Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
maltsoa eta moderatua. He 1 Tim 3, 3 (Lç benigno, TB ezti, Ol adeibera, Ker parkabera, BiblE bihozbera). Ez
da nihon halako nausi maltsorik. Lg II 111. Jainko ezti eta mantsoa. Brtc 263. Ezti eta mantsoetan / da egiazko
zoriona. Monho 144. Naiz mantxoa eta humila biotzés (Mt 11, 29). BOEanm 1299. Atzenean manso ta umillak
izango dira bizien lurreko jabe. AA I 620. Nortzuk dira manso edo otzanak? CatBus 39 (v. tbn. en contexto
similar manso en Cap 83, El 92, Iraz 48, CatBurg 45, Cb CatV 63, Añ CatAN 66, CatLlo 86, CatR 71, Legaz 53;
mantso en CatAe 70, CatSal 71). Eskolatiar mansoak eta langileak. "Dociles". Arch Gram 16. Bere etsairik
amorratuenakin ere aiñ maitetsua, biguñ, malso, lano ta eramanduna zanak. Aran SIgn 109. Bi herri amultsu
hoietako yendeak handizki maltsoak eta pazientziadunak baitziren. Elzb PAd 73s. [Jaun errient] maltso, ezti,
zuhur, prestu gehiago badirela bertzelako zalapartari hoitarik baino. HU Zez 210s. Kopeta zimur iduki arren /
ez daude oso mantsuak. Tx B I 60. Sozialistarik otzan edo mantsoenen eretxiz be. Eguzk GizAuz 148. Berrogei
urte zenitularik / etziñan gizon mantsua, / orain opa det izan zazula / zeruetan deskantsua. Uzt Sas 345. v. tbn.
Manso: Hm 161. He Gudu 46. Gco II 47. Lard 80. AB AmaE 351. Maltso: Dh 221. Eskual 27-11-1908, 1.
� (Tema nudo, usos advs. y predicativos). "Mar en leche, itsaso eznetan, geldi, malso dagoena" Lar. � Nigana
manso dakarkezula / zeure begitxo lindo biok. Lazarraga 1184v. Zein da iraren kontra den birtutea? Manso
izatea. Ber Doc 169v. Bienabenturaduak dira manso direanak. Cap 18. Bizi zaite guztien alderakotz eme eta
manso, baina zaren zeuretzat garratz eta bortitz. Hm 234. Gure Salbatzaillea hala zebillan manso eta humil
Fariseuen artean. SP Phil 132 (He 135 manso). Dohatsu guzien alderat olhe eta maltso direnak. Lg II 145.
Ikhus zatzü ene zaldiak, hau mantso da, hura hezgaitz. "Doux". Arch Gram 30. Garbi denean zerua, maltso
itsasoa [...] bozkariozko khantuez inharrosten dute untzia. Laph 175. Herri hartakoak [...] ez dakigu ongi
zertako maltso edo trankil egon ziren. Elsb Fram 72. Ardiak maltso, / otsoa otso! Ox 92. Ori da mantso egon
daiten, onetariko aberiek uxuek ixeten die-ta. Kk Ab II 152. Leiotikan ujuka / ama ta bi atso: / "Ez dek
arrapatuko / uste bezin mantso!". Tx B II 26. Ezagutzen zinuen garen ardi klasa / bainan nahi zinuen, maltso eta
basa, / denak zeruko bortan ginitezen pasa. Xa Odol 131. v. tbn. Egiat 165. BEnb NereA 262. Maltso: ES 182.
StPierre 31. Manso: Ub 84. AzpPr 95. � (Con marca de género). � Kristoren ta Maria Santisimaren karánza dú
jenioán, déna mánsa ta humíla. LE Prog 126.
�2. (Sc ap. A), maltso (G ap. A; -ls- Lar, Añ (G)), mantxo (-nx- B ap. A). Lento. "Espacioso, tardo, atsitua,
geldia, malsoa" Lar. � Irakin erazitzen zaio oni su malso batean. Cocinan 47 (ap. DRA). Orrek daduzkan
mobimentuak / ez dira oso mantsuak. EusJok 63. Perrak baditu soñian bañan / mantxua degu birian. Tx B 158.
