Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
192). Antxiña, batek baki noz [...]. Kk Ab II 117. Ezkil-dorrean bi mutil daude / noiz agertuko begira. Or Eus
260. Noiz degu, ba, egun ori, Ana? NEtx Antz 19. Eta? Noiz duzie partiada? Larz Iru 36. Aita! Noz joango gara
Bilbora? Osk Kurl 128. Zer dan pekatu ta zer ez, noiz bai ta noiz ez argi ta garbi jakin nai zendukela. MAtx
Gazt 49. Noiz den garai egokiena lerrondoak basoetan ebakitzeko. Ibiñ Virgil 75. Noiz ikusi ote da herri bat
hoin haundi? Xa Odol 193. Udaberria noiz etorriko zai daude artzai guztiak. Uzt Sas 61. Noiz eta nola sortua
da Sail hori? MEIG I 115.
v. tbn. (Sólo para autores vizcaínos): AB AmaE 140 (174 noz). KIkV 102 (8 noz). Altuna 75. Enb 183 (99 noz).
Otx 27. Laux AB 36. Bilbao IpuiB 160. SM Zirik 37. Erkiag BatB 111. BEnb NereA 69. Etxba Ibilt 467. Alzola
Atalak 72 (71 noz). Nos: Arz 53. Oe 140. Zuzaeta 46. Añ EL 1 22 (EL 2 42 nox). fB Ic I 43. Astar II VII (90 noz).
JJMg BasEsc 37. Zav Fab RIEV 1907, 531 (1909, 35 nox). CatBus 33 (10 nox). Azc PB 242. Noz: Ur MarIl 77.
Itz Azald 182. Balad 197. Eguzk GizAuz 105. Akes Ipiñ 12.
�2. (Como indefinido). Alguna vez. "(Más vale) tarde que nunca, obe da noiz, ezen ez iñoiz" Lar. "Obe da iños
baño nos (V), obe da iñoiz baño noiz (G, AN)" Añ (s.v. tarde) � A (s.v. nos). v. noizbait. � "Nunca, ezta nox
bere" Lcc.
�3. (Como introductor de subordinada temporal; el verbo de la oración subordinada lleva bait- o -(e)n). "Nuiz,
lorsque, est un néologisme très désagréable, introduit par les jeunes prédicateurs, en mal de traduire en basque
des sermons écrits en français. Même remarque pour nun, nunti, nur, dont ils font à tort des relatifs, alors qu'ils
sont seulement interrogatifs" Lrq. Cf. Lf Gram 232: "L'interrogatif accompagné d'un verbe au suppositif en ba-
équivaut à un relatif indéfini; cette construction est très élégante. Noiz jinen bagira, à quelque moment que nous
venions". v. NOIZ ERE, NOIZ ETA, NOIZ ETA ERE. � Hire Resumaren konplimendua eta perfekzionea ethor
daiten artean, noiz hi agerturen baitaiz eure Semearen personán. Lç Ins A 3v. Ezen noiz bainaiz inpotent,
orduan naiz botheretsu. Lç 2 Cor 12, 10 (He noiz ere bainaiz ezen flako, TB, Dv, Ol y BiblE naizenean).
Gutienik, noiz baikare geure hitzaz orhoitzen, / orduan darokuk bizi maitea atrapatzen. EZ Man I 44. Bekhatu
hetarik haiñitz zitzaiola barkatu / aphezaren beharrian noiz baitzen konfesatu. Ib. 55. --Nos egin bear da
penitenzia? --Nos aginduten daben konfesoreak. Arz 53.
�4. (Adv. relativo; con bait- o -(e)n). � Irugarren egunean, nox Sirenak eta Silviak il bear eben. Lazarraga
1153v. Ditxoso eguna nox galdu ninzan / ain gauza andia irabazteko. Ib. (B) 1193vb. Itz hoek kantatu zituen
aingeruak eguberriko gauean Iesu Kristo gure Iauna jaio zenean, noiz jaizi baitzen zerutik aingeru bat ematera
berri ain ditxosoa. Ber Trat 41v. Gaztigatü izanen dira zinez khorte espiritüalian, salbü üztailla, agorrila,
urrieta hilabetetan, noiz baitira lür lanen lehia bizigarriak. Bp I 25. Aitzindari Saintiaren sortziari, noiz hasten
baita agertzen Jesus-Kristen argia, [...]. Bp II 113. Kantauko dodana da danen gañekua, / milla seireun ogeita
emeretzikua, / noz itxi eban dana oso ikaratua, / Olandarren armada bildurgarrizkua. AB AmaE 98. � (Con -
(e)nean). � An agiri ziran irakurleai egunerokoa bananduten asi baizen laster, noiz nasaien eta alaien
egoanean, aren eper-txuntxurrak sekulako miña artu eben. Erkiag BatB 61.
