Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
nokuzutu. � "Nokhüzütü (S-saug), contracter une infirmité" Lh. � Abantalla da khanbiatzia, theiü, noküzütürik
edo txar denian beria. Eskual 9-10-1908, 3.
nola (V-gip, G, AN, L, BN, S; IC 442v, Volt 6, SP, Ht VocGr 341, Lar, Añ (G, AN), Lecl, VocBN, Dv, H), nula
(BN-bard, S; Gèze, Dv (S), H (BN, S)), norla, lola (A Apend). Ref.: Bon-Ond 171; A (nola, nula); EI 214; Lrq
(nula); Iz UrrAnz (zela), Ulz; Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 251, 231, 232. � Tr. En la tradición vizcaína se
documenta poco: en textos antiguos (RS, EgiaK, Micoleta, BBizk) y en CrIc (50), DurPl (79), Moguel (CO 245),
Añibarro (LoraS 48), Arrese Beitia (AmaE 10) y B. Enbeita (NereA 196), textos en los que zelan es claramente
mayoritario; es más frecuente en textos de la variedad de Guipúzcoa: así en T. Etxebarria (Ibilt 468) o San
Martin (Zirik 74); cf. nolan en Micoleta, Capanaga, Arzadun y otros. Aunque FPrS, Belapeyre y Eguiateguy
emplean nola (cf. un único ej. de hala nula en Bp I 41), la forma propia de la trad. suletina a partir del s. XVIII
es nula. Hay además norla en un texto de Ulzama de 1906 (FLV 1988, 277). En DFrec hay 920 ejs. de nola.
I (Adv.). �1. Cómo. "Cómo, preguntando" Lar y Añ. v. nolan, nolatan, zelan. � Tr. De uso general, excepto en
textos vizcaínos. � Nola eztu lotsaturen ordu hartan munduia? E 63. Eta nola ahal nezake, baldin norbeitek
gida ezpaneza? Lç Act 8, 31 (He, TB, Ol, IBk e IBe nola; Dv noletan, Ker zelan). Ezta munduan morroerik /
nork desakedan "nola ago?". Lazarraga 1190r. Garratzenaz nola orhoit daite ene gogoa? EZ Man I 60. Eztu
erraiten isur ditzatzula zeure bekhatuak olioa bezala [...]. Nola bada? [...]. Ura bezala. Ax 531s (V 342). Nola
da han [Jesus-Kristoren] gorphutza? / Figura bat bezala? Gç 213. Kristiek nola igaraiteko die Gorozüma? Bp II
42. Nola biziko ginen mundu hunetan? Munduak nola iraunen zuen? ES 382. Nola jakingo du zer egin? CatBurg
13. Nula hetarik igarenen niz, minik hartü gabe? Mst III 23, 3. Nola hilen naiz? Brtc 116. Kristauak nola
hondratzen zituen Martiri Santuak? Ub 117. Alaere nola ote daude erriak gaurko egunean? AA II 76. Nola
kausi dezakete barneko bake gozo hura, eztutenazkero ezagutzen hartarat daraman bidea? Dh 192. Lur-lanak
eragiten ziezteen, nola ordea?, nekerik gogorrenarekin. Lard 64. Nola berriz gainera igan naiteke? Dv LEd 64.
Eta nola bear da barutu? Legaz 33. Baña non [hilko naiz]? Nola? Etxean? Elizan? Oiean? Bidez nabillela? Ori
nik eztakit. Arr May 43. Nola bizi? Nola iraun aria hortan? HU Zez 65. Nola emaiten dio heriotzea bekhatu
mortalak gure arimari? CatJauf 89. Nola dezu izena? Urruz Zer 59. Agur etxeko-andre leiala, / nola dago
Manuela? Tx B II 134. Nola ohartu haiz bilhuzia hintzela? Zerb IxtS 10. Iauna Bera nola bilatu? Or Aitork 268.
Fedegabeko milloika oiek / nola bilduko ditugu? Basarri 2. Nola moldatua zuen bere ehun burutako artalde
hori? JEtchep 52. Eta nola arraio izan nezakeen? MEIG VIII 40.
� (Lar, Añ, H). (En interrogativas indirectas). "Mira cómo, &c., begira nola, &c." Lar (v. tbn. Añ s.v. mirar).
