Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
elhe ülhün gezürrek nahasten gaiza txipiak. Etch 308 (tbn. en ChantP 184 y Or Eus 282). Berheziki nezesario da
erreligioniaren ezagützia. CatS IX. Gauza batez nahi denean norbeit mintzatu, nesesario da ezaguturaz dezan
lehenik gauza hura. Elsb Fram 172. v. tbn. Volt 210. ASJU 1978-79, 237 (Leiza, 1626). Harb 445. Arg DevB
110. Tt Arima 29. Gç 24. Mong 587. ES 142. OA 142. CatLav 17 (V 16). El 50. Iraz 38. Brtc 164. JesBih 474.
MarIl 53. Bordel 42. ECocin 51. Elsb Fram 172.
� (Forma de fem.). � Solamente pekatu mortalak dirade Sakramentu penitenziakoaren materia nezesaria. OA
139 (tbn. 139 materia nezesarioa).
� (Uso sust. precedido de gen.). � Arrazioak ematen du, eman dakioten beren nezesarioa biziaren pasatzeko.
SermAN 5v.
� (Uso sust.). � Enthelegatzen dit besteren bekhatiak nezesari gabe behinere eztirela behar ezagüterazi. CatS
86.
nezesarioki. � Necesariamente, por necesidad, por obligación. � Beraz nezesarioki fedea behar diagu. Lç ABC
I 1v. Nezesarioki behar dut hurrenengo bestá Ierusalemen egin. Lç Act 18, 21 (TB faltarik gabe). Kreatu gaitu,
nezesarioki haren begietan bizi behar dugu. Gç 31. v. tbn. Jaur 150.
nezesariozki. � Necesariamente. v. nezesarioki. � Zorigaitz enetzat, baldin instruitzen haritzen ez banaiz, ezen
eginbide hartara nezesariozki obligatua naiz. CatLav A 3r (V 3).
nezesitate (Urt III 10 (-se-)), nezesidade (V-gip ap. Elexp Berg; Lcc), nestate (R-is-uzt ap. Iz R 293 y 310). �
Necesidad. "Nestáte diár, tengo necesidad; eztiár nestáterik kórren, no tengo necesidad de ése" Iz R 293. "Nik
eztiár gízon kórren nestáte, yo no tengo necesidad de ese hombre" Ib. 310. "Orrek gaztetan nezesidadia
pasautakuak die bai" Elexp Berg. � Tr. Documentado al Norte y al Sur (algo más frecuente) desde el s. XVI. En
el s. XX sólo se encuentra en CatUlz, Mendigacha y Villasante. En textos septentrionales se documenta la forma
nezesitate, y nezesidade en los meridionales. Hay además nestate en los roncaleses CatR, Hualde (Mt 9, 12) y
Mendigacha (132 y 145). � Gure ahoén irekiteko eta hiri gure nezesitatean rekestarik egiteko diñe ez garela
ezagutzen diagu. Lç Ins A 6v. Eztuzue egundano irakurri ukhan, zer egin zuen Dabid-ek nezesitate zuenean eta
gosetu zenean bera eta harekin ziradenak? Lç Mc 2, 25 (He beharrean aurkhitu, TB, Dv behar orduan, Ol, Ker,
BiblE be(h)arraldian). Estal ezazu oriegaz / zeure nezesidadea. Lazarraga (B) 1164vb. Juramenturik egin ez
eitea nezesidade baga. Bet 10. Nezesitateak hala espiritualak nola tenporalak. Mat 220. Sokorra gaitzan geuren
nezesidade guzietan, erremediatzen gaituela guzietatik. Ber Trat 126r. Nagitasuna da nezesitatearen eta
probeziaren unhidea eta haz-ama. Ax 42 (V 26). Nezesitatia handia denian paubriaren aldetik obligatü gira
amoina egitera. Tt Arima 116. Othoitz egin behar diogu Elizaren behar edo nezesitate guzienzat. CatLav 254 (V
128). Eztirela behar berzeren bekatiak nezesitaterik gabe deskubritü. CatLan 148. Santu glorioso onek
nezesidade guztiyak erremediyetan gaitubala. Zuzaeta 62. Orain artean ez dut ezagutu trabailuaren nezesitatea
eta haren balioa. Brtc 192. Egun guzietan alabaña asitzen ta berritzen da gure premia beharra ta nezesidadea.
Ub 162. Gure premia edo nezesidade denboralen erremedioak ere eskatu deizkeogu. Gco I 472. Eztira egongo
Jaijegunian biarra egiteko nezesidadian. Astar II 75 (v. infra NEZESITATEAN). Bataiatu dezake edozeñek
nezesidade orduan? Bai Yauna eta artara dago obligatua. CatB 55. Nezesidade edo peligroren baten aurkituten
garianian. CatLlo 12 (CatUlz 12 nezesidade). Jujamendu jeneralaren nezesitateaz. Jaur 108. Juramentu egiten
dionak egiarik, justiziarik eta nestaterik bage. CatR 43 (CatSal 43 nezesidade). Bearrezko izate ori (ots,
nezesidadea) bi eratakoa izan diteke: egitezkoa bat, eskubidezkoa beste bat. Vill Jaink 52.
v. tbn. Volt 240. Harb 366. INav 125. Mercy 11. JesBih 441. UskLiB 76. CatS 90. Nezesidade: Cap 8. OA 58.
Urqz 18. Arz 23. El 51. Iraz 30. Cb CatV 40. LE Prog 124. fB Olg 102. BOEanm 1306 (Mt 14, 16). CatAe 50.
- NEZESITATEAN. a) En estado de necesidad, necesitado. � Urrikaritzen diradenak nezesidadean daudenes.
Ber Doc 166r. Beharrian eta nezesitatian diren orori. Tt Arima 102. Nezesidadian daguan projimua sokorridu
ezagaz. fB Ic I 91. Sehan emazte galant hurak, hil behar zien goizian / merkhatialat juaiteko ziren nezesitatian.
Etch 624. � (Con determinantes). � Abariziosa, diruz betherik zegoena, nezesitate handian, munduko beharrik
beharrena baiño beharreanago iarriko da. Ax 591 (V 380). Ikusirik nezesidade andian bere ateetara eldu
probea. Cap 109 (tbn. nezesidade andian en OA 155 y CatB 52). Nezesidade, tentazino da pellibururen baten
aurkietan garianean. Arz 27 (Iraz 11 nezesidade). � Aurkitzen garenean peligro, nezesidade edo tentazioan. El
24. b) Necesariamente, por necesidad. � Arrokak [direla] parte gustietarik bainan nezesitatean zeoas nort
nordestean zeren hartan baita khanala. INav 16.
- NEZESITATE IZAN (intrans.). Ser necesario, ser obligatorio. � Nezesidade da errezibietea dispoziziño
onegaz sakramentuak. Cap 60.
- NEZESITATE(Z)KO. (Adnom.). Necesario, de necesidad. � Fabora nazazu neure premia guztietan,
nezesitatezko pontuetan eta guztiz ere neure heriotzeko orenean. Mat 291. Nezesidadeko obligazioz konfesatu
bear diranak. OA 139. Lein borzak [sakramentiuak] dra nestatezkuak, obraz edo borontatezkuak, zoinak bage ez
daiteke salba gizona. CatR 51 (Cb CatV 47, CatB 53, CatSal 51, CatUlz 36 nezesidadezko, CatAe 50
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1010