�5. (Como sust.). � Maitaliak ixanik alkartuko gara, / [...] noiz'ak itxi Jainkuan izpizko eskuban. Laux BBa 44.
Non-elkarra ta noiza, are, / tiñel daduzkate. Ldi UO 45. Noiza ez baiña, badakit neure / izango dana... guztia.
Gand Elorri 180. Nork sortuak dira Kanta oiek? [...] Eta noiz? Asi gaitezen "noiz" ontatik. Lek SClar 109. �
Tiempo. v. noizaldi. � Ikas bezate ez dala iñoiz esaten noizik ez danean. Or Aitork 336. Ez dala betikide zaizun
aldirik ez sorkaririk, bat edo bat noizaren aurretik balego ere. "Supra tempora". Ib. 336. Gomuta asko
daukadaz, / batzuek, zaar, noizez... 'Algunos ya borrosos por el tiempo pasado'. (Interpr?). Gand Elorri 169.
- NOIZ ARRAIO. Cuándo demonios. � Futbolerako-edo zelaia be, noiz arraio ikusi bear ete dau gurea lako uri
batek? Erkiag Arran 17.
- NOIZ ARTE (gral.; H), NOIZARTEO (L; Dv), NOIZ ARTEINO, NOIZ ARTINO (S; H), NOIZARTIO (L, B,
Sal, R; H). Ref.: A; Lh; Iz R 404; Gte Erd 307. Hasta cuándo. "Ez dakit tenpesta horrek noiz arte iraunen duen
(BN-arb), ekaitzak noiz arte segituko ote du (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 307. � Noiz arteiño egonen gara hunein
penatuki lekhu penatu hunetan? Ax 606 (V 389). Noiz arte, Jauna [...] ez duzu yuyatzen eta mendekatzen gure
odola lurrean bizi direnen gainean? TB Apoc 6, 10 (Dv noiz arteo, BiblE noiz arte; Lç, He noiz artean). Eztait
nuiz artino. Etch 372. Noiz arteo nere burua egonen da makhurtua lurrera? Dv LEd 156. Noiz artio behar dut
neuretzat atxiki? Laph 143. Zer deseo duan xakiteko noizartio dagon erri kortan. Mdg 151. Badaramate zuen
artzaia, ez dakit noiz arte. Ill Pill 17. Noiz arte iraungo du infernuko su, min eta amorruak? Inza Azalp 117.
Argatik, arira / usu yo dute, / alkarri galdetuz / "non" ta "noiz arte". Ldi UO 40. Noiz arte ez dugun alkar
ikusiko galdetu diot. Txill Let 34. Kantu ta bertso aritzen ziran Jainkoak daki noiz arte. Etxde JJ 32. Noiz arte
dezu asmoa emen egotekoa? Anab Aprika 28. Jainkoak asma noiz arte. NEtx LBB 38. Noiz arte jasango du
irakurlearen ahoak [...] irentserazi nahi diogun ozpina? MEIG III 94. v. tbn. Hb Egia 1. HU Aurp 135. Echta
Jos 197. Ag G 300. Laux AB 29. A Ardi 41. KIkV 79. Or Mi 64. Barb Sup 4. Otx 38. Ir YKBiz 247. Iratz 35. EA
OlBe 106. Zait Sof 36. SMitx Aranz 82. Munita 128. Zerb Azk 84. BEnb NereA 206. Ol, Leon y BiblE Mt 17, 17.
Berron Kijote 211. Noiz artio: SalabBN y Samper Mt 17, 17. JE Ber 27. Noiz artion: ECocin 49. Nuiz artio: Mst
III 21, 4. Ip Mt 17, 17. Noz arte: AB AmaE 27. Enb 91.
- NOIZ ARTEAN (Lar, Añ (+ nos a.), H). Hasta cuándo. "¿(Hasta) quando?" Lar y Añ. � Noiz artean, Iaun
sainduá eta egiatiá, eztuk iujeatzen eta mendekatzen gure odola lurrean habitatzen diradenetarik? Lç Apoc 6,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1029