Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
235 (He 237 mansotasunezko). Mansotasunezko lan onetarik bat da. Ib. 236 (He 238 emetasunezko).
mantsotu (V-gip; Urt Gram 384, H; -ns- SP, Añ, Lecl), maltsotu (BN; VocBN, H; -ls- Lar, Añ), maltsatu (L-ain;
Dv), mantsatu (Urt V 335). Ref.: A (maltsotu, maltsatu); Etxba Eib; Elexp Berg. � Amansar(se), calmar(se),
aplacar(se), tranquilizar(se). "Amadrinar, amansar caballos y mulas, abereak malsotu" Lar. "Abonanzar el
tiempo, eguraldia ondu, [...] malsotu" Ib. "Serenado el mar tempestuoso, amatigatu, ematu, gozatu, malsotu" Ib.
"Domesticar" Lar y Añ. "Gizonak hezi eta maltsotu ditu bestia hezgaitzenak eta muthirienak, l'homme a dompté
et rendu doux les bêtes [...]. Bat bederak ezpadu maltsotzen haserrea oraino bihotzean irakitzen baizik hasten
eztenean, geroago nekez heziko du, si chacun n'apaise pas la colère [...]. Otsoa nekez edo nihoiz maltsotzen da, le
loup s'apprivoise difficilement ou jamais. [...] Uhausina menditik iaustean muthiri bada ere, zelhaira ethortzen
denean maltsotzen da, le torrent, [...] il devient tranquille lorsqu'il arrive à la plaine. [...] Adinarekin gizona bai
eta haren iaidura muthirienak maltsotuz doaz, avec l'âge l'homme et aussi ses passions les plus violentes vont
s'adoucissant" H. "Bizixa zan baña mantsotu dabe bere biziko onduen" Etxba Eib. "Ezkontzia komeni jak iri
puxkat mantsotzeko" Elexp Berg. � Tr. Documentado al Norte en Leiçarraga, Pouvreau (Phil 145 mansotu),
Argaignarats, Eguiateguy, Goyhetche, en un texto de Prop y en Arradoy, y al Sur en Zuzaeta, fray Bartolomé, en
dos refranes recogidos por Inza (mantsa- y mantxo-) y en Txirrita. � Iainkoa zure zeloaz, zuhurtziaz eta gogohanditasunaz
zerbitzatu izanik halakara mansotu eta ematu izan da. Lç Dedic * 5v. Mana zazu kalma dadiñ, /
haizearen furia, / itsasoa eder dadiñ, / eta mansa guzia. Arg DevB 215. Arimala etzian makhila khaldüz
mantsotüren. Egiat 266. Ezta sosegauko, ezta serenau, mansau eta bigunduko. Zuzaeta 154. Artzak eta leoiak
mansotuten ditu. fB Ic I 57. [Gathu] gizen, yori, maltsatua. "Gros et gras". Gy 234. Bazirudien holaxe, Jainkoak
zaphatuz nahi zuela malsatu, gurutze salbagarriaren oinetan. Prop 1900, 126. Gizonak itsasoari: ezkon adi!
Mantxotuko aiz bai! (AN-5vill). 'Ezkonduak ori esan omen zion itsasoari'. Inza NaEsZarr 1750 (1826 mantsatu).
� Ralentizar(se), hacer(se) más lento. � Gero txalupak trukatu eta / mansotu zaie mugira. Tx B II 178.
"Auspoak"-k, berriz, hasiera hartan hartu zuen ibilera ez du bere mantsotu. MEIG III 121.
- EZIN-MANTSOTU. Indomable, intranquilizable. � Badakigu zer haize ezin maltsotua pitzarazia zuen
Frantsesen ariman. "Imposible à calmer". Ardoy SFran 296.
- MANTSOTUXE. (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). � Hire senharra, egin nioen, gaitzak malsatuxea
behar dun izan. Prop 1910, 116 (ap. DRA).
mantsotxo. � Dim. de mantso. � Besteak bildots mantsotxo batzuk ziralakoan. AB AmaE 186.
1 mantu (Volt 98, Urt IV 475, Lar, Añ, H), manto (VocBN, Gèze, H). � Tr. Documentado al Sur desde finales
del s. XVI. Al Norte se encuentra en Leiçarraga, Voltoire, Pouvreau, Belapeyre, UskLiB y Etchepare de Jatsu. La
forma mantu es propia de los textos vizcaínos y guipuzcoanos, mientras que en los textos septentrionales se
documenta manto, excepto en Voltoire (264) y Pouvreau que emplean mantu. En cuanto a los navarros hay
manto en Samper y Lizarraga de Elcano, y mantu en Hualde. �1. Manto. "Capellar, manto morisco, mairuen
mantu bat" Lar. "Manto, es del Bascuence mantua que significa lo mismo" Ib. � Billuzi zutenean eman ziezoten
soinera eskarlatazko manto bat. Lç Mt 27, 28 (Samper, Bp II 48 manto, Hual, Ur (G) mantu; He, TB, EvL, Dv,
Ip, Echn, SalabBN, Leon, BiblE kapa, Ol, Or estalki, Ker soiñeko). Egogi Matxini mantua ta ez afari gertua. RS
160 (v. tbn. en RG A 47 y Lar Cor 188). Laudoriozko mantua. SP Imit III 49, 6 (Ol yanzki, Pi estalgi). Ama
Santisima, altxa béz pobre gáu ére bere piedadearén mantoarén péan. LE Ong 133r. Beriala mantu edo belua
imiñi ta eztaldu eban bere arpegija. JJMg BasEsc 257. Gorputz odoldua oial gorrizko mantu zar batekin estali
zioten. Lard 455. Zuk estalgi emon zeustan / Jesus-en mantua. Azc PB 357. Zamarian ezarri dute / mantoaz
trozaturik. Balad 107 (238 mantu). Aizpa ederrak or daude / ederrik eta galantik, / atz ederrak eraztunez beterik
/ ez daukatela mantuetan zulorik. Canc. pop. in Or Eus 117 (v. tbn. Etxde AlosT 99). Lepotik berako mantua albo
baten itxi eban. Bilbao IpuiB 237. Manto horail zabal bat soinean zen, baliza pizu bat eskuetan. JEtchep 79. v.
tbn. Mantu: Añ MisE 92. AB AmaE 433. Ill Pill 31. Manto: UskLiB 39. � (Como segundo miembro de comp.).
� Purpuraz egindako errege mantua, / doez apaindua ta bedeinkatua. AB AmaE 351. �2. "(AN-arce), urak
paratzen duenean lekua lisoa, orri erraten dakogu mantua" EI 384.
- MANTU-AZPI. "Amparo, mantu-azpia, babesa" Izt.
- MANTUPE. v. mantupe.
- MANTUZ. Con manto, de manto. � Zar beneragarria eta mantuz janzia da. Lard 181.
2 mantu. v. mahutu.
mantuar. � Mantuano. � Ene aita eta amak lonbartarrak ziren; / eta biak sortzaroz mantuarrak. Ip Dante (ap.
DRA). Arako mantuar Keli aipatzen du. Ibiñ Virgil 41.
mantufla (B ap. Izeta BHizt2), mantufle (Urt III 402), mantofla (Gèze, Lh). � Pantufla. "Pantuflos, calzado sin
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
117