Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
dagon maketo ta maketozaliak birrinddu ta eratzitta? Ib. 544. v. tbn. Baserr n.º 10 (ap. NeolAG). Euskalduna
1898, 25 (maketo-zale).
1 makets (V-ple-arrig; Dgs-Lar 5), maketz (V-m-gip), maketx (V-ple; Zam Voc), makatz (V-m). Ref.: A
(makets, maketx, makatz); AEF 1927, 99; Onaind EEs 1931, 55; Iz ArOñ (maketz). � Machete; en gral. ref. a
diversos instrumentos de corte. "Hoz para cortar leña" Dgs-Lar 5. "Machete" A. "Dalle, guadaña" Ib. "De cada
palo sacan seis, ocho, diez o más tiras --zimitzak atera--, lo cual ejecuta el cestero con singular destreza,
mediante un cortante llamado maketza (V-gip)" AEF 1927, 99. "Maketza, au txaratarako tresna lankai egokia da:
larrak, oteak eta artoak ebagiteko (V-m)" Onaind EEs 1931, 55. "El machete, instrumento cortante de los
cesteros" Iz ArOñ. � Bere maketsa / atera dau [Jondone Periak] zorrotzik, / ebagi deutso / belaarria bateri.
Lazarraga (B) 1200v. Bedarra ebateko edo mats-batzeko makets edo gurguillua. A BGuzur 154. Erioa dator
itxura txarrean / bere makatz latza daukala soiñean. Bera "Gizona ta erioa" (ap. DRA).
2 makets (G-azp-to-bet-nav, B; Aq 1347), makatz (Aq 1347). Ref.: A; Izeta BHizt2. �1. Defectuoso,
imperfecto. "Cacharro, txarro akaztua, makaztua, akatza, makatza, [...], maketsa" Aq 1347. "Cosa deforme,
defectuosa, p. ej. el jarro desportillado" A. "Ortz maketsak tuzu" Izeta BHizt2. v. markets. � Ez giñan, orratik,
kristau maketsak iñoiz izatera eldu. Jaukol Ipui 6. Zu makets izanik aien bikaiñean bikaindu bear zinduken gisan.
Or Aitork 380 (v. tbn. 48). Arrotz itzez eta izkera maketsez. Ib. 32. �2. + makatz (G-to ap. A). (Uso sust.).
Defecto, mella. v. akats. � Yainkoen makatzak, mingain-erokeriak eta biotzeko asarre biziak itzungi dute [argizirrinta].
'Polvo sangriento'. Zait Sof 178. Bikaiñ zeran Orri iguin zaizu aien maketsa. Or Aitork 380. Gure
maketsak berdindu detzakena. Ib. 222. �3. (L-ain ap. A; -kh- L ap. Lh). "Cosa insonora, apagada" A. �4. (B ap.
Izeta BHizt2), maketx (G-to, L ap. A). "Ruin, despreciable" A. "Dícese de la persona retorcida. Au gizon
maketsa!" Izeta BHizt2. �5. (AN-larr). "Desafilada. Aizkora maketsa daukazu" Asp Leiz. "Aizkora maketsakin
aizkoldaririk obenak ez tu apusturik irabaziko" Asp Leiz2. �6. Nola dildira eta kanta lezakete xirribika-kordek,
ez balute inguruan tinkatzeko zurki maketsik? (Interpr?). Lf in Zait Plat XV.
� Etim. Relacionado con akats. Para el prefijo nominal m(a)-, v. FHV 271s.
maketx. v. 1-2 makets.
maketz. v. 1 makets.
makeztu. "(G-goi), atascarse, confundirse. Berez bear bersolaria, bestela laizter makeztu, el versificador tiene
que serlo por naturaleza, de lo contrario pronto se atasca" A. Cf. makestu.
1 maki (G, AN-egüés-olza; Lar, Dv, H (V, G)), meki (AN-araq), meiki (AN-araq). Ref.: Bon-Ond 154; A; A
Apend (meki); EG 1959, 245; Iz Als. �1. Cojo. "Renco, cojo", "pateta", "cojo" Lar. "Boiteux" Dv, que cita a
Manterola, Larramendi y Lardizabal. "Meiki (Arbizu), oñetan naiz zango-iztarretan gaitzen bat izan da, alboraka
ibilten dana. Euzkel-gaiztoz erren naiz koxo" Larrak EG 1959 (3-6), 245. "Maki dee, están cojos" Iz Als. �
Batzuek billatu izan zuten [Jesus] makiak zuzentzeko, besteak itsuak argitzeko. Lard 398 (v. tbn. 484). Eztabe
emongo txakurtxikirik eskeko meikiri laguntzeko. Larrak EG 1959 (3-6), 205. Bere seme gaxua / ez badu erruki, /
laster jarriko zaio / erren edo maki. And Auspoa 52-53, 236. � "On dit au fig. eztago burutikan makia, el n'est
pas boiteux de la tête, il pense, raisonne droit" H. �2. "(G-goi), lisiado, imposibilitado" A. �3. "(V-gip),
derrengado, rendido de cansancio" A.
- MAKI-MAKI EGIN. "Rendirse de cansancio" A. � Maki-maki eginda nengoen ta arextian oeratu nintzala
zeritzaidan. EG 1959 (1-2), 56.
2 maki (V-gip). � "Maquis. Asturias aldian jeuken inddarra makixak" Elexp Berg. � Alemanen denboran
makiarendako gorde dirua baitzen. Herr 1-2-1962, 4.
maki. v. 2 makina.
makiatu (Lar, H), makitu (G-nav ap. Iz Als). �1. "Hacerse cojo" Lar. "Encojar, encojarse" Ib. "1. rendre
boiteux, écloper. Zaldia makiatzea, écloper un cheval. Ata makiatzia, rendre un canard boiteux. [...] 2. devenir
boiteux, s'écloper, boiter. Oñean min dezu noski makiatzen baitezu, [...] vous boitez. Guziegi nekatuaz makiatzen
da iñor, on (quelqu'un) devient boiteux, fatigant à l'excès" H. "Ganau gaixuk askotan ferra galdu eta makituik"
Iz Als. � "Aller à cloche-pied" H. �2. "Makitu (V-gip), derrengarse" A.
makiera (Lar, H). � "Cojeza, cojez" Lar. "Claudication, boitement, boiterie en parlant des bêtes. Makiera batek
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
10