Bilintx, bertsoak eta bizitza - Euskaltzaindia

* * *
Aldaketa oietako batez zerbait esan
bearra dago. Leenengo bi argitaraldiak,
bertso-paperak eta Santestebanen
kanta-bildumak alegia, egun artan
apaizik esaten dute. Bertso auek orrela
dute, izan ere, gatza eta piperra, eta
Bilintxek orrelaxe moldatuko zituan
noski. Baiña Euskal-Erria orrek beste
onela dio: egun artako apaiza. Bada
al de pixka bat batetik bestera. Bere artan
uztea apaizen izen ona arriskuan
jartzea zala usteko zuan aldaketa ori
sartu zuanak.
Aldaketa ori nork egin ote zuan?
Ez degu iñoiz ere ziur jakingo orixe.
Baiña, oker edo zuzen, zerbaiten usaia
artu ditekela uste degu. Euskal-Erria
orrek dionez, 1862 urte inguruan paratu
zituan Bilintxek bertso auek. Garai
artako bertso-paper askotan, berriz, argitaratzeko
baimena agertzen da: "Se
pueden imprimir, Vergara 23 de
Setiemhre de 1865. El promotor-fiscal
Agustín de Villachica: edo bestela:
Benito Gorostegui. Itxura danez, zensura
bazan orduan ere, eta berak sartuko
zuan agian zuzenketa ori.
Edozein moduz, indar aundiko belarra
sortu zan ori; galtzen zailla, alegia.
Andik aurrerako argitaraldi guziak
onartu zuten beintzat. Euskal-Erria-ri
kopiatuko zioten, eta Bilintxek bestela
jarri zuanik pentsatu ere etzuten egingo.
* * *
Manterolak etzituan bertso auek
Bilintx (Bertsoak eta hizitza)
200
bere Cancionero Vasco-n argitaratu;
aitatu bakarrik egiten ditu:
"".y en el género satírico, aparte de multitud
de chistes, anécdotas y dichos agudos que
brotaban continuamente de sus labios, nos ha
dejado su inimitable Zaldi baten bicitza, su
Potagiarena, y algunas otras de ménos importancia."
* * *
La Voz de Guipúzcoa egunkarian,
1896-1-28-an, Nuestro suelo. Oyarzun
izeneko idazlan bat agertu zan,
Emendik izenordeaz firmatzen duan
batek bialduta. Onela esaten du:
"".Tiene plaza de pelota, una de las más
antiRuas que se conocen, en donde Bilinch se
inspiró para escribir, durante un partido que
se JURó allá por los años de J 1562, aquella preciosa
composición en donde tan graciosamente
satiriza a aquel dómine que se comió, después
de terminado el partido, la mayor parte
de la comida en cierta posada que, próxima a
dicha plaza, existía por entonces:
Ez apaiz jaun guziak
igualak diralako,
baizik batek bildurra
sartu ziralako ... "
* * *
Bertso auetan agertzen dan apaizari
buruz, Juan Mari Lekuona adiskideak
argibide au eman zigun:
"Potajiarenak bertsoetan azaltzen
dan apaiza, Astigarragako bikarioa