29.09.2018 Views

manual-de-insumos-agropecuarios-2010

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

MINISTERIO DE AGRICULTURA Y GANADERÍA<br />

DIRECCIÓN GENERAL DE ECONOMÍA AGROPECUARIA<br />

Final 1ª. Avenida Norte y Avenida Manuel Gallardo, Santa Tecla. La Libertad.<br />

Teléfono: 2210-1813/2534 Fax: 2534-9843<br />

PRESENTACIÓN<br />

INGENIERO GUILLERMO LÓPEZ SUÁREZ<br />

MINISTRO DE AGRICULTURA Y<br />

GANADERÍA<br />

EL MINISTERIO DE AGRICULTURA Y GANADERÍA, A TRAVÉS DE LA<br />

DIRECCIÓN GENERAL DE ECONOMÍA AGROPECUARIA ELABORA EL<br />

MANUAL DE PRECIOS DE INSUMOS AGROPECUARIOS <strong>2010</strong>, CON LA<br />

FINALIDAD DE DOCUMENTAR E INFORMAR A USUARIOS DE SOBRE<br />

INSUMOS AGROPECUARIOS.<br />

LA INFORMACIÓN QUE PROPORCIONA ESTE DOCUMENTO INCLUYE<br />

PRECIOS DE AGROQUÍMICOS Y SUS PRESENTACIONES COMERCIALES<br />

EN EL MERCADO NACIONAL. ASÍ COMO TAMBIÉN PRECIOS DE<br />

MAQUINARIA AGRÍCOLA, EQUIPOS Y ACCESORIOS DE RIEGO.<br />

POSTERIORMENTE SE DETALLAN TAMBIÉN LOS DIVERSOS TIPOS DE<br />

SEMILLAS Y PLÁNTULAS EXISTENTES.<br />

LICENCIADO HUGO ALEXANDER FLORES<br />

VICEMINISTRO DE AGRICULTURA Y<br />

GANADERÍA<br />

LICENCIADO DANIEL FLORES<br />

DIRECTOR GENERAL DE ECONOMÍA<br />

AGROPECUARIA<br />

Responsable<br />

Ing. José Luis Araujo Santín<br />

Revisión<br />

REALIZADORES<br />

Ing. Ramón Elías Mejía<br />

CON LA PRESENTE PUBLICACIÓN SE ESPERA CONTRIBUIR A MEJORAR<br />

LAS CONDICIONES DE COMPETITIVIDAD DE LOS AGENTES<br />

ECONÓMICOS AGROPECUARIOS, A TRAVÉS DE DISPONER DE MÁS Y<br />

MEJOR INFORMACIÓN.<br />

Edición:<br />

Licda. Jessica González<br />

Diseño portada:<br />

Luis Ernesto Choto


ÍNDICE<br />

CAPÍTULO<br />

PÁGINA<br />

I- METODOLOGÍA............................................................................... IV<br />

II- CARACTERÍSTICAS DE LAS HORTALIZAS................................<br />

III-SIMBOLOGÍA....................................................................................<br />

V<br />

VI<br />

IV- PRODUCTOS AGRÍCOLAS<br />

1. ADHERENTES, DISPERSANTES Y COADYUVANTES... ....... .... 1<br />

2. FERTILIZANTES................................................................... ..... ..... 2<br />

2.1 FERTILIZANTES COMPLEJOS O FÓRMULAS........................... 2<br />

2.2 FERTILIZANTES SIMPLES: NITROGENADOS........ .. ............... 3<br />

3. FUNGIDAS........................................................................................ 5<br />

3.1 FUNGICIDAS SÓLIDOS................................................................. 5<br />

3.2 FUNGICIDAS LÍQUIDOS......................................................... ...... 6<br />

4. HERBICIDAS..................................................................................... 7<br />

4.1 HERBICIDAS GRANULADOS Y EN POLVO................................ 7<br />

4.2 HERBICIDAS LÍQUIDOS........................................................... ... . 8<br />

4.3 HERBICIDAS LÍQUIDOS--------------------------------------------------------- 9<br />

5. INSECTICIDAS.............................................................................. 10<br />

5.1 INSECTICIDAS LÍQUIDOS........................................................... 10<br />

5.2 NSECTICIDAS LÍQUIDOS............................................................. 11<br />

5.3 INSECTICIDAS SÓLIDOS.............................................................. 12<br />

6. SEMILLAS........................................................................................ 13<br />

6.1 SEMILLAS: ARROZ, MAIZ, SORGO , LEGUMINOSAS....... 13<br />

6.2 SEMILLAS DE HORTALIZAS........................................................ 14<br />

7. PLÁNTULAS............................................................................................ 15<br />

7.1 PLANTAS MEDICINALES………………………………………………..15<br />

7.2 FRUTALES……………………………………………………………………16<br />

7.3 PRECIOS DE SEMILLAS FORESTALES…………………………….. 18<br />

7.4 FRUTALES……………………………………………………………………20<br />

8. EQUIPOS......................................................................................................... 21<br />

