaiten
baitu. Vill Jaink 11.
� (Uso adv.). Abundantemente. "Copioso, abundante. No trae Azkue en estas acepciones. Elurra mardul aidu,
nieva copiosa, abundantemente" SMuj. � Negarra mardul egiten zuten / Hernanin eliz-ondoan. Izt C 245.
[Indoeuropatarren] kutsuak oraindik mardul eta ugari agertzen zaizkigu Euskadin. JMB ELG 76. Lantze au [...]
Goien-pirene eta Goien-garonatik beruntz mardul isuri zan. Ib. 64.
� Numeroso. � Baserritar-sail mardulak. Lek EunD 12. Nola bada entzungor egin jende pilo mardul horrek
esanari? MEIG IV 124.
� Denso, consistente. � Irakurgai gozo, ugari ta mardulak. Ag G II. Irureun eliz-abestiko sorta mardula.
ArgiDL 170. Ipui mardul onen osaria arkitzeko (Quijote IX). Ldi RIEV 1929, 207. Obra mardula utzi digu eta
bizitz-eredu beteagoa. MIH 266. Histori liburu mardul eta trinko bat. MEIG III 125.
�2. "Fértil (tierra)" A DBols.
- MARDULIK. Lozano, rollizo, robusto. � Emakume oberik / eztaukala lurrak, / azal zuriagorik / ezta ere
elurrak, / lodi eta mardulik / bakarrik ezurrak. Urruz Zer 84. [Loriak] zimeldu barik, beti mardulik. Enb 142.
Arto ta gari, mardulik daude. "Lozanos". Or Eus 295. Ogeita emezortzi urtetaraño gordiñik eta mardulik iraun
zun emakumea izan zan. Etxde JJ 27.
mardulagotu. � Mejorar, aumentar, hacer más consistente. � Guk, ere, euskel-antzerkiak mardulagotu ta
bikañagotu nai ditugu. Zait Sof 5.
marduldu (V-gip, G), mardultu (Dv (G), H). Ref.: A; Iz ArOñ (mardulketia). � (Sentidos prop. y fig.).
Engordar, hacerse rollizo, robusto, grueso. "El engordar, crecer, etc." Iz ArOñ. � Tr. Documentado en textos
occidentales del s. XX. � Agian zure biotz-barruan / mardulduko da, gaur zure eskuan / daukazun sorta zimela.
Jaukol Biozk 3. Uda yoan da. Marduldu zaizka mordoak / matsondoari. Ldi BB 32. Gizon eta erri
arrapatzailleak marduldu eta gizendu egiten dira. Vill Jaink 106. Zure bularrak, zure gerria, zure gorputz osoa
mardultzen ari da. MAtx Gazt 37. Orduan mastia edonun mardultzen da. Ibiñ Virgil 90. Taldea mardultzen ari
zan. NEtx LBB 92. Ez da Gipuzkoa egonean egon dagoen zerbait, ibili dabilena baizik, noiz edertzen eta noiz
eskasten, noiz argaltzen eta noiz mardultzen. MEIG IX 150. Ereindako hazi ugaria hazten eta mardultzen ari
dela ni lo nagoeino. Ib. 100. v. tbn. Erkiag Arran 175. Ol Deut 33, 14. � Hacerse firme. � Orain bizi geranok
ere etxe aundi eder ontako biztanleak gera, Eliz baten beraren lagunak gera ta aiek bezela mardul nai bear
genduke ta marduldu gaitezke. Or JBDei 1919, 366. � Baso barrengo ardien / txiliñak barriro. / Marduldu zan
oiartzuna. Gand Elorri 124.
mardulki. � Suavemente, delicadamente. Cf. H: "N'a guère d'usage, ni de sens, à moins qu'on ne l'emploi dans
les significations de mardoki". � Ai, gure potxolo! Landare garbia! / Euskaldun baratzan, mardulki azia!
Etxeberri in Onaind MEOE 973. Bere biotza mardulki zegoan zeru aldera jotzeko (kantatzeko). EgutAr 3-1-1963
(ap. DRA).
mardultasun (V-gip, G; H). Ref.: A; Iz ArOñ (mardul). � Lozanía, robustez. � Zure mardultasunak / guztiz
nau arritzen, / nonbait ongi ona da / daukazun biziya. It Fab 34. Neskato alaia mardultasunean, / arratseko
aizez zibuka uledia, / lore bikain bezin atsegingarria. TP Y 1933, 88. Etxeko lanakin lenengo gaztetasunaren
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
135