Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
agindu eutsan tokian bertan egin ere. Erkiag Arran 95. Kargu hartzen datorkidala Amale, non eta Agur-en.
MEIG VIII 31.
- NON ETA (...) EZ (H; nonda V-gip ap. A). A no ser que. "Nonda egiten ezpadau, si no lo hace, a menos que
no lo haga (FSeg)" A. v. NON EZ. � Non ta zugandik betiko botatzen ez nazun, [...] ez dirate kalterik egingo
[...] neke guztiyak. Echve Imit III 17, 4 (Ch baldiñ ezpanauzu). Bena eztit parkatüren eniak dütiener, / nun eta
eztütien errendatzen ene haurrer. Etch 146. Elea gu bezin kuperatia dala, non eta basatia ez dan. It Dial 68 (Dv
non ez, Ip nun ez, Ur ez baldin bada). Obligatua nago / egotera bertan, / nun ta biyotz ta guzi / ateratzen ez dan.
Bil 58. Xutik zagon gau eta egun, non eta etzen loak osoki garhaitua. Jnn SBi 105. Zuaz igesi, / nunda nai ez
dezuben / biziya gaur utzi! Moc Damu 32. Ni, nonta sokaz lotu eta eramaten ez nauten, ementxen biziko naiz. Ill
Pill 5. Euskararentzat mentura txarra beraz Azkainen nun eta ez dugun zaharrek [...] buru egiten. Zerb Azk 31.
Non-eta europatarrak [elizara] joaten ez ba-diran, bertako jende gutxi, noski. Anab Aprika 85. Dantza ontaz zer
esanik ez daukat, nun-da tokiren batean era txarrean dantzatzen ez dan. MAtx Gazt 62. v. tbn. Arr May 10. Aran
SIgn 66 (nun eta). Munita 93 (nun-da).
- NON ETA ERE. a) Ya que. � Bena zaharrak dirade hügüngarriago non etare odolaren hotztarzünak behar
beleikie himorrak ematü. Egiat 231s. Non etare beitü bizitzia lüziago, diala ere lanak ta arrenkürek saldoa
handiago. Ib. 166. b) Así como. � Non etare ezpaitakigü zer den hilen artian igaraiten, hek ere bizien artekoak
eztakitzela. Egiat 180. c) (Precedido de hain). (Tan, tanto) que. � Famaz jende güzia da haiñ khoi non etare
lakikinak elirokiala nola nahi küpera. Egiat 261. d) En cualquier lugar que. "Non eta ere aurkituko baituzu, han
hil zazu" Lf Gram 241.
- NON EZ (L ap. A). a) A menos que, si no, a no ser que. "Ethorriko da, non ez dioten debekatzen" Lf Gram
237. � Tr. Propio de la tradición septentrional. � Ezen Iesusek umetzat ez au aboaturen, / non ez nauken ni
lurrean amatzat aithorturen. EZ Man I 31. Zertako naiz mundu huntan, / non ez naizen salbatzen. Arg DevB 96.
Beirauk hunat bihotza ekhar / non ezten gustiz garbia. Gç 201. Etzituzten entzun nahi, non latinez edo
interpretez etziren mintzatzen. ES 165. Non ez duzun osoki garaitua ikhusten, ez zaitezela pausa. He Gudu 102.
Ezen ez gara yarriren mahainean non ez den hura hemen. Lg I 274. Enüzü restatüren / nun ezterodan Ferragüsi
/ batailla bat emaiten. Xarlem 493. Zeren ez baita Q zerbitzatzen, non ez duen U ondotik. MarIl XI. Azienda gu
geroni bezain minbera dela, non ez den basa. Dv Dial 68 (It non eta ez dan, Ur ez baldin bada). Hürarren oliua
ezta hañ hun nun ezten argitako. Ip Dial 106. Teolojia non ez duten lau urthez egiten, debekatua zaiote xehatzea
zertan datzan bekhatu mortala. Laph 97. Ezkarela zeruan sartzen ahal, non ezkaren sainduki bizi. Jnn SBi 89.
