Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
�2. (V, Sal, S, R; Añ, Izt, Dv (V), H, Zam Voc), mardu (Dv (V), H). Ref.: A; EI 13; Iz UrrAnz, ArOñ; Etxba
Eib; Elexp Berg. (Ref. a seres animados). Lozano, gordo, rollizo, robusto. "Gordo, de muchas carnes", "grueso,
corpulento" Añ. "Rollizo, gordinflón, mardua. Aretx mardua, roble sano y grueso" Izt 107v. "Haur mardoa,
enfant potelé. Bildots guri mardoa, agneau gras et de chair molle" H. "Bien parecido, de buen aspecto. Gure
seme marduak dotore urten dau etxetik erromerixarako asmuan" Etxba Eib. "Oiñ azurra ta azala besteik ezta,
baiña gaztetan mardo askua zan" Elexp Berg. Cf. IC III 283: "Catalina Íñiguez de Ibargüen, llamada Mardo
porque era llena de carnes y regordeta" IC III 283. � Idisko gazte, mardo ta ezi gabea. VMg 57. Ama zan
andrazko mardo galant bat. Echta Jos 58. [Mutillak] euren etxietan baño obeto yaten ebelako, mardo ta
indartsuak ziran. Kk Ab II 163 (132 mardu). Gizon mardo, sendo, zabal, aize-eguzkiz betea. Erkiag Arran 14.
Gergoriok sei seme-alaba guztiz eder ta mardoak azi eudiezan. Akes Ipiñ 33. Barruan daukaz sardiña mardo bi.
Erkiag BatB 121. Etxian ebela neskame mardo eta itxura onekua. Etxba Ibilt 470. v. tbn. Zav Fab RIEV 1907,
532. Apaol 31. A BeinB 74. Bilbao IpuiB 31. � (Con reduplicación intensiva). � Atso bat [...] mardo-mardua
bera ta al ebanian ukondua goitik erabilten zalia. Kk Ab II 21. Amar milla pezetan erositako zaldi mardomardoa
bera! Bilbao IpuiB 221.
� (Tema nudo, usos advs. y predicativos). "Mardo dator, lozano, pujante, mardúa" Iz UrrAnz. "Mardo, mardua,
feros, que viene pujante" Iz ArOñ 173n. � Egingo naz txibi eskergea / [...] etorriko natzatzu sarera / andi,
mardo, gizendurik. Zav Fab RIEV 1909, 34. Gariak dagoz alez betetan mardo ta zarden. AB AmaE 191. Mardo
ta sendo, bere edergallu guztiakin apainduta, gaztaroan zan baizen eder, zoragarri ta argitsu aurkezten dausku
[izkuntza]. Eguzk LEItz 21. Untzi zingle ta makal ortan sarturik, oialak zabal, arraunak sendo, besoak mardo,
biotzak pilpil. Erkiag Arran 197. v. tbn. Ezale 1897, 15a.
� (Ref. a seres inanimados). Fuerte, firme; grueso, gordo; grande. "Oraingo mutiltxuen dote'arriua, erlojukordoiakin
txapela mardua" Iz ArOñ 182. � Landara gaztiak iragoten badira lur koipatsuko basora, ezta
esatekua zeinbat irabazi daruen ta zein marduak gero azi. Mg PAb 126. Lapikuak eztau aragi mamintsu ta
mardorik egingo. Ib. 129. Pago luze, lodi ta mardoa! VMg 80. Trentza mardoak. AB AmaE 16. Utzirik bonet
mardua / xapelaz gorde burua. Arb Igand 42. Igali mardo galantak. RIEV 1931, 640. Itsasoen artean gure
Kantauri mardo, ar, bizarro, lerden, sendoa. Erkiag Arran 8. Diru-etxean dana gordeta eukiteke, zati mardoa
lurretan ezarri. Erkiag BatB 137. Ames-orpo mardo... 'Robusto'. Gand Elorri 217. � "Aurten azak eztare mardomarduak"
Elexp Berg.
� Numeroso. � Ikusi eukien gizalaba talde mardoa. Erkiag Arran 41. � (Con sust. elidido). � Ba-joian keia
gora, / urreraiño lodi, / [...] ba-nengoan begira, / beeko mardora baiño, / altuko urrira. Gand Elorri 183.
�3. (S ap. Lh y Lrq; Foix ap. Lh). "De santé délicate" Lrq.
�4. "Embarazada" A DBols. � Mardo dauke alaba zarrena (V-ger-ple-m). "A la hija mayor la tienen encinta".
A EY III 261.
�5. (Uso sust., precedido de gen.). Meollo, cogollo, médula. � Gure erriko berbetearen mardoa ikusi ta ikasi
gura badozu. Vill in Bilbao IpuiB 8.
�6. (Uso adv.). "Copiosamente, generosamente. Mardo emoixozu emon biar jakona" Etxba Eib. � (Con
reduplicación intensiva). "Mardo mardo neurrittuta saltzen eban arek gauzia" Etxba Eib.
- ATZERA MARDO EGIN. v. atze.
- MARDO EGIN. Dejar, posponer. � Iñork ez beza biaramoneko ezer mardo egin. Ol Ex 16, 19 (Urt, Dv, Ur
utz(i), Ker, BiblE gorde).
- MARDORIK. (Con reduplicación intensiva). Grueso, gordo. � Pago baten azpian zaragia mardo-mardorik
ikusten zan. Kk Ab II 40.
- MARDOXE. (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). a) "Un peu trop mou (S)" Lrq (s.v. mardotto). b) "Un peu
trop délicat de santé (S)" Lrq.
mardo. v. mordo.
mardoarazi, mardoazi (S ap. Lrq). � "Rendre mou" Lrq.
mardoera (Vc... ap. A; A Morf 113). � "Grosor" A. "Robustez" A Morf 113.
mardokeria. "Mardokeri (S?), molicie" A.
mardoki (S ap. A; H). � Refinadamente, delicadamente, suavemente. "Mardoki etzana, mollement couché.
Mardoki hazia, élevé dans la mollese" H. � Mardoki beztitürik direnak erregen etxetan dira. Ip Mt 11, 8 (He
guriki eta ederki, Dv, Ol guriki, Leon aberaski).
mardokiro. � En gran número, espesamente, densamente. � Euliak erruz [...] batez ere or-emen eroritako
salda pitin ta gozo apurretan mardokiro pillaturik. Ag G 324.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
133