Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
nobleziera. "Ennoblecimiento" Lar.
noblezitu (Lcc, Lar). � "Noblecer, noblezidu" Lcc. "Ennoblecer" Lar.
noblizia. v. noblezia.
noel. � Villancico. � Eskarazko Noel eta Kanta espiritualezko liburutxo hau. EZ Noel 20. Inozenten
masakrearen gañean noela. Ib. 73. Amak bere haurrari noelak. Gç 76. Noel horietarik zunbaitek badütie
bardinak laphurtar noeletan. UNLilia 23. Orai argitara emaiten dütügü hamabi Noel. Ib. 2. Noela. Monho 142
(tít.).
no-entiendoko. � (Aplicado a los no vascoparlantes; litm. '(el) de no entiendo'). � Karabinero oek Altzako
alkatearen lagunak itun. Gaiztoz ezagunak biak. Jakiña, no entiendo-koak. Ataño TxanKan 47. Bi no entiendoko
ñaño oiek orren errex galduko niñutela uste al zendun? Ib. 48 (v. tbn. 49).
nofraia, nofraie. � Naufragio. Itsasoetan ezagutza duten bertze guziek ere nofraia ezin bertzea zela uste izan
baitzuten. Dv Telem 72. Zer preziotan nofraiatik begiratu nauk? Ib. 73.
- NOFRAIA EGIN. Naufragar. � Nofraie egin baitute fedeari darokanean. TB 1 Tim 1, 19 (BiblE huts egin).
Harrikatua izan naiz behin, nofraie egin dut hiruretan, iragan dut egun bat eta gau bat itsasoan. TB 2 Cor 11,
25 (Lç naufrajio egin, He galdu izan naiz itsasoan, Dv kosta jo).
nogandia (det.). � "Sobrescrito de carta" Lar.
nogarroin. v. noharroin.
nogino (-iño Añ (V) � A (s.v. no)). � Hasta dónde. � Nogiño obligeetan gaituz Iaungoikoen amudioak? Cap
(ed. 1893), 43. Begira, bada, orain nogiño elduten dan zuen itsutasuna. Añ LoraS 118.
noiñua (det.). � "(G-azp-goi-to), cualquier animal cuadrúpedo (voc. puer.)" A.
noitsu. v. noiztsu.
noix. v. noiz.
noiz (gral.; Volt 2, SP, Ht VocGr, Lar, Añ, Lecl, VocBN, Dv, H, Zam Voc), nos (V; Dv (V), H (V)), nox (V-germ-gip;
Lcc, Mic 6r), noix (V-ger-oroz-m-gip, G-azp; H (V)), noz (V; Dv (V), H (V)), nuiz (BN, S; VocS 140, H
(BN, S)). Ref.: Bon-Ond 170; A (noiz, nos, noz, nuiz); Lrq (nuiz); EI 213s; Etxba Eib; Holmer ApuntV; Elexp
Berg.
� Tr. La variante suletina es nuiz, aunque hay noiz en Belapeyre e Inchauspe (en éste junto a nuiz). En textos
vizcaínos nos y nox son las formas mejor documentadas hasta mediados del s. XIX; a partir de entonces noz y
noiz son las variantes más frecuentes. En DFrec hay 242 ejs. de noiz y 9 de noz. �1. (Adv. interrogativo;
empleado en frases interrogativas directas e indirectas). Cuándo. � Tr. De uso general en todas las épocas y
dialectos. � Zuhaurk dakikezu noiz den aizina. E 205. Oi nox zenbilzen / orrinbat gatxez munduan? Lazarraga
1199r. Atzo bardindu nax, nox dot urtea? RS 300. Noiz behar da zeiñatu? Mat 43. Meza enzuten duenak
ezpaitaki noiz sazerdoteak akabatzen dituen konsagrazioko itzak. Ber Trat 87v. Gizon koleratuak ere eztu
ezagutzen noiz mintzo den ongi eta noiz gaizki, noiz dohan artez eta noiz makhur. Ax 283 (V 189). Nox da ondo
usaetea kurutze santa onegaz. Cap 23. O, noiz etorriko da gaitz horien finamendua? SP Imit III 48, 3 (Ch, Ip, Ol,
Leon noiz, Mst nuiz). Noiz etorriko da Kristo? OA 37. Ill bearra zierto da, ta badakit; noiz, non ta nola ez dakit.
Cb Eg II 87. Biziak eta illak juzgaetara nox egorriko da? Cb CatV 27 (16 noz). Egon ziren handik urruntxeago
yakiteko noiz yautsiren zuten Jesusen gorphutz sakratua gurutzetik. Lg II 282. Nun lo egiten dabee ta nos
olagizon oneek? Mg PAb 129. Noiz da ona ira edo aserretasuna? Gco II 47. Nos euki biar da damua? CatLlo
64. Biltzekotzat bihi, noiz eta nola lanthu behar du lurrak? Dv Lab 23. Lengo batian, esango det noiz, / igandeillunabarra
/ nere andria dantzan zebillen. Xe 268. Non, noiz eta nola ezagutu nuen Piarres Adame. Elzb PAd 1.
Oneraño ibilli ziran Ganbelu anaiak jakin gabe noiz zan gaba eta noiz eguna, noiz goiza, noiz arratsaldia, noiz
aste eta noiz jai. Urruz Urz 19s (cf. NOIZ... NOIZ...). Noiz eukiko dau ereti obea senar on bat artuteko? Echta
Jos 169. Nihauk erranen deiat nuiz datekian tenoria. Const 43. Noiz artu ditu Elizakoak? Ag G 356 (v. tbn. Kr
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1028