Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
nongotasun. �1. Circunstancia local. � Iakituna ta idazlea non-naikoa ta noiz-naikoa izan arren, aren berri
adieraztekoan ezin ixil ditzakegu aren nongotasunik eta noizkorik. Zait Plat 2. �2. Carácter local (de un sufijo).
� Nongotasunaren marka, -(e)n, ez da axalean ikusten. MEIG VII 107.
nongura (V ap. A; Añ (V), Zam Voc), nungura. � Dondequiera. � Orra modu erraz bat biotz-konfesiñorako,
zein egin ziñeike nos-nai ta non-gura. Añ LoraS 42. Perrandes lango mutillak eztira orma-bedarra legez
nungura ta lekuan lekuan ikusten. A BeinB 64. Beren esanak eiteko gertu / gastiak noz-nai, nun-gura. Enb 35.
nonko. v. nongo.
non-nahi (V, G, AN, BN; Urt Gram 411, Lar, Añ, Dv, H), nonahi, nun-nahi (V; Lar), nunai (V-gip). Ref.: A
(non-nai, nunnai); Etxba Eib (nunnai); Elexp Berg (nunai). � Donde sea, en cualquier parte; en todas partes.
"(En todas) partes, non nai" Lar y Añ. "Donde quiera, non nai" Lar (s.v. lugar) y Añ. "(En cualquier) lugar o
parte, [...] non nai" Añ. "Non-nahi bada holakoa, il y a partout de cela" Dv. � Tr. Su uso aumenta durante el s.
XIX y especialmente en el XX. En textos vizcaínos es algo menos frecuente. En DFrec hay 5 ejs. de nonnahi, 18
de nonahi y 10 de nuna(h)i. � Non nai, denbora guzietan, eta leku guzietan graziak eman drazkiogun. Ber Trat
69rs. Bertzetan non nahi bezanbat itsasoan esku duzu. Harb 390. Haren ordenanzei gauza guzietan eta non nahi
osoki iarraikitzeko. SP Phil 536. Osasun onekoa ta non-nai ager ziteken gisakoa. Mb IArg II 311. Justu bat non
nai, noiznai ta nola nai, beti ondo iltzen da. Cb Eg III 319. Eman baita lizenzia edozéñek ta nonnái topa zezkien
kristioak. LE in BOEanm 151. Nun nai topetan dabela bazkari ta aparija. Mg PAb 45 (CC 185 non-nai). Beste
asko arkituko dira non nai guziz jakinezak. AA I 489. Bainan badakit noiz nahi eta non nahi herioak hatzeman
nezakela. Dh 121. Nun nai bakarrik seiñak istiaz. JJMg BasEsc 26. Eta umore ona / daukanak naikoa, / non-nai
dauka bizitza / zorionekoa. It Fab 167. Ni neronek zuzaz non-nai kontu izango det. Lard 35. Ez dut erran nonnahi
erain behar dela. Dv Lab 326. Zabal zazute pakia nunai. Bv AsL 166 (51 nun-nai). Arkitu oi dalako nun nai
egokia. AB AmaE 278 (189 non-nai). Egin behar izatu zituen komentuak non-nahi. Jnn SBi 110. Nonnahi, bera
zenian, jiten zeion gogoala. Ip Hil 11.
� (s. XX). Eskoletxe berriak nun nahi eraikitzen zituela. JE Bur 43. Ibai ta erreka garbiak nonai. Ag G 11 (225
nunai; AL 120 non-nai; Kr 215 nun-nai). Nunai ibilia zerala. A Ardi 115 (101 nun nai). Baña egizko garbi ta
onak / non-nai eztozak agiri. Enb 182 (59 nun-nai). Aren izena nonnai aipu zan. Ir YKBiz 203 (32 nun-nai).
