Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
oroz-och-m-gip, G, L-côte-arcang, BN, S, R-is; Lar, Añ, Lecl, VocBN, Dv (V, BN, S), H). Ref.: Bon-Ond 171; A
(non, nun); EI 213; Lrq (nun); ContR 521; Iz Ulz; Etxba Eib (nun); Holmer ApuntV; Elexp Berg (nun).
� Tr. La forma nun, escasa en los textos antiguos, va extendiéndose con el tiempo. En el s. XVII sólo se
documenta en algunos textos vizcaínos, como Capanaga y BBizk (30), mientras que en Micoleta y VJ (5) aparece
non; en Lazarraga, sin embargo, hay un sólo ej. de non (1190r) frente a numerosos de nun; tbn. emplean esta
última Voltoire y (sólo en una ocasión) Belapeyre. A partir del s. XVIII domina en los vizcaínos y suletinos, sin
que llegue a desaparecer non (p. ej., en Añibarro e Inchauspe). Desde mediados del s. XIX va creciendo su uso
entre los guipuzcoanos (antes se encuentra en algunos autores, como Guerrico), y desde principios del s. XX en
los labortanos y bajo-navarros, hasta el punto de convertirse en la forma claramente más frecuente en todos los
dialectos. En DFrec hay 376 ejs. de non (9 de ellos septentrionales) y 126 (51 septentrionales) de nun.
I (Adv.). �1. Dónde. "¿(En qué) lugar?" Lar y Añ. "Orain Usurbillen denak nun esaten dute, baiña ongi gogoan
daukat nere aitona zanaren anai batek [...] non esan oi zuela" Zt (comunicación personal). Cf. A: "No (V-arroroz),
var. de non, dónde, en algunos casos de la declinación". � Tr. De uso general. � Non dirate egun hartan
hebengo iaun erregiak. E 57. Eta erran ziezén, Non da zuen fedea? Lç Lc 8, 25. Ni nun ete nago? Lazarraga
1152. Non dituzu lagunak? Ber Trat 113r. Non da Iainkoaren errespetua? Harb 142. Prometa igurikiko zerauela
ehun eta hogoi urthez, eta ez iguriki ehunez baizen? Non dira gaiñerakoak? Ax 122 (V 81). Ta non idorokogu
ona izan din bat? Mic 13v. Nun dago andra andi ori? Cap 41. Non da haren zauriaren / parreko dolorerik? Hm
126s. --Non hartü dütü korpitz eta arima? --Maria Birjina saintaren sabel sakratian. Bp I 32. Non gordeko da
beraz ene baithan orguilleriaren eroa? Ch III 14, 4. Nun da zure legea? Nun karidadea? Acto 265. Nun untsa
izan niz, zü gabe? Mst III 59, 1. Non arkitzen da judatarren errege jaio-berria? Mb IArg I 139. Non dira orañ,
zer egin ziran Errege [...] zure gañean agindu zutenak? Cb Eg II 140. Non nago? Nekazari errian. LE Prog 124.
Nun gelditu zan? Zuzaeta 82. Nun ete da gure fedia? Mg CO 37. Non egin bear da komunio au? AA I 478. Non
kausi hitz aski borthitzik [...] orduko izialdurak eta deboilamenduak pintatzeko? Dh 135. Dezogun erran
herioari berari: non da hire bitoria? Jaur 165. Afaltokia non da? Lard 438. Nun ezari zien Jesüs-Kristen
Khorpitza haren hil onduan? CatS 28. Leku aiñ on bat nun leike billatu? AB AmaE 72. Linboan edo non egon
zerade orain artean, Manu? Apaol 121. Behar du jendeak deskantsatu, bainan nun eta nola? Arb Igand 141.
Non dago Españolak bezalako gizonik? Barb Sup 130. Bena zerbait... nun ez da zerbait? Const 22. Esango dau
norbaitek, / nun dau baña Oka? Enb 85. Ta alabak, non? Ldi UO 44. Non ez dituzu arkitzen? Or QA 102. Nun
ete dago, ta nogaz ete dabil? Erkiag BatB 190. Baiña eginbide oien sustraia nun duzue? Vill Jaink 165. Neska,
nun hiz? Larz Iru 46. Non agertzen ote da eta nola zabaltzen? MEIG VI 164.
