Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Josepak berak urteten daben elizatik. Ag Kr 40. Ona nun etorri dan Jaunaren eguna. ArgiDL 161. Lokartzen
naiz, eta berehala, horra non egiten dudan amets bat. Barb Sup 13 (Leg 135 nun). Eta orai horraa nun den
Haritxabalet ordenala heltürik. Const 23. Bainan huna nun atzartzen den betbetan. Zerb Azk 40. Ta araa non
aurkituten dauen ikaragarrizko zize bat. Akes Ipiñ 32. Gehiagoko hitzik erran gabe, huna nun, oldar gaitzean,
Gazteizen gaindi sartzen den. Ardoy SFran 49. Horra non aurkitu ginen bi hitz berriren jabe, baten ordez.
MEIG VII 56.
v. tbn. SP Phil 323. Arg DevB 183. Mb IArg I 369. Brtc 24. Mg CC 127 (CO 186 nun). VMg 16. Jaur 124. Hb
Egia 45. Elzb Po 202. Arb Igand 119. HU Aurp 51. Ox 149 (102 nun). Otx 133. Ldi BB 40. Lf Murtuts 28 (32
nun). SMitx Aranz 224. Anab Poli 125. Nun: JJMg BasEsc 137. Astar II 193. AstLas 49. Aran SIgn 55. Sor Bar
47. Bv AsL 125. AB AmaE 362. Arr May 148. Zby RIEV 1908, 771. Itz Azald 179. Urruz Zer 93. Kk Ab I 70.
StPierre 25. Enb 32. Or Tormes 97. Zub 65. Etcham 78. JE Ber 58. Iratz 120. Mde Pr 144. SM Zirik 117. Erkiag
Arran 186. JEtchep 48. Larz Iru 62. NEtx LBB 165. Berron Kijote 53.
� Argi-xirrinta zala, ikus non agertzen zaidan berriro Iainkozko gizon ori. Or QA 134.
II (Adv. relativo). � (A, que cita a Astar), nun (V-gip ap. Etxba Eib). (Con bait- o -(e)n). Donde. "Au mundua,
nun dana da irutxurra" Etxba Eib. Cf. Lrq s.v. nunti: "De jeunes prédicateurs, traduisant maladroitement du
français en basque, donnent aux ad. nun, nunti, nurat, une valeur de relatif qu'ils n'ont pas". Cf. tbn. A Morf 267.
� Tr. Apenas hay testimonios del s. XX. Los autores meridionales lo emplean con sintagma con suf. -(e)n, y los
septentrionales y Lizarraga (en textos más occidentales, sólo en el Cantar de Bretaña) con bait-; Micoleta lo
emplea sin sufijo. � Oroz etsi behar dizit, non baitate hobena. E 227 (de interpr. no segura; cf. PAlt: 'en ello se
cifra lo mejor'). Ethor zedin Bethaniara, non baitzén Lazaro hil izan zena. Lç Io 12, 1 (He, LE y Dv non, TB
nun; EvS nun ere; Or Lazaro zegon tokira). Joan zan bere aposentura, nun asi zan llantu andi bat egiten.
Lazarraga 1142r. Gipuzkoa herrira / non izango baita beti bezala buru (Cantar de Bretaña). ConTAV 5.1.1.
Hirur gauza ziadutzak erran dudan arteak, / non enzerratzen baitire Iesus Kristen legeak. EZ Man I 8. Aramen
estutxea, non dago dustia orraziagaz. Mic 12v. Izanen da liburua, / non baitaite markatua / bat-bederaren
kontua. Gç 159. Zeren haur baitzen Eliza bizi bat, non Jinkoaren semiak egon behar baitzian. Bp II 110. Elas
nulako den bizitze haur! nun thürbürarzün eta miseria baizik ezpeita. Mst III 20, 3. Juan zen desertüra, nun egon
baitzen berrogei egün eta berrogei gauez. CatLan 40. Elizan, non baitago guzien Aita dibinoa. LE Prog 98.
[Santuben Linbua] nun aurkietan zirian Adan, Eba eta euren seme alaba on guztiyak. Zuzaeta 81. Ona [...]
ofrenda bat, nun aginetan edo eskintzen deutsudan zure begietan dan ederrena. CrIc 149. Bera da espillua, non
apaindu bear garean. Añ LoraS 158. Zer egingo ez du sakramentu orrek, non dagoan Jesus bera? AA I 409.
Herririk ez ahal da, non ezpaita holako zenbait exenplu ikhusten. Dh 197. Medikubak edo osalarijak, nun
sartuten dirian barberuak bere. fB Ic II 269. Aurkeztua izan zan Avilako Obispo, non Jaungoikoari kontu eman
zion. Izt C 486. Hospitale batetik, nun egon zan geixuai lagunduten. Ur MarIl 89. Manbrera joan zan, non arkitu
zuen bere aita Isaak. Lard 46. Baduzu gero molde bat nun emaiten baituzu sukria. ECocin 36. Gela batera
aldatu zituzten, nun ederki gordeak iru egunean egon ziran. Aran SIgn 60 (2 non). T'arrizko zubi baten zirean
gelditu, / non aita zarrak eutsan kontatu semeari. AB AmaE 292 (13 nun). Eleiza txiki bat, non erregututzen
zioten Aita San Blasi. Apaol 22 (69 nun). Aurkhitzen zen ganbera batean, non ez baitzuen ez airerik ez argirik.
Elsb Fram 114. Gloriala, nun ikhusiren beitzütügü, maithatüren, gozatüren. Ip Hil 238 (187 non). Lekhu bat non
Aingeruak eta Sainduak bethikotz dohatsu baitire. CatJauf 72. Puntu aietan non bizitu ziran Judioak (Larrainzar,
1905). FLV 1988, 274. Leku bat non arimak eriotzaren ondoan ez dakite zeren beira dauden. FIr 186.
v. tbn. SP Phil 124. Egiat 256. Mg CC 234 (PAb 188 nun). VMg 12. CatBus 18. CatAe 28. CatSal 29. CatR 29.
Arr May 202. Nun: Mercy 39. Gco I 453. JJMg BasEsc 139. Astar I IV. UskLiB 65. CatS 36. Sor Bar 57. Zab
Gabon 88. Itz Azald 68.
� (Refiriéndose al tiempo). � Ethorriko da denbora non egonen baitzare egun baten edo naski oren baten eske.
SP Imit I 23, 5 (Ch zeiñetan, Mst zuñtan). Eritarzun suerte hori arribatzen zaio idiari maizenik negian eta guziz
horman trabaillatzen denian, non orduan baitiduri. Mong 591. Ikusiren düzie ordian / Konstantinoblako
Enperadoria / nun jinen beita / Persako Erregerekila. 'Lorsqu'il'. Xarlem 1541. Hamalau urthe dute muthilek
adina, / non baitzaite yoaiten eskolako mina. Hb Esk 168. Etorriren da ordua, non arima hau irazia izanen baita
gorphutz hunetarik. Dv LEd 154. Ez da urtherik non hor edo hemen zenbait buru galtzen ez baita. Dv Lab 214.
Azkenekotz eguna etorri zen non Theresak ekandua hartu baitzuen haren aitzinean biluzik egoteko. Mde HaurB
65.
III (Conj.). �1. (G, B ap. A; Lar, Añ, Lecl, Dv, H), nun (H). (Precedido de hain, hainbeste, hala, halako moduz,
etc.). (Tan, tanto, hasta tal punto) que. "(De tal) manera que, alako maneran, maneraz, alako moldean, moldez,
non; alako eran, eraz, non; item alango maneraz, non; ala, non, alarik, non; alatan, non" Lar (Añ alako moduz
non). "(Llegó a tal) punto, que, &c., artaraño eldu zan non, &c." Ib. "Tan, siguiéndose que, aiñ non" Ib. (Añ ain
non). "(Tellement) que" Lecl. "Hain ederra da non erosi baitut" Dv. � Tr. De uso gral. al Norte; entre los
guipuzcoanos es usual hasta principios del s. XX, fecha a partir de la cual se hace muy escaso. En la tradición
vizcaína sólo se documenta en Añibarro. � Halako maneraz non abariziaz enganiotako hitzez merkhatalgoa
zuezaz eginen baitukeite. Lç 2 Petr 2, 3. Eta arbore bilhatzen da, hanbat non ethorten baitirade zeruko xoriak.
Lç Mt 13, 32 (He, Dv, Ur, Echn y Leon non, TB e Ip nun; Ur (V) ze, Samper ezik). Hain ongi enbalatua nun
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1061