Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
populuak bere ofrendak egiten zituen lekhutik hurbil, ikhustekotzat nork zer ematen zuen. Lg II 243. Ez den otoi
ofentsarik, / erran badut garbiki / nork zer duen merezi. "Ce que chacun a mérité". Monho 54. Arpegijan agertu
oi da askotan nor zelangua dan. Mg PAb 72. Ondo daukat goguan nok zer esan eban ta zer egin eban. fB Olg
111. Kontu egitia errijan nor zelan bizi dan. fB Ic III 288. Nurk zer estakürü din dirade bethi so. Etch 372. Zeren
ez dezun begiratzen gizonetan nor nor dan. Ur Mt 22, 16 (Ur (V) nor nor dan, Dv nor-nor-den). Barnez nor zer
garen badaki Jainkoak. Zby RIEV 1908, 210. Hirurek bazuten nork zer erran egun hetako beren saltze eta
irabaziez. Arb Igand 74. Goazin, ikus lehenik ea nork zer egin duken lur huntan. HU Zez 54. Ez ote da zuzen,
boz-emaileak jakitea boz egun hautan bederen xuxen nor norat dagon? Ib. 141. Neri askotan erakutsi dit nor
zein dan txapelaren jaskerak eta illien orraztuerak. Ag G 165. Azkenik nok ze gaitz eban, bertan asmatu oi
eutson. Or Tormes 15. Nor zelako dan bere egipenak erakusten dabe argi. Enb 44 (v. tbn. BEnb NereA 84).
Esan, nork-zenbatsu nai dituzuten. Ldi IL 151. Zotz egin zuten nork zer eramango zuen. Ir YKBiz 501. Gero
ikusiko diagu nor zein dan. NEtx LBB 167. Bakoitzak bazekien nor zen nor. MIH 216. Elkarren lehian ari dira,
behar bada, nork nori lagunduko. MEIG VIII 34. v. tbn. EZ Eliç 249. Harb 142. Tt Onsa 2. AA III 471. Izt C
109. Azc PB 151. JE Bur 29. Kk Ab I 103. Barb Sup 127. Etcham 52. Zerb IxtS 63. Anab Poli 22. Zait Plat 23.
Nur: Mst III 31, 5.
� Orduan nork zer erraiten baiteratzu, hura laudatzen duzu. Ax 238 (V 159). Nor nola mintzo baita kanpoan,
hala ohi da barrenean. 'Tal como uno habla por fuera'. Ib. 396 (V 258). Nor nola gobernatzen baita gaztean,
hala komunzki egiten ohi da zahartzean ere (Prov 22, 6). Ib. 86 (V 59; v. tbn. ES 181 con la misma
construcción).
�3. Cada uno. � Ez du Zuloagak Artetaren eiterik [...]. Nor da nor. MEIG I 67. � "Cada cual, norbere" Lcc.
"Ninguno, ezta norbere" Ib. � "Nadie, norbere" Lcc.
III (Como pron. relativo). � Quien. (El verbo de la oración subordinada lleva bait- o -(e)n). � Sainduier ere
egin ezak heure ezagutzia / singularki nortan baituk heure debozionia. E 21. Ezta munduan morroerik / nork
desakedan "nola ago?". Lazarraga 1190r. Zerren ez dago / nork sokorridu jenterik [='gente que pueda socorrer'].
Ib. 1202v. Juglare pare bat nogaz konplidu. Ib. (B) 1154rb. Nahi diat errespeta detzaken iduriak, / bañan noren
baitirade ageri mereziak. EZ Man I 29. Arima honkigilen arhinmentia gatik, eta beste purgatorioan daudiane
gatik [...] noren meza saintiak Eliza hontan erranen baitira. FPrS 23. Bera da norgaitik dagoan esanik: orra nun
neuk bialduten dodan neure aingeruba. Astar I app. III. Zeru luurrak bere anditasunez beteten dituzan
Jaungoikuagaz, noren aurrian bildurrez ikara dagozan zeruba euren ganian daukenak, eta noren izena
enzunagaz luur joten dabeen [...] belaun gustijak. Astar II 269. Paradisoko Dominikak, norzaz len itzegiñ
baitegun, [...]. Arr May 135. Egoki datorrela / eskola barria, / nok dakarren oliba / berde pozgarria. AB AmaE
179. Orduan bai orduan nintzala geratu, / aide bat eneukala nogana urreratu! Ib. 256. Biek leitandei [zedulak]
eta noren izenak erkiten baidra, biardei izan xunto. Mdg 136. [Ez da] txakur txiki ondo erakutsittakorik, noren
zaunkak aittuko ez zittuanik beste aitturen batek. Etxba Ibilt 486.
