Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
neurribaga, seguida de neurribage; en algunos casos los ejs. resultan ambiguos al estar determinados y a veces
hay ambas formas en un mismo autor. Hay neurrigabe, junto a neurribage, en Guerrico, Zaitegi, D. Aguirre y
Orixe (en éstos dos últimos tbn. neurribaga); negurri gabe en CatB, ArgiDL (67) y Xalbador, neubri gabe en la
edición muy retocada por Iturriaga del Urteco de Lizarraga de Elcano y laurrigabe en un texto alto-navarro del s.
XIX (ETZ 194). En DFrec hay 2 ejs. de neurrigabe.
�1. Inconmensurable, ilimitado, infinito, inmenso, enorme; excesivo, desmedido. � Aita neurri gabea da,
Semea neurri gabea, Espiritu sakratua orobat neurri gabea. EZ Eliç 127. Ohore soberano eta loria neurri gabe
baten gatik. Ch III 3, 4 (SP fin gabeko, Pi azkenbako, Leon negurririk gabeko). Jainkoaren zelo santua, kolera
bizi neurrigabera pasatu. Cb Eg II 160. Jangoikoaren jakinturiya edo konseju neurribagea! Zuzaeta 60.
Diferenzia neurri bagea. Gco II 70 (I 458 neurrigabearentzat). Majestate neurri gabe haren aitzinean gure
ahalaz beheratzen eta urmariatzen garelarik. Dh 101. Ze ugari, ze andi, ze neurri baga dirian Jaungoikuak
guretzat daukazan ondasunak. Astar II 164. Ze pekatu aldra eta tegi neurribagia daukazun zeure gañian! Ur
MarIl 53. Jesus prestatu zan guganako bere amorio neurri gabea agertzeko. Lard 440. Izpirituko argi neurri
gabe du, / edozein kargutarat heltzekoa badu. Hb Esk 116. Irabaziko neukeala betikotasuneko sari neurribagea.
Ag AL 158 (81 neurrigabe). Iparretik egoara ez dakusa zabaldi neurribage bat baño. Or Mi 118 (Aitork 44
neurrigabe). Kimiak industriari dakarkeon laguntza neurri-gabeari. JE Ber 49. Neurrigabea da Jaungoikoa,
neurriduna gure adimena. EgutAr 23-5-1959 (ap. DRA). Loak artu dau Nikanor oe neurribage ta itxurabako
aretan. Erkiag BatB 114. Ene, Jaungoiko neurri gabea. Gand Elorri 86. Jakin-miña neurri gabea ta ezin asea.
MAtx Gazt 5. Itsas ertza neurri gabea da. Lasa Poem 67. Negurri gabea da hartzen dutan poza. Xa Odol 317.
[Grisostomo] oparotasunean neurri-gabea, berriketa gutxiko gizona. Berron Kijote 150. Handia da gure Jauna,
guzitz indartsua, / haren jakinduria neurrigabea. BiblE Ps 146, 5 (Ol neurrigabe; Dv ezin-neurtuzko). Gizon
batek edo gutxi batzuek [...], herri osoaren gainean eskura dezaketen aginte neurrigabearen beldurra askok
sumatu dute. MEIG I 175. In pace hau, hutsune neurtu eta neurrigabea den hau, Sagaratuaren lekua da.
"Infinita". MEIG IX 130 (en colab. con NEtx). v. tbn. Mih 117. He Phil 214. AA III 276. Dv LEd 51. Aran SIgn
23. Arr May 129. Arb Igand 117. JanEd II 106. Inza Azalp 68. Aitzol in Laux BBa X. Iratz 158. Zerb IxtS 100.
Etxde JJ 139. Vill Jaink 136. Neurribage: CatElg 148. Añ LoraS 94. Mg CO 46. fB Ic I 54. JJMg BasEsc 168.
Itz Azald 23. Kk Ab I 49. Enb 127.
� Yaunaren ontasun neurribagaango esperantza berea. Añ EL 2 45 (EL 1 40 itxadon Jangoikoaren ontasun neurri
bagean).