9. MAQUINARIA AGRÍCOLAS ..........................................................................22<br />

V. ANEXOS .........................................................................................................23<br />

VI. AGRADECIMIENTOS .......................................................................... ..... XX


33<br />

VI- ANEX<br />

VII- AGRADECIMIE<br />

METODOLOGÍA<br />

La información que contiene el documento <strong>de</strong> <strong>insumos</strong><br />

<strong>agropecuarios</strong>, es el resultado <strong>de</strong> la recopilación <strong>de</strong> precios<br />

<strong>de</strong> cada una <strong>de</strong> las empresas formuladoras y distribuidoras<br />

<strong>de</strong> <strong>insumos</strong> <strong>agropecuarios</strong> y, <strong>de</strong> igual manera, <strong>de</strong> aquellas<br />

empresas que distribuyen equipo y maquinaria para la<br />

agricultura.<br />

La información obtenida <strong>de</strong> las empresas consistió en una<br />

lista <strong>de</strong> precios, , para el manejo <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> los<br />

productos y equipo que se comercializan en el mercado<br />

nacional.<br />

Una vez obtenida la información fue revisada, or<strong>de</strong>nada y<br />

clasificada para su procesamiento y presentación,<br />

posteriormente se paso a la etapa <strong>de</strong> revisión final para su<br />

posterior publicación.


CARACTERÍSTICAS DE LAS HORTALIZAS<br />

VARIEDAD DÍAS A FRUTO<br />

RANGO DE ALTURA DE RESISTENCIA/<br />

O HÍBRIDO COSECHA FORMA PULPA TAMAÑO (cms.) ADAPTACIÓN.(msnm) LA PLANTA TOLERANCIA<br />

BERENJENA 60 A Redonda<br />

Black Beauty 66 a Color 14X11 0 a 1,600 64 cms. ToMV<br />

V DT Oval Púrpura<br />

BRÓCOLI 80 A Grano fino<br />

Heritage 90 Domo alto Color 800 a 2,300 71 cms. MP<br />

H DT ver<strong>de</strong> oscuro<br />

BRÓCOLI 75 A Grano fino<br />

Liberty 80 Domo redondo Color 600 a 2,300 66 cms. Tolera calor<br />

H DT ver<strong>de</strong> oscuro<br />

CALABACIN 38 A Blocoso con Exterior <strong>de</strong><br />

(SQUASH) 51 ensanchamiento color ver<strong>de</strong> claro 15 A 18 DE 200 a 1,600 Vigorosa Planta muy<br />

Clarita<br />

H SD en la punta y blanco largo Compacta productiva<br />

CEBOLLA 110 A Dorado Tallo vigoroso<br />

Candy 120 Globo y Blanco Jumbo 0 a 3,500 fuerte y alto Raíz rosada<br />

(Escama Dorada) H<br />

H DT (Redonda) Rojo<br />

CEBOLLA 112 A Rojo Gran<strong>de</strong> Buena para<br />

Red Comet 124 Globo y Blanco 6 a 7 <strong>de</strong> 0 a 3,500 Tallo mediano almacenar,raíz<br />

(Roja)<br />

H DT (Redonda) diámetro rosada y Botritis<br />

CEBOLLA 110 A Blanco Gran<strong>de</strong><br />

Texas Early 120 Globo brillante 7 a 8 <strong>de</strong> 0 a 3,500 Tallo mediano Raíz rosada<br />

White (Blanca) H DT diámetro<br />

CILANTRO 45 A Permanece sin<br />

Long Standing 50 90 a 1,600 Buen <strong>de</strong>sarrollo emitir flor,por<br />

V SD largo tiempo<br />

CHILE DULCE 72 A Cónico<br />

Tropical Irazu 75 termina en Mediana a 10 x 5 400 a 2,300 64 - 80 cms. VMT,VYP,<br />

V DT punta gruesa mediana VET,MP<br />

CHILE DULCE 72 A Alargado 56 - 80 cms.<br />

Marconi Rosso 75 termina en Gruesa 13 - 21 x 6 0 a 2,300 crecimiento vertical VMT,VYP,<br />

V DT punta 2-3 lóbulos mediana<br />

CHILE DULCE 68 a Pare<strong>de</strong>s 14 - 20 <strong>de</strong> largo Vigorosa, crecimiento<br />

Tikal 70 Alargado gruesas 7 - 8 <strong>de</strong> diámetro 0 - 2,300 mediano VMT, VYP,<br />

H DT 2 - 3 Lóbulos color ver<strong>de</strong> en el hombro 1 - 1.5 m MP<br />

CHILE DULCE 68 a Pare<strong>de</strong>s 10 - 12 <strong>de</strong> hombro Se adapta bien, VMT, VYP,<br />

Quetzal 70 Cónico gruesas, excelente y 14 - 20 <strong>de</strong> largo 0 - 2,300 <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la costa VET, MP<br />

H DT 2 - 3 Lóbulos color y tamaño