Gazte denboran etzan izango / fandangolari mantsua. Tx B II 179.
�3. maltso (-ls- Lar, Añ (G, AN)). "Piadoso" Lar y Añ.
�4. (V-gip ap. Etxba Eib), maltso (-ls- Lar). "Cabestro, buey que guía a los toros, idi malsoa" Lar. "Mantsuan
ondoren doia izkua bake baketan" Etxba Eib.
�5. (V-gip, AN-gip-5vill, B; -ns- AN-ulz), mantxo (AN-5vill, -nx- B). Ref.: A (mantso, manxo); Iz Ulz (manso);
Izeta BHizt2; Elexp Berg; Gte Erd 211, 260, 145. (Adv.). Despacio, lentamente. "Manso iyen da, ha subido
despacio" Iz Ulz. "Zein mantso torri zaten" Izeta BHizt2. "Mantso asko ibiltzen da bizikletan" Elexp Berg. "Nik
mantso jaten dut (AN-gip)" Gte Erd 211. "Nekez baña seguru [...], mantso baina seguru (AN-5vill, B)" Ib. 259s.
"Joan politoago (V-arr), mantxoago joan (AN-5vill)" Ib. 145. � Idiak mánso ta ixil iten dú bere lána. LE Prog
120. Franzesa joaiten bada / geldi eta manso, / koko ezur andiak / etorriko franko. Mg PAb 170 (en boca del de
Baigorri). Manso edo zaluiegi ats-artzeari. FIr 191. Astoari jotzen zion gogotik, bañan astoa len baño
mantxoago, nekatuta baitzegoan. Salav 103. v. tbn. Arrantz 32. Manso: Noe 75. � (V-gip, AN-gip). Ref.: Elexp
Berg; Gte Erd 275. (Con reduplicación intensiva). "Mantso-mantso bota zotsan penaltixa" Elexp Berg.
"Deskantsu ederrean itz egiten du (AN-gip), mantso mantso itz egiten du (AN-gip)" Gte Erd 275. � Polikipoliki,
manso-manso eta neke-izerdi askoren artean. Vill Jaink 47.
�6. (Adv.). "Mantso da, berandu da" (B). "Tarde. Zu beti mantso" Izeta BHizt2.
- MANTSOAGATIK (G-azp). (En contextos exclamativos). Rápido. "Mantsoagatik etorri dek!" (G-azp). Cf.
Gte Erd 178, donde se recoge mantsutik (sic), junto a egiazki!, horixe!, aixa!, etc. - MANTSO-MANTSOA.
Mansamente, tranquilamente. � Untzi ttikiak eztuela behar hainitz mariñel; bainan gu hartarat igatean bat zen
bakharrik ageri, hura ere jarria maltso-maltsoa. Prop 1892, 222.
- MANTSO MANTSO EGIN. Amansar, calmar. � Basa arteko piztiaak / malso, malso egiñik / ez dute ya alkar
jaten. GavS 34.
- MANTSORIK. Mansamente, tranquilamente. � Huná, eure regea ethorten zain mansorik eta asto emearen eta
uztarrikoaren ume arraren gainean iarria. Lç Mt 21, 5 (He esti eta manso, TB ezti, Dv emerik, Ur (G) malsoa,
Ol otzanik, Leon gozo gozoa, Ker otzan-otzan, BiblE apal).
� (Mantsarik, forma de fem.). � Dama kurlea ifinten dogu / gaztigaduta mansarik. Lazarraga 1177v. Ezkon
bazatez, eongo zara / ardia legez mansarik. Ib. 1173v.
- MANTSOXEAGO. "Zoaz polikiago [...], mantxoxeago (AN-gip)" Gte Erd 145.
mantsoarazi (Urt V 335), mantsoerazi, mantsarazi (Urt V 335). � Calmar, hacer calmar. � Aingerua / harekin
baitzen jautsi / eta mantsarazi / lehoin goseak. '[Il] avait calmé'. Monho 92. Arthaz eta balaküz baizik eztaite
mantsoeraz hoien astüra basa. "On adoucit". Arch Gram 145.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
115