Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
DurPl 70. CrIc 156. Mg PAb 65. VMg 10. fB Olg 54. JJMg BasEsc 177. Arr GB 87. Aran SIgn 51. Bv AsL 56.
Azc PB 141. Ag AL 128. Moc Damu 5. EusJok II 72. Enb 50. Altuna 23. Kk Ab II 165. Otx 34. Zait Sof 130.
Mde Pr 100. Txill Let 93. Vill Jaink 69. Salav 105. Etxba Ibilt 464. Berron Kijote 134. MEIG IX 119 (en colab
con NEtx). Mak(h)ila (det.): Egiat 226 y 244. HerVal 235. Arch Fab 83 y 123. ChantP 318. Zby RIEV 1909,
104. Larz Senper 10. Makilla (det.): Gy 23. Lard 51. Xe 296. Ud 26. Zab Gabon 25. Apaol 72. A BeinB 53.
JanEd I 55. Noe 96. Goñi 107. Echta Jos 246. Ill Testim 8. Muj PAm 74. Lek EunD 29. Laux AB 51. TAg Uzt
18. JAIraz Bizia 71. Munita 55. Bilbao IpuiB 37. And AUzta 103. BEnb NereA 211. Lab SuEm 207. NEtx LBB
198. Makil: ECocin 43 (-kh-). Iraola 59. Ox 27 (-kh-). Elizdo EEs 1925, 248 (-ill).
� (Como primer miembro de comp.). � Makila kolpez aranze puntak hezurrean barrena sarthurik. Mat 200 (v.
tbn. makhila kolpez en Harb 297). Banatzen dituzte makilla kolpe andiekin. Mg CC 149 (v. tbn. makil-golpe en It
Fab 129). Urten eben batera / biotz sendoakaz / neurtuten Leondarrak / makila-puntakaz. Azc PB 200.
Zorigaitz, tokien hustera ez aski goiz ernaturik, makila-palangaren menean egon zireneri! Barb Sup 146.
Makilla-muturragaz ikutzen nindun aldioro garondoan. "Cabo alto del tiento". Or Tormes 23 (tbn. makil-mutur
en Mok 4). Asi yatan buruko zapiak kentzen eta makill-zauria sendatzen. "Garrotazo". Ib. 59. Oraingoz makilzartako
ederrak artu bear dituk. Or SCruz 53. Bei aserrearen bizkarrean makilla sail bat autsi. 'Gourdins'. Or Mi
48. Ango bilintxikuak! Ango makil-otsa! Enb 207 (v. tbn. makilla ots en Otx 35). Mutill batek oilloa / makillapuntan
daroa. Or Eus 176. Bizar zuriz, lepoa makurtuta, makilla-adakia eskuan. Alzola Atalak 74 (66
makillarakia). Makil-eraso ura guzia bere gaiñ zetorkiola. "Tempestad de palos". Berron Kijote 65. Makilibarrean
zerraldo zegolarik. "Val de las estacas". Ib. 183.
� (V-gip ap. Elexp Berg). Palo, golpe; castigo. "Gaur goizaldera zarataka ibilli dienak makillia merezi dabe"
Elexp Berg. � Ogeitxo bat makilla, ainbeste urtean, / gitxienez eutsazan, bringau bizkarrean. AB AmaE 237. --
Makillatuba ni? --diñotso neskamiak-- Makillak i lango astuari, lotsabako abo-andi ori. Otx 145. Makila eta
zigorrez lurperatu zuten. Lasa Poem 106.
� (Como sobrenombre). � Simon Makilla. AB AmaE 323. Ezin-egonez an da Ezkurrako Makil. Or Eus 15.
� (AN-larr-5vill ap. Gte Erd 56), makil. "Makila autsiekin ez oien tartean sartu, no te fíes de ellos; litm., no te
metas entre ellos con palo roto (AN-larr)" A EY III 290 (v. tbn. el mismo refrán en Inza NaEsZarr 246). "Oien
artakan makilla autsikin ez sartu (AN-5vill)" Gte Erd 56. � Eman zaite zu bien artean makhila hautsiarekin.
Etcheb Zeruari 178 (ap. DRA). Iñoiz asarre-paperak / ein biar derrior, / baña makil ausiyakin / ez sartu emen
iñor. Basarri in Uzt Noiz 47 (v. tbn. Azpillaga ib. makillarik). v. tbn. Auspoa 98-99, 192.
� (Fig.). Cargo de alcalde. Cf. infra ALKATE-MAKILA. � Lehenago ere, behin baino gehiagotan, bere
buruaren jabe zelarik eta nehor bezen on, bere makilaren xuritzeko, bereak aditurik dago hementxet Arrotako
auzapez ohia. HU Aurp 126. � Yaun-makilla izaki, alkian exeritzen dana. 'El que ahora detenta el poder y el
trono'. Zait Sof 117.
� "Ataharre, ankauala, epuruala, epur-makilla" Lar.
� Ai, ze ederra! (Makil txukunez sariztua). Enb 49.
�2. "Au fig., jambe longue et grêle; par ironie, jambe. Norat daramatza bere makhillak?, où porte-t-il ses
jambes, où va-t-il sur ses béquilles?. Makhillak, xotxak erabilli beharko ditu, il lui faudra faire aller ses jambes, il
lui faudra se hâter, agir vivement" H. � Oraiko estalgia arras khentzekoa da, ez denaz geroz zazpi zango,
sugandilla, marmalo eta hameko makhil nork daki zenbaten ihes lekhua baizik. Prop 1896, 196.
�3. "Bâton, trait d'écriture long et droit d'un commençant. Oraiño makilletan zan, il en était encore aux bâtons"
H. v. astamakila.
�4. "(Sal, R), jugada en que se tienen tres reyes en un tiempo" A.
�5. "Radoire, rouleau, règle à rader une mesure. Zikhoitzaren neurriak makhila beharrik ez, la mesure de l'avare
n'a pas besoin de radoire (prov.)" H. "Makilla, molienda de quince libras (Itza 69)" Garate 1. a Cont RIEV 1930,
156.
- AGINTE-MAKILA, AIZTA-MAKIL. v. aginte, aiztamakil.
- ALKATE-MAKILA. Bastón de alcalde. � Egon nintzen luzerotxu Alkate-makileari begire, guztiek egozan aoa
zabalik neuk zer esango. A BGuzur 125.
- HANKA-MAKILA. v. hanka.
- APEZPIKU-MAKILA. "Aphezpiku makhila, crosse, bâton d'évêques" H (s.v. makhila).
- ARTZAIN-MAKILA. v. artzain.
- BANDERA-MAKILA. Asta (de bandera). � Ugarteko piñu gero ta lerdenagoak, bandera-makilla zut arroak
zirudien goiko ortzi-kristalari begira. Erkiag Arran 182.
- BIDE-MAKILA. v. bide.
- BURDINA-MAKILA. Barra de hierro. � Mutil da morrosko / santzoka eldu zirean / Padura-ganera /
burdina-makilakaz / Godoen aurrera. Azc PB 200. [Imajiñari] Esku-artean eukan burdin makillea gora iasota.
Ag AL 44. Aurrean burni-makillazko itxitura bat egin diote, jendea geiegi alderatu ez deiyen. Goñi 107.
"Makil"-ek eskatzen du bere burni-makil. "Barra". Or Eus 32.
- ENDREDA-MAKILA, ERRATZ-MAKILA, ERREGE-MAKILA, ESKOBA-MAKILA, ESKU-MAKILA,
EZPATA-MAKILA, GAZTA-MAKILA, etc. v. endredatu, erratz, errege, eskoba, eskumakila, ezpata,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
12