Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
jausiko? "¿De qué lado caerá"?. Or Eus 30.
- NONDIK ETA NORTARA. v. nondik.
- NORTARA-HARTARA (G-azp). De alguna forma. � Nik ez dakit zer erabakita daukan Jaungoikoak gutzaz,
ez dakit: gurutzean gu illak izatea nai dun, edo gurpil batek puskatuta, edo norta-arta. Manzi GPatroi 160.
nortasun. �1. Personalidad, ser. � Tr. Documentado, sobre todo al Sur, en textos del s. XX. En DFrec hay 155
ejs. � Nortasunaz bat egiñik Jainko-gorputza zera. Or Poem 550. Gure egiazko nortasuna, gure gogo eta arima,
ez da hilko gure burmuinarekin [...], hilko dena, gure azaleko nortasuna, gure ni lurtarra da. Mde Pr 349.
Theresaren nortasunean. Mde HaurB 58. Desira lortu ezkero, izate osoa, nortasun osoa gelditzen da egarri
bizian. Txill Let 102. Done Franziskok ere badu, noski, bere nortasun agiria Santuen artean, bere izpiritua. Vill
in Gand Elorri 11. Nortasun aundikoa zan, errespetu aundikoa. Alzola Atalak 101. Asko zor dautzu zuri
[pilotari] gure nortasunak. Xa Odol 281. Nere nortasun hutsa jazten duten "zer" hauek ez dira nere buruari
erantsi dizkiodan gauzak. MIH 21. v. tbn. EgutAr 14-7-1959 (ap. DRA). Gazt MusIx 163. BEnb NereA 227. �
Gizatasunetik Nortasunera, ta Semearen Nortasun ortatik Iainko soillarenera, Aitarenera. Or QA 159. � (No
ref. a personas). � [Euskerak] añako nortasunik beste izkuntzarik batek ere eztulako. Ldi IL 57. Moralak zera
eskatzen du: onak, ongiak, berez, izan dezala bere balioa, bere nortasun larria. Vill Jaink 86. Zortzikoa berria
da, badakigu, baina 5/8-ari halako bere gisako nortasuna eman diogu. MIH 154. � Europa federal baten
barruan, bere nortasuna, bere etnia jatortasuna begiratuko dituen Euskal Herri batentzat borrokatu nahi dugu.
Mde Pr 40. Aljeria eta Frantzia bethikotz elgarrekin egonen zirela; bainan ez du erran noradino helduko zen
Aljeriaren nortasuna. Herr 9-10-1958, 1.
�2. Identidad. � Esan bezela bizarra txit luzea zun eta txano sakona kendu ezik bere nortasuna ezagutzen etzan
giro. Etxde AlosT 42. Bildur baitzan etxean gerta zitekeanaz, auek egiazko pekatariaren nortasuna ezagutu
balezate. Etxde JJ 135. Gau illunean bere nortasuna ezin antz emanik, Xalbat zalakoan, ene adiskiderik onena il
nun. Ib. 245.
�3. Cualidad de persona. � Haizeari ere, batez ere Hegoari, gure zaharrek nortasun zerbait emaiten zeieten,
ziotelarik adibidez: "Hegoa xahakoa bizkarrean ibilki". Lf CEEN 1973, 123.
norte (Sal, R ap. VocPir 54; Urt II 263, Ht VocGr 390, Lecl, Arch VocGr), nort (SP), nor. �1. Norte. "Norteko
partea, septentrion" SP. v. ipar. � Norte eta hegoako hartak dire lekhuko. EZ Man II 127. Ken adi hemendik
Norteko haize galgarria, ene arima ihartzen duana. SP Phil 488 (He 494 norteko). Iakiteko duzu sain eta Uchant
nort edo su hartzen duzula laurden bat noroestetik edo suestetik eta dire 12 l[ekoa]. INav 39. Norte phartetik.
Mong 594. [Eskualdunak] eztira hain iharrak eta meheak nola eguerdi-aldekoak, ezeta-ere hain haragitsuak
nola northekoak. ES 121. Jaitsi zen nortetik Erromara. Mb IArg II 303. Ethorriko dire orientetik eta
okzidentetik, nortetik eta hegoatik. He Lc 13, 29 (TB, Dv, Ol, Leon, BiblE iparretik). Izango zara arako itxasoan
itxas-orratza ta Norte seguru baga dabiltzenak legez. Añ LoraS 139. Hoinbertze euri egiten zuelarik norteko
aldean. Prop 1876-77, 81. Zoaz lurraren kabuetara, / joizu Nordea, joizu Sur. AB AmaE 121. Arri-imanak
norterantz egiten dau bira. Azc PB 153. Ameriketako edo norteko aritza. Munita 27. Nortean nor-nai sartu
leikenik / iñork ez dezala uste. Basarri 182. Gipuzkoar bat nahiago dut / norteko frantzes bat baino! Mattin 44. v.
tbn. Gç 76 (norteko). Balad 248 (norteko). Erkiag Arran 58. � Estella polar. � Oi, Sirena, zeñaen begiok direan
norteagaz konparaduak! Lazarraga 1152r. � + norde (V-gip). Ref.: Etxba Eib y Elexp Berg (norde). (Ref. al
viento). "Se dice del viento noroeste. Nordiak, beriala dau eurixa" Etxba Eib. � Hargatik erran zuen Galenok
ere nortearen azpian egoitza dutenak adimenduz eskas direla. ES 120. Hor dathor furian uhartz urrunetik, /
nihoiz ere athera bere erraietarik / northeak zukeien ume terriblena. Gy 173. Orma beltzak egiñaz / luzaro
nortia, / berrogei egunean / gero elurtia. Tx B 194. � (V-gip ap. Elexp Berg). Viento del Norte o Noreste. �
(Ref. a la Compañía del Norte de ferrocarriles). � Norteko ferrokarrilla. Tx B II 113. Norteko trenbidea egitera.
MEIG IX 41. �2. (SP � Dv). "Northa, bigle" SP. v. nordest.
- NORTE-IZAR, NORTIZAR (Izt 48r). Estrella polar. v. IPAR-IZAR. � Agur Nort-Izarra, / Ama Iainkoarra.
Hm 160. Itsas-orratzak norte-izarrai beti begiratzen dion eran. AA III 302.
- NORTEKO HARRI. "(He), aimant" Dv.
- NORTEKO IZAR. Estrella polar. � Norteko izarraren iabea / iguzu desira dugun bezalako haizea. EZ Man II
145. Agur izar nortekoa / Iaunaren ama mansoa. EZ Eliç 390 (197 Norteko izarra). Eztezakela konsidera
Norteko izar argia. Gç 139. [Mariaren izenak esan nai du] argi-gillea eta Norteko izarra. Gco I 460. Norteko
izarraz gidatua denean, badaki bide segura. Lap 14 (V 9).
- NORTERATXEAGO. (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). � Ionentzare aphur bat norteratxeago eta
muillatuko duzu 10 brasetan. INav 16.
norte-alde. v. nortalde.
norteamerikano, nortamerikano. � Norteamericano. � Lau angles, hiru nortamerikano, bi indio, finlandes
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1105