Urhats bat bakarrik ez dutelarik egiten non ez den beharra. JE Bur 163. Uli beltzak baltsan, / nun ez diren...
saltsan! Ox 90. Etzian lüma etxekiten ahal nun etzian aitzinetik botilla bat ardu edaten. Const 41. Arri bizia non
ez den oro erreka bide. FIr 134. Ez dut uste, andre Lamina! Non ez dudan ixkilima zenbeit... Barb Leg 23. Gaxo
batzu dira, non ez diren gezurtiak. Mde Pr 310. Ez dira haizuko [...] biltzarretan aurkitzerat, nun ez duten hor
zerbait eginbide bethetzeko. Lf in Zait Plat XVII. v. tbn. INav 57. Mih 26. Monho 132 (126 nun ez). Dh 75.
JesBih 420. CatLuz 37. Jaur 140. Gy 163. Hb Esk 186. Elzb PAd 69. Elsb Fram 152. Arb Igand 112. HU Zez 30.
CatJauf 87 (VI nun ez). Lf in Casve SGrazi 10. Nun ez: CatS 78. Xikito 9. Etcham 141. JEtchep 75. Larz Senper
88.
� Sin que, que no. � Eta zeren egungo eguna ezpaita iragan, non anhitz aldez ofensatu ezaugun. Lç ABC B 4v.
Deusik ezta, non eztezan obra zure puxantzak. EZ Man II 15. Lurrak eztu ontasunik non eztiren guretzat. Ib. 12.
Eztu egundaino nehork Iainkoaren lege saindua eskuztatu eta frogatu, non ezpaitu milla ontasun eta laudorio
lege hartzaz erran. Ax 504 (V 325). Ezt' ikaia non eztuen bere iztaia. "Il n'y a point de montée qui n'ait sa
dévallée". O Pr 164. Nor dago penetan, non ez naizen harekin batean penatzen? SP Phil 271. Ezta izanen bat
non eztadin ikhara gudu eta batailla hartara jin dadinian. Tt Onsa 141. Ezen ifernuan eztuk deus / non ezten
sekulakoa. Gç 177. Ez naiz egundaiño gizonen artean izatu non ez naizen gutiago eta flakatuago bihurtu. Ch I
20, 2. Deüs lürren gaiñen egiten deia arrazu gabe, eta nun ezten zure konselliaz eta probidentziaz phausatia?
Mst III 50, 4. Egunik ezta iragaiten / non ez diodan nik on zenbait egiten. Gy 260. Ez dut pausurik egiten, / non
ez naizen erortzen! JanEd I 131. v. tbn. Elzb Po 197.
� "Deusetako ez da, non ez begiko, [...] si ce n'est à plaire à l'œil" Dv.
b) Si no, en caso contrario. "Utzazu hor, non-ez joko zaitut, laissez-le là, sinon je vous frapperai" Dv. "Ethorriko
zare, non ez ni ioanen natzaitzu billa" H. � Billa zazu beraz zure salbamendua; non-ez, uste gaberik hartua
izanen zare. He Gudu 111. Bihur gaiten etxerat, non ez, lotsaturen da ene aita. Lg I 264. Guziak zuen salbatzeko
behar dire; non ez, utzi beharrak dire. Brtc 137. Hel zakizkit, non ez, galtzera noa. Gy 84. Errozu [...] eman
dezadan iskribuz Andres naizela. Non ez, arrotz norbeit naizelakoan, ez nau amak etxerat hartuko. Prop 1906,
168.
- NON GAINDI. "Non gaindi edo non urruti ioan da?, par où a-t-il passé?" SP. "Nun gaindi joan da? Arch ms."
DRA. � Ez jakinik ere nun gaindi ibili beharko duten. Ardoy SFran 125.
- NONTXE (H). Exactamente donde. � Damnatuen putzuaren hau da hauzo hurbilla, / nontxe doloratzen baita
asko arimen pilla. EZ Man I 119. Ezen nontxe baita ere zure onthasuna, eta hantxe da halaber zure bihotza.
HeH Lc 12, 34 (He non ere baida).
- NON URRUTI (SP). v. NON GAINDI.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1065