Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
azp), maresma (G-azp), marasmu (V-ger), masmau (V-ger), parasma (V-m; Aq 1326 (-ea, det.)), parasmau
(V-m), paasma (V-m), barasma (G; Aq 800 (-ea det., G)). Ref.: A (barasma, marasma, parasma, masma); A
Apend (maresma); EI 63; Etxba Eib (masmia); EAEL 102. � Araña. "Araña, barasmea (G), algo dudo si es
telaraña" Aq 800. "Armiarma, marasmea, araña animal" Mg Nom. "Bildur, igoiñ eta gorrotu barik artu ezkero,
masmia da koko-txiki miragarri bat" Etxba Eib. � Tr. Documentado en los vizcaínos Moguel, Añibarro (MisE
105), Uriarte (masma) y en Azkue (marasma, parasma y masma). � Nekatuten dira marasma txaarrak legez
ezertarako ez dan euna eijoten. Mg CO 224. Orduban asten dira botaten adurra aotik masmia legez. Ur Dial 5s
(It, Dv armiarma, Ip aiñharba). Parasma batzuk (beste izenez aremuak, mismauak, masmaak, armiarmak)
sareak egiten. A Ezale 1899, 6a (v. tbn. Txirrist 13 parasma). Marasma andi bat eta txiki bat ikusi-ezkero, euria
laster (V-ger). A EY I 426.
- MARASMA HANKALUZE, MASMA ANKALUZE (V-gip ap. Etxba Eib). "Araña patilarga de las umbrías
húmedas. Leizetan bizi izaten da masma-ankaluzia" Etxba Eib.
- MARASMA-ETXE. "Masma-etxez betetako sapai batera eruan giñuezen, [...] lleno de telas de araña" Etxba
Eib.
- MARASMA-METXA. "Parasma-metxa (V-m), tela de araña" A. � Lantegi bat dago, onetarikoxe amaraun
edo parasma-metxa edo aremu-sare edo armiarma-sareakaz sokalak egitekoa. A Ezale 1899, 6a.
- MARASMA-SARE (V-ger ap. A), MAXMAUSARE (V-ger ap. A Apend). Telaraña.
- MARASMA-ZULO. "Pabellón abocinado de la Tegenaria parietina. Masma-zulo ingurura eulixa agertzia
beste, zuk oiñ eiñ dozun pausua, [...] la cueva de la araña" Etxba Eib.
marasturu. v. maiasturu.
maratela. v. maratila.
maratila (-ill- V-ger-m-gip, G, AN-gip-5vill, L-ain, R-uzt; det., SP, Lar, Añ (V), H (V, G), Zam Voc), maratil
(V-gip, AN-ulz; -ill Dv (L-côte)), maatil (BN-baig; Hb ap. Lh), baratilla (Sal), maatilla (V-gip, G-goi), matila
(V-oroz; matil AN-larr), maratela. Ref.: A (maratilla, baratilla, matilla); Urkia EEs 1930, 27; AEF 1955, 82;
Satr VocP (maatil); Asp Leiz2 (matill); Iz Ulz; Iz ArOñ (maatilla, ma(r)atillia), To (maatilla); Etxba Eib; Elexp
Berg; Gte Erd 218. � Tr. Documentado al Sur desde Cardaberaz. Al Norte se encuentra en Goyhetche. La forma
general es maratill(a) (-ila en Zaitegui). Hay ejs. no ambiguos de maratilla, con -a constitutiva, en Moguel,
Urruzuno (Urz 53), JanEd, Arrese Beitia, D. Aguirre, Erkiaga, Oskillaso y San Martin. La forma maratil se
encuentra en Xenpelar (-ill), Orixe, Lizardi y en un ej. de EG; maatilla en Goyhetche, maratela en HerVal voc.,
y matilla en E. Arrese, en un ej. de EEs (1920, 89) y Jakakortajarena. En DFrec hay 3 ejs. de maratil(l)a.
�1. Tarabilla, picaporte; pestillo. "Aldabilla, aldaba menor para cerrar" Lar y Añ. "Una pequeña puerta de
gruesas tablas movida por bisagras y sostenida por pequeño resorte de madera, maatilla" AEF 1955, 82. "Pieza
de madera que gira sobre un eje y sirve para sujetar las puertas" Satr VocP. "Ark eragin zion maratillari
(maratilaz etsi egiten da) (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 218. "Baratila, taravilla: (pestillo) de madera, para cerrar las
puertas" J.L. Elcarte (Amescoa). � Eztago ez itxirik / guretzat maratillarik, / ate inzirrikatuba / da bide
adjutuba. Mg PAb 98s. Maatillaz bere bortha / hetsi zuen. Gy 112. Zuk eregita ikusten dozun ate orrentzat
badaukat nik kisketa edo maratillea. Ag AL 138. Oin-otsa dugu, andre-gaia da, / irauli du maratilla. "Tarabilla".
Or Eus 361. Atearen gibeleko maratillari eragin bitartean. TAg Uzt 191. Lehio biribil bakharrak maratilla lodi
bat zeukan. Osk Kurl 130. Athea hetsi zuan maratillaz. Ib. 207. Beti kuxkur maipean, / arin txonkatilla: /
irikitzen badaki / tajuz matilla. JKort in NEtx LBB 313. � (Fig.). Obstáculo, complicación, problema. � Esi ta
maratillak kentzeagatik, Malentxoren eskua atxitzearren, atsoa ta agurea, etxeko ta auzotegiko guztiak illko
zituzkean. Ag G 306. Belar, gari ta babekin ba du / buruan naiko maratil. "Problemas". Or Eus 326. Arrantzale
zarrak zer guztien egoera ta maratillak erakutsi ta adirazoaz. Erkiag Arran 89. Gure izkeraren bide ta erak,
gurpilak eta maratilak dirala-ta. Zait Plat 120. � Enbor-gerri-mutur, buru-pillota, / lur gose ordez, egurats
billa, / (amets ta burutapen-maratilla) / ire azi-gordaillu ta errota. NEtx LBB 242.
�2. (Aq 663 (G, AN)). Tarabilla (de molino). � Errotako maratillak dagin krakatekoaren antzera. TAg Uzt
137. Añen-ots gure barren-boluko / matillak, eraingi latza. EA OlBe 98.
�3. (-illa V-m-gip, G-to; A Apend), maratil, matila. Ref.: A; Etxba Eib (maratillia, aterik); Elexp Berg. (Fig.).
Excusa, pretexto; réplica, contestación. "Aterik aiña maratilla dauko orrek (V-m), ése tiene pretextos o excusas
para todo, litm.: ése tiene tantas tarabillas como puertas" A. "Zeinbat zulo, ainbat maratilla" A Apend. "Aterik
aña maratilla eta bat sobra" Etxba Eib. � Migaiñ ederrarekin / berrogei maratill, / oraiñ lana egin bañan /
naiago luke ill. Xe 252. Zenbat ateri nik ots, ainbat maratilla, / topatzeko ederra Txomiñ da mutilla. AB AmaE
405. Bernardok ere pronto / zeukan maratilla, / "denbora onian zatoz / premiyo billa!". AzpPr 127. Dirurik
ezpadakar / milla maratilla, / berriz etortzen bada / dantzatu makilla. JanEd I 55. Beti ditu gaizkiñak / bere
maratillak. Ayerb EEs 1916, 156. Atiak añe laratil batik orrek (B). Inza Eusk 1928, 230 (probablemente errata;
cf. NaEsZarr 1982 (B): atiak aiñe maratil ba ttik orrek). Ate añe maatill ateratzen ttu orrek (AN-larr). Ib. 230.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
129