� (Uso adv.). "Desmedidamente, [...] neurribage" Lar. "Neurrigabe, sans mesure, outre mesure, avec excès" H
(s.v. neurria). � Hala bada laudorio duzula neurri gabe, / zeren erakutsi zaren hain arduradun iabe. EZ Man II
100. Neurri gabe eta behar baiño gehiago zerbitzari hek gaztiga nitzakeiela. Ax 289 (V 192). Neurri gabe zure
Jaungoikoa amatzeko. Cb Eg II 136. Nundik datorkigu erabage eta neurri bage jateko eta edateko griña? Gco II
58 (v. tbn. 31). Zeñ andia, zeñ neurribage ona ta txalogarria zan mutill au! Ag Kr 211. Iñungo bikaintasun
guztiak neurrigabe ditualako. KIkG 11. Ardan gorri naparra, ez edan neurri gabe. JanEd II 26. Esku biekaz
elduta zabaltzen eustan agoa bear baño geiago ta surra sartzen eustan neurribaga. Or Tormes 29. Munduko
mukulu au barrenez barren artzen zenula ta ontaz landakoa neurri gabe, muga gabe artzen zenula. "Inmensa
sine termino". Or Aitork 154. Irabazi erruki gabe... neurri gabe... besteen lepotik... NEtx Antz 108. Ari
eskubeteka dario bizia, etengabe eta neurrigabe. Vill Jaink 50. v. tbn. Dh 242. ABar Goi 63. Zait Sof 17.
Neurribaga: Erkiag BatB 114.
�2. (B ap. A; Dv). (Adj.). "Celui qui n'est pas mesuré dans ses actions" Dv. "Inmoderado" A.
�3. (Sust.). "Desmesura, [...] neurribagea" Lar.
- NEURRIGABEKO. a) Inmenso, enorme, ilimitado, infinito; excesivo, desmedido. � Munduko aberatstasunen
neurrigabeko gutizia. Mat 169. Merezi dudala neurri gabeko pena. EZ Man II 70. Bihotzean sentitzen zuen ohi
eta neurrigabeko alegrianzaren eredura. SP Phil 212 (He 214 neurrigabeak). Aski podorosa naiz neurri gabeko
sari bat hekien orde zuri emateko. Ch III 47, 1 (Ip izari gabe, Ol neurri oroen gañez, Leon negurririk gabe).
Munduaren Nausi soberano hunen ontasun eta miserikordia neurrigabekoak. He Gudu 134. Emendatu, bukatu,
aituko dala neurrigabeko argi au. Lar SAgust 9. Neurri bagako desonestidadia, pekatubaren bildurrik eza. fB Ic
I 1. Sagrarijo onetan dago bada gordeta tesoru neurri bagako au. JJMg BasEsc 66. Gisakume guzti guztiai
eginiko mesede neurri baakoak. Añ EL 2 10 (145 neurri bako). Neubri gabekoa dela konfesio onaren balorea. LE
Urt 118 (ms. 42r balioduéna infinito). Anaia erientzat neurri gabekoa zen haren amultsutasuna. Laph 232.
Alizate neurribagakoaren Iaube bakarra. Ag AL 113 (Kr 207 neurribageko). Zer esango dizuet nik gizon aiñ
neurrigabeko baten gañian. Kortazar Serm 392. Betiko ta neurribakoa dan eta gauza guztiak betetan dauzan
Jaungoikoa. Pi Imit II 5, 3 (Ch, Ol neurrigabeko; SP ezin neurt detekeiena, Ip mugarik eztiana, Leon negurririk
gabeko). Lurreko itzal haukien orde, huna ba huna nasairik / ezin amestu goiko izaite neurri-gabeko hetarik.
Iratz 179. Ortxe daukagun neurribako itsaso urdin zabalari begira ta begira. Erkiag Arran 107. Neurrigabeko
arrokeriak nolatan eman ez miñik? Basarri 121. [Aita Jainkoa] mundu osoaren alde neurri gabeko oparia
eskeintzen ari da. MAtx Gazt 97. Txirularen mintzoa / belarriak artzen, / oldartzen da, sartzen da / animaren
muiñean, / su ta gar uzten ditu / neurri bageko onean. Or in Gazt MusIx 94. Neurrigabeko indar eta doinualdaketa.
"Ilimitadas". MEIG IX 120 (en colab. con NEtx). v. tbn. Gco I 398. LE Ong 33r. Jaur 123. Dv LEd 96.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1000