Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
septentrionales y -(e)n en los meridionales. Al Norte se documenta hasta principios del s. XX (Barbier); al Sur el
último ejemplo es de Mendigacha. � (Con bait-). "Noiz eta mintzatzen hasi baitzen, sitôt qu'il commença à
parler" H. v. NOIZ ERE. � Zeure odol preziatua isuri baitzenduen noiz-eta gurutzean hilez geroz zure saihetsa
soldadu batek dardo puntaz idekirik odola urarekin athera baitzerautzun. Mat 207. Eta hala, noiz eta uste
baituzu heriotzea zureganik dagoela urrunenik, orduan ohi dago komunzki hurbilenik. Ax 60 (V 39). Zazpi urthe
eta bestain beste berrogei egün indüljenzia noiz eta bisitatüren beitüie erran den Eliza. Mercy 7. Noiz eta
konfrariako persona zonbait hil baitate, bestek orok erranen dütie zazpi psalmiak edo xapelet bat. Mercy 34.
Nuiz eta Alfonsak / feit hura beizian ikusi / Xarlemaiñari beizeron / enbasada bat igorri. Xarlem 1514. Noiz eta
baitziren / othuruntza gozoaren / hoberen-hoberenean, / ikharatzen dire betan. Gy 35. Noiz eta siropa erditan
egina beita, emaitzu zure merxikak salda baten egiteko. ECocin 49. Denbora guzia obra onetan zeraman, [...]
noiz eta aphirilaren hemeretzian, 1527an hiriko muthilak lothu baitzitzaizkon. Laph 87. Sugea bezalatsu
akhabatuko direla yudukeria eta framazonkeria, noiz eta baitute uste izanen direla puxantenik eta orduan
berean! Elsb Fram 178. Noiz eta heldu baitziren hiriaren erdira, erregek golkotik sartzen dio kanieta erreginari.
Barb Leg 133. v. tbn. Harb 51. Dv LEd 11. Jnn SBi 118. Ip Hil 89. Nuiz eta: UNLilia 4.
� (Con -(e)n). (Lar, Añ (+ nos)). "Quando, si al verbo que rige precede otra oración, noiz eta" Lar (tbn. Añ).
"Quando Dios, después de haber vivido solo en toda una eternidad, sacó de la nada este mundo, noiz eta
Jainkoak, ezerezetik atera zuen mundu au, betiraude guzian bakar bizitu ezkero" Lar. "Ala deritza izuak edo
ikarak diakargun damuari, noiz eta ifernua gogoratu ta, aren bildurraz damu artzen degun Jainkoa ofendituaz.
Ib. (s.v. atrición). � --Noiz dira horien kontra? --Noiz eta Jainkoaren edo Elizaren aginteren bat gauza grabean
ausitzen dan. CatBurg 39. Espiritu Santua zebillen Eleizari bere argia prestatzen [...] noiz-da bat-batean
agertzen dan munduan San Agustiñ-en argia. Lar SAgust 9. Noiz ta admititzendén Jangoikoaren legearen
kontra, dela akziones, dela itzes. LE Bail1 222. --Noiz dire mortalak? --Noiz eta Jangoikoaren ta lagunprojimoaren
maitetasun ta karitatearen kontra diren. Añ CatAN 57. Nos eta obeto emon bear genduan jai
santua, orduantxe geitu doguz geure pekatuak. Añ MisE 244. Eta, noizta gutxiena uste duan iltzea, arkitzen da
bereala ill bear dualako berriarekin. AA III 569. Andik irugarren egunean, noiz eta zirkunzisioaren oñazeak
surik andienean zeuden. Lard 45. Noizta presentatu zabein perletikatu bat etzinik oi batian. Hual Mt 9, 2.
� (Con -(e)nean). � Nestatia oboroagotan da ungurunetan, noiz ta, karrontek eta arrosadek eta lantxurdak
galaraztan teinian erintziuak. Mdg 145.
b) Cuando. � Zeñek zein garaituko zuen ibilli ziradela; noiz-eta Jainkoak ikusirikan burrukan biak, [...]
aparterazoko zituen. Lar SAgust 6.
c) (Con valor de relativo). � Etorriko da eguna, noiz eta Jaungoikoari ordu bete eskatuko diodan. Arr May 33.
Mariaren Sortze edo Konzepzio garbiaren eguna iritxi zan, noiz eta kongregazioak pest hura solemnidade
andiaz egiten zuten. Ib. 66.
d) (Introduciendo un sintagma con valor temporal). � Kontua da egin bear dana egitea, eta ez barriketan
jardutea, noiz eta biaramon goizean. Erkiag BatB 15. Noiz eta gure mende onetan, Jainkoa ukatzen den mende
onetan, iñoiz bezala agertu zaigu Jainkoa bearrezkoa dela. Vill Jaink 170. � "Noiz eta orduan, à un certain
moment" Lf Gram 238.
e) (Introduciendo frase condicional). A no ser que. � Nere buruari galdeegiten zioat zer arraio egitera etorri
aizen gure artera. Noiz eta sua, txinpartak, garrak eta gañerako oiu, ke, istillu, jendearen deadarra, zakurren
zaunka ta errautsa maite ez ba dituk. Lab SuEm 198.
- NOIZ ETA ERE (S ap. Lrq /nuizetae/; Lecl, Dv, H). a) (Introduciendo una oración subordinada de tiempo; el
verbo de la oración subordinada toma bait-). Cuando. "Sitôt que, lorsque" Lecl. "Quand (non interrogatif)" Dv.
v. NOIZ ERE. � Tr. Documentado en textos septentrionales. � Noiz eta ere ezagutzen baitiozue begian xuria
duela, hartarakotx lot ezazue goiz arratsetan begia. Mong 592. Berboen konjugazinoak eta hekien ondoko
kasuekiko komuntztadurak zein diferentak diren ikhusi duzu noiz eta ere mintzatu baitgara eskuararen
zuhurtziaz. ES 128. Noiz eta ere zure argiak haren buruaren gaiñean distiantzen baitzuen. Ch III 50, 2. Noiz eta
ere beraz etsaminatu baitukezu nolakoa den zu gehienik tormentatzen zaituen pasionea. He Gudu 105. --Noiz
gira obligatü hartara? --Noiz etare egin baitügü edo düdan baigira egin dügünez konfesione gaisto bat. CatLan
150. Ohorezki altxatua izan da noiz eta ere Jainkoak bilhaka arazi nahi izan baitu mundu guziaren
benerazionezko opxet bat. Jaur 407. Noiz eta ere egun batez / [...] hauzo hurbilleko garratoin bat / yin
baitzitzaioten bisita egiterat. Gy 311. Noiz eta ere fruta egosi beita, athera zazu eta utz zazu siropa
akhabatzerat. ECocin 50. Egun batez, hola zohan bere fraide lagunarekin [...] noiz eta ere gerthatu
baitzitzaioten nahi etzuketen ixtorioa. Jnn SBi 63. Bidea trebeskatzera zoan, noiz-eta ere gainerat ethorri
baitzaio Brunet hendaiarraren otoa. Herr 16-1-1958, 2. Buruan bildu kolpe tzar baten ondotik hiltzerat zoan,
[...] noiz eta ere lagunek entzun baitzuten nehork ikusten etzuen norbaitekin solasean ari. Ardoy SFran 274. v.
tbn. Lg I 247. Mih 31. Mercy 13. AR 381. Hb Esk 37. Dv Lab 67. Laph 158. Elzb PAd 84. Lap 43 (V 24). Prop
1885, 51. HU Aurp 139. JE Bur 37. Barb Sup 29. Ox 55. Jubilau 1926, 40 (ap. DRA). Lf Murtuts 4.
� (Con -(e)nean). � Oi zer bihotz miñ eztut pairatzen, noiz eta ere othoitzean nagoenean eta zeruko gauzetan
gogoa dudanean. Ch III 48, 5.
� (Con -(e)n). � Nola dagon Jainkoa nahi bezain luzaz beha, noiz eta ere gizon batek emanen dion bere
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1033