� (Sin antecedente explícito. Gralmte. la oración principal lleva un pronombre demostrativo, en 3. a persona, que
hace referencia al relativo de la subordinada). � Nork ni baithan sinhesten baitu, nik egiten ditudan obrák hark
ere eginen ditu. Lç Io 14, 12 (He, TB, Dv, BiblE sinesten duenak). Eta noren gainera eroriren baita, hura du
xehaturen. Lç Mt 21, 44 (He nori ere eroriko baitzaio, Dv noren gainerat ere eroriko baita; TB zoinen gainera
ere erortzen baita). Iaunak faboraturikan / nor grazian baitago, / mundu huntan delarikan / haiñan argitan
dago. Arg DevB 32. Nóren gáñean ikusi dezázun Espiritua jautsi ta gelditzen déla, ori dá bataiatzen duéna
Espiritu sanduas. LE Io 1, 33. Nor baita txarrena, / hark dik hark hobena. Zby RIEV 1909, 228. Nortan baitu
ere fidantzia, hari du emaiten. Ardoy SFran 337. � Renda iezezue bada guziei zor drauezuena: nori tributa,
tributa; nori peajea, peajea; nori beldurra, beldurra, nori ohorea, ohorea. Lç Rom 13, 7.
IV (Adj. interrogativo). v. zein. � Nor kristauk ez daki, izan-ere, Jaunak Ebanjelioan diona? Aran SIgn 47.
V (Sust.). � Persona, personalidad. � Nor ala zer guziei, aldizka eta zalu, luzatzen dituzte beren begi beltz
dirdiratsuak. JE Ber 46. Bada enegan adimenezko nor ori, eta nor onek artu dezake zuzendaritza. Vill Jaink 75.
� Beraz, bigarren Iainko-Nor ori, ots, Giza-Iainko ortan geienik dana, beti gurekin daukagun ezkero, esan ere
liteke: [...]. Or QA 158.
VI (Gram.; ref. al caso absoluto, ergativo...). � Nori eta nork sintagmei dagozkien markak T, K eta N direnean.
PGoen Gram 180. Era honetako aditzak [...] nor sintagmari dagozkion markak eramango ditu. Hauek dira nor
morfemak: [...]. Ib. 174. Nork-kasuan ere badarabil behin. MEIG VII 120.
- EZ NORK ETA HARK. No se sabe quién. � Goiz batean arkitu zan bere etxe-atarian, buru guztia puskaturik,
ez nork eta ark illa. Izt C 194.
- NOR... NOR... Uno(s)... otro(s)... "Nor oinez, nor zaldiz, qui à pied, qui à cheval" Lf Gram 238. � Noren hon,
noren gaitz nafar arnoa. Saug 26. Mintzatu ziren nor laborantzaz, nor aroaz, bainan guti. JE Bur 131.
Merezimendu arau badoazke herritarrak nor goiti, nor beheiti. Lf in Zait Plat XVII. Guztiok, nork batera, nork
bestera maite dugun herrian. MIH 228. Jabe garenez, aldatzen dugu hizkuntza, nork gehiago, nork gutiago. Ib.
396s.
- NOR... HURA... � Nork falta gehiago / hark pena borthitzago. Gç 164. - NOR (MILA) ARRAIO, ARRANO.
Quién diablos. � Nor arraio, bai, nor milla arraio ixan ete da niri emendik diru biribil polit ederrak ostu
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1084