Elizan edo nonai egiten diran otoitzen berri emateko. Or QA 112 (SCruz 80 non-nai; Tormes 91 nun-nai). Nun
nahi bezain ontsa bizi gintazkela. JEtchep 66. Epeson, eguzkipeko beste non-nai bezala. Zait Plat 31 (115
nonai). Beti-beti eta nunai egiztatua ikusten dena. Vill Jaink 124 (27 nonai). Ala ere nun-nai ezin diteke zer-nai
bildu. Ibiñ Virgil 84 (112 non-nai). Eta ezpatia nun-nai zure alde eta edozeiñen aurka atarako nebanez. Etxba
Ibilt 489. Denbora hetan jendeak "mirakulua" nun nahi ikusten baitzuen. Ardoy SFran 165. Gurean, beste
nonnahi bezala, ez dira asko izan egiazko lirikoak. MIH 175.
v. tbn. Ub 159. Monho 72. VMg 35. Añ LoraS 17. Etch 80. Izt C 59. Gy IX. Hb Egia 33. Laph 33. Arr GB 85.
Sor Bar 105 (94 nun-nai). Elzb Po 215. Elsb Fram 68. Arb Igand 20 (30 nun-nahi). HU Aurp 117. Goñi 96.
Barb Sup 173 (71 nun-nahi). Inza Azalp 99. FIr 177 (178 nun-nai). Tx B II 95 (III 221 nonai, III 20 nunai). Ldi
BB 26. Larz Iru 64. Xa Odol 251 (EzinB 56 nun-nahi). Berron Kijote 125 (56 nun-nai). Nonai: KIkV 8. Nunnahi:
Gco I 421. fB Olg 187. CatBus 44. Ur MarIl 126. Bil 131. Aran SIgn 33. EusJok II 87. JanEd I 24 (II 111
nunai). Urruz Urz 16. Zby RIEV 1908, 83. AzpPr 42. Ill Testim 22. Noe 74. EusJok 49 (118 nunai). Const 38.
Jaukol Biozk 96. Etcham 182. Zub 62. ABar Goi 53. Zerb IxtS 106. Munita 96. Etxde JJ 269. Onaind in AB
Olerk 6. Erkiag Arran 164 (BatB 170 nunai). SM Zirik 33. BEnb NereA 131 (204 nunai). Gand Elorri 75. MAtx
Gazt 80. Salav 13. NEtx LBB 31. Balad 215. Mattin 54. Casve SGrazi 122. Nunai: KIkG 5. TAg Uzt 220. EA
OlBe 63. SMitx Aranz 20. JAIraz Bizia 24. Basarri 94. And AUzta 119. Uzt Sas 185.
� (Dv), nun-nahi (H). (Con subj. o similar). Dondequiera que. "Non-nahi atzeman dezazun, quelque part que
vous le trouviez" Dv. Cf. infra NON-NAHI DEN. � Non nahi direla orazino hauk debotki erranez irabazten
dituzte [perdunanza guziak]. Harb 458s. Non-nahi eta nora nahi dabilan, bethi dakusa Iainkoaren bekhoki
ederra. Hm 230. Non-nahi zabiltzala. SP Phil 509. Eta fededunari, non nai hau bizi dedilla, eskatu ezkero
ematen dio. Mb IArg I 351. Gudu emanen diogu Daviti non nahi gertha dadin. Lg I 315. Eta nun nai zala, egiten
zeuntseen barre ta algara gozua. Mg CO 155. Zeren, noranai dijoazela, eta non nai ezkuta ditezela, atxituko
dituan su erretzalle ark. AA III 478. Errespetu bera ekhar diozodan, non nahi kausi nadin. Dh 203. Non nahi
ikhus dezagun bizioa, behar dugu higuindu. Jaur 120. Nunnai daguala gorputza, an batuko dira arranuak bere.
Ur Mt (V) 24, 28 (Ur (G) non nai dagoala; Lç non-ere (...) baita). Yuduak dire [...] non nahi izan diten,
sangratzailerik abilenak. Elsb Fram 157. Non nahi izan ledin [...] bere Jesüs maitiaren komünione saintian
errezebitzia. Ip Hil 191. Gizakumeak izaki, non-nai daudela, bizitzeko lain eskuarterik ez zaie peituko. Zait Sof
97. Badakit beintzat nonnai dirala ere, len-geroetan ez baiña berton dirala. Or Aitork 321. v. tbn. JesBih 394.
Hb Egia 99. Elzb Po 185. Hual y Samper Mt 24, 28.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1079