"Huna nola, voici comme. Eztakit nola, je ne sais comment" H. � Tr. Además de en las oraciones puramente
interrogativas indirectas, aparece tbn., ya desde Dechepare y parece que en todas las épocas y dialectos, en las
del tipo ikusi zuen nola zebilen kalean (= kalean zebilela), que a menudo son difíciles de distinguir de las
primeras. Cf. Sor Bar 64, donde se juega con estos dos valores: --Jakingo du nola ezkondu dan... --Nola? Bestiak
bezela ezkonduko zan. � Pensa ezak nola eman hari bere ordia. E 19. Munduian den gizon orok behar luke
pensatu / Iangoikoak nola duien batbedera formatu. Ib. 11 (v. nota en la ed. de PAlt). Ezen erran ukhan
drauzuela nola azken denboretan izanen diraden abusariak. Lç Iudae 18 (He, Dv, Ol y Ker -la). Esango dot nola
tratadu nauzun. Lazarraga 1141r. Esan eutsaen nola emazteagaz joan zidin jardin batera. Ib. 1143v. Eztakit
aditu duenz zeure señoriak nola atzo Parisko konseler bat beste batzuekin Endaian izatu dir[en]. (c. 1597). FLV
1993, 463. Au da nola milla ta laureun ta irurogeita amasei urteetan [...] bizkaitarrai konfirmadu egiezan euren
foruak (1609). ConTAV 5.2.7. Ian baño len, oroit zaite / nola bertze ortzegunean / onen artean eman zuen /
gaisto bati ogian (Pamplona, 1609). TAV 3.1.20, 115. Ezagun dezaten nola doazen engañaturik. Ber Trat 76v.
Ikus etzak nola diren elkharrekin nahasi. EZ Man I 9. Ekusiko dozu laster batean / nola zorretarik urten dokean.
EgiaK 89. Galdegin zeraukaten [...] ea zer moldez edo nola garaitzen zituen haragiaren tentamenduak. Ax 368
(V 242). Joana, badakizu nola zor naizun Zaragozako arzobispoaren erraziotatik aniz diru. (Valdizarbe, 1656).
FLV 2004, 334. Ikusteko nola hari diren. SP Phil 98. Besa [= 'diga'] berak nola jakan / leen da gero etorri.
BBizk 116. Aspaldian nabil nola Euskal Erriak edertu ta jasoko ditudan. Lar Cor 300. Nik badakit gaiza nula
igaren den. Mst III 46, 3. Nola bizi den bakoitza ekustea. Mb IArg I 366. Ikhus zazu nola hari den borroka. He
Gudu 93. Injenia lezakete noiz ta nola etorri. LE Prog 98. Ezautu eban nola amaitu jakon graziyazko bizitzia.
Zuzaeta 47. Bainan bai [galdetzen du] nola pasatu / tugun gure egunak / eta nola gobernatu / hark eman
ontasunak. Monho 104. Au nola gertatzen dan ezagutzeko. AA II 119. Moisesi erakutsi zion non, nola eta nork
ofrendak eskeñi. Lard 79. Eskuetan ere urtzen zaiku nola ez dakigula. Dv Lab 187. Erraitera nuakizü nula. Ip
Dial 31. Ama triste au Jesukristogana negarrez nola joango zan pensa dezazuke. Arr GB 82. Ez dakit nola ez
zelan. AB AmaE 10. Huna oraino nola Jesus Jauna heldu zitzaion san Jerlaki. Jnn SBi 94. Kopetako izerdi arau
nola den ahultzen gemena [ikasten du]. JE Bur 206. Orra nola gauzak izaten diran. Alz Ram 108. Ikusten zian
nula zoatzan Frantziako gora beherak. Const 25. Euskerazko eguneroko periodikoa nola ta zenbatez egin
diteken aztertu. Ldi IL 139. Etzien oraño erakutsi nola eman bear zien bere aragia yatera. Ir YKBiz 221. Hari
zen artzain xaharra erran eta erran nola otsoek ardi hainitz ebasten zuten. Zerb Azk 39. Ez naiz aspertuko nola
maite nindun esaten. Or Aitork 115. Eztakit nola iruditren zaizkitxun, ongi edo gaizki. ZMoso 90. Ikertu eta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 1045
mende.