� + nun (V-gip ap. Etxba Eib; Lar, H). (En interrogativas indirectas). "(Haz) bien y no mires a quién, egizu on,
ta ez jakin non" Lar. � Bertan gero so albaitegi non den gorputz sainduia. E 17. Baina gizonaren Semeak eztik
non bere burua reposa dezan. Lç Mt 8, 20. Itaundurik etsekoai nun zan. Lazarraga 1143v. Hara non den zure
etxea. Ber Trat 113r (cf. infra (2)). Gelditzen naiz benzutua, errendatua, non nagoen eztakidala. Ax 605 (V
389). Nehork eztaki herioa non dagoen zure aiduru. Tt Onsa 176. Orhitzen girela non izan eta noreki minzatu
giren. Bp I 136. Ezkutaturik eguzkia eta illargia, nork daki non. Lar SAgust 9. Ohar zaitezela non zabilzan ta
nora zoazen. Mb IArg I 175. Non baño non obeto gordeko ote zuten kezka ta bildurra baizik etzuen. Cb Eg III
349. Zelan [...] aztertu ez nun ta zelango lekuban galdu daben! Mg CO 33. Non zen eta zertan zen gogoan
hartzen eztuela entzun dituen [meza] hek. Dh 142s. Egin ezazu on, / eta egin ezazu / ez dakizula non. It Fab 88.
Aurretik zeukaten odeiak esaten zien non gelditu edo nora joan. Lard 75. Badakitza yendetan non diren
beharrak. Hb Esk 195. Ara nun dagoan / antxe arako sasi / andien alboan. AB AmaE 360. Eni erran nun den.
UNLilia 21. Lapurdin, ez dugu erranen non, bazterrak kexu ziren. Barb Sup 137. Goizetik emen, arratserako
joanda billa non! Or SCruz 55. Bai al-dakizue egun batzuez geroago nun azaldu zan? TAg Uzt 91. An ioiazan
arrapaladan eta sokorruka [...], aterperen bat non aurkituko. Bilbao IpuiB 102. Zeru-sapaia nun ote dedan /
asmatzen nabil urduri. NEtx LBB 229. Ikusten dugu nun den auziaren erroa. Ardoy SFran 324. Gure aldanahiak
aurkitu du non ase. MIH 320. v. tbn. Mst III 31, 4. Mih 29. Echta Jos 366.
�2. (Lar, Añ). (Precedido de hona, horra, etc.). (He aquí) que, (he aquí) como. "Velahí usté que, orra, jauna,
non" Lar (s.v. ahí). "Etele que, ara non" Ib. (Añ ara, aror non, orra, ona non). � Hara non datorren gure
Erregea. Ber Trat 69r. Egu-erdia dela hara non darauntsan ezkillak. EZ Man II 33. Ara emen non datorren
ikuslea. Mic 12r. Huna non eriak edireiten duen osasuna. Harb 218. Huna non duzuen bada ere orai zeuen
merezia. Ax 439 (V 286). Horra non zerua eta lurra kreatu tutzun gizonaren zerbitzukotz. Ch III 10, 3. Orra nun
doian erruki baga / odolezko iturriia. Urqz 82. Orai beraz horra non badakizun zer den giriztiñozko
perfekzionea. He Gudu 38. Konfesorea bezalako bat orra non gelan sartu zan. Cb Eg II 179. Orra bada esan da
egin nun inprimierazo ditudan. GavS 6. Harat zeneko, horra non agertzen den Goliath. Lg I 277. Aror non
idoroten dirian beste bein mirari barrien bearturik. Añ LoraS 6. Hara non duen bere salbamenduko egiteko
handia ongi bururat ekharria. Dh 150. Orra non kameluak / ikusten dituen. It Fab 239 (142 nun). Denpora gitxi
barru orra nun entzuten dituzan ots andi ta ikaragarri batzuk. Ur MarIl 46. Ara non Jainkoaren eskuak jotzen
zaituen. Lard 506. Bainan, huna non aditzen dudan miserikordia neretzat galdua dela. Dv LEd 208. Ara nun
biak batean ekusten dute oi ez bezelako argi eder bat. Zab Gabon 90. Huna non Birjina izorra gerthatüren den.
Ip Hil 85. Ordean huna non garen Maria Sainduaren biziko egunik beltz eta ilhunenean. Jnn SBi 43. Ara nun
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1060