Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
xeheak baino hoberik? Axeri mahats, erle mahats, mansinka, xuri zerratua, klaberia eta zenbat holako! Eskual
12-3-1909, 3.
manskuntza. � Mansedumbre. v. mansedunbre, mantsotasun. � [Jesusek] agertuko digu bere manskunza ta
humiltasuna. Mb IArg I 270.
1 manta (V-gip, G-goi, L, BN, S; Lar, Añ, VocBN, H, Foix ap. Lh, VocB; mantea (det.) Lar, Añ, H (V)), malta.
Ref.: Urkia EEs 1930, 30 y 51; Lh; Lrq (manta); AEF 1926, 44; Elexp Berg (manta). � Manta. "Ruana, manta
ruana, muy raída, manta txar erazaldua" Lar. "Manteamiento, mantatu, mantan, burusian botatzea" Ib. "Izaraz
gañetik aurra biltzeko berogarria" Urkia EEs 1930, 51. "Abelgorriak, izerditan daudenean batez ere, estaltzeko
beroki apaingarria" Ib. 30. "Couverture de bœuf (ou vache) attelé" Lrq. Cf. VocNav: "Mantasco, trozo de manta
con que se tapan las mujeres (Roncal)". � Tr. Documentado en textos meridionales desde Mendiburu. Al Norte
se encuentra ChantP (90), Oxobi e Iratzeder. � Adiñ ortan, Batista, / dek askoz obea / Palenziako manta / ez
andre gaztea. Izt Po 90 (v. tbn. el mismo ej. en It Fab 252). Manta batzuekiñ bildurik, gizon beltz aundi bat.
Urruz Zer 122. Gainean bi naiz iru burusi (manta). A Ardi 3. Manta bat zabal-zabal ipinteben lurrian. Kk Ab I
116. Etxolan baditut bi manta. Ox 133. Ohe estalgi, malta, ilhe dabintia. J.B. Mazéris GH 1933, 303. Ez
dakizula, ala ere, aztu manta edo burusi illun bat artzea. NEtx Antz 136. Manta lodia ta txanponak eskeiñi
deutsaz. Erkiag BatB 194s. Manta-erdian jarria zutela Santxo, goruntz jaurtika asi ziran. Berron Kijote 191. v.
tbn. AB AmaE 306. A BeinB 53 (puesto en boca de un arriero riojano que no domina la lengua vasca). Etxde JJ
233. And AUzta 65. Salav 76. � Manta de abarca. � Ekartzuz abarka ta oneen mantaak. Mg PAb 118. � (Como
primer miembro de comp.). � Nere aitaren semea ez-ta atzo manta-jolasetan erabilli zutena? "Mantearon".
Berron Kijote 203. Ainbesteraiño ari zan oiuka ta deika manta-jostaillu gizajoa, entzun zuan bere nagusiak.
"Manteado". Ib. 191. � (Con -zko, adnom.). � Illezko ta maindirezko ta mantazko bere oatzea. Mb IArg I 254.
� (Fig.). � Soldado manta altxatu orduko, / lohian zenbeit hezur. Iratz 119. � "Paño negro con que se cubría
una sepultura simbólica en la iglesia durante el año que seguía al deceso del familiar y sobre el cual se ofrendaba
el pan y se consumía la cera de las donaciones que se hacían a la familia del muerto. El pan quedaba a beneficio
del cura. Elizan daukagun mantara juatia tokatzen jata gaur neri" Etxba Eib. v. mankal. � Asto-mantaren
ardura oiek / alde batera uzteko; / au egiñagaz, aitona zarra, / ez dezu asko galduko. BEnb NereA 83.
- MANTA EMAN (emon V-gip). "Pegar un grupo de niños a otro grupo o a otro niño. Kontuz ibilli ari Uberako
mutikuekin, bestela manta emongoske ta" Elexp Berg.
- MANTA-JASOTZE. "La retirada de la manta, al año de colocarla en la iglesia por la muerte de un familiar"
Elexp Berg. v. MANKALA JASOTE.
- MANTARA JOAN. "Mantaren aurreko aulkira joan meza entzutera" Elexp Berg.
- MANTETAKO (UME). "Bebé. I mantetako umia itzala il zonan aitta. [...] Bi ume dauzke, bata lau urtekua eta
bestia mantetakua" Elexp Berg.
2 manta. "(V-m), sazón. Se usa en la frase mantan dago garia, el trigo está en sazón" A.
mantagile. "Mantero, mantagillea" Lar.
mantal (G, AN; Lar, Añ (G), H (V, G)), mantel. Ref.: A; Asp Leiz2 (mandar). � Tr. Documentado en textos
guipuzcoanos durante los ss. XIX y XX. También lo emplean Voltoire (mantel), Uriarte y Xalbador. En DFrec
hay 3 ejs. de mantal. �1. Delantal; bata. v. amantal. � Zer bestimenduak ituzu? Mantelak, kazaka, jipoña, saia.
'Capotes'. Volt 264. Josi zituzten piku osto batzuek eta egin zituzten berentzat mantalak. Ur Gen 3, 7 (Dv, Ol,
Ker, Bibl gerripeko, BiblE estalki). Oroldio igar biguña bildu eta beñ eta berriz mantala betean eramanaz. Arr
GB 46. Mantalean artalea arturik eta purra esanaz. Apaol 77. Mantala eta lepoko pañuelua baldan xamar
ditubela. Moc Damu 31. Ateratzen du uretik [aurra], biltzen du mantalean eta an dijoa. Goñi 52s. Jakinduriko
beso guziak elkarri erantsita daude, mantaleko keisak bezelaxe. Ayerb EEs 1915, 261. Ezkondu nai dute ta / nun
dute dotia? / Mantalaren azpian / botilla betia. JanEd II 143. Mantal txuria jantzitzen zuan / da ibiltzen zan
dotore. Tx B 86. Loxustak egiten / morroi mantal-zuriak daude bazterrean. Ldi BB 70. Anoka ta mantal zuriak
zillarkiz orniturik. Etxde AlosT 77. Bizkarretik beerañoko soñeko zuria, mantalaren itxuran. Anab Aprika 93.
Nik jantzi zaharra soñean... ta zuk buruko, mantal eta apainketa guziak? Lab SuEm 200. Beti zikinak hortxen
dauzka / mantala bai eta zaia. Xa EzinB 91. v. tbn. Urruz Urz 22. Arrantz 155. JanEd I 56. Iraola 91. Lab
EEguna 90. TAg Uzt 117. � Galtz-ipurdiyak eta praka-mantalak beintzat, azariyaren isatza dirudite! Moc
Damu 16. �2. "(G-azp), delantera. Aska-mantal, delantera del pesebre" A.
- ATE-MANTAL. "Atamantal, delantera de puerta" A (s.v. mantal).
- AURREKO MANTAL. Delantal. � Botilla tapatzen du / aurreko mantalak. JanEd I 54. Arraskarako aurreko
mantala jantzi du. NEtx LBB 104.
- MANTAL-AZPIKO. "Licor, en Donosti" Garate 1. a Cont RIEV 1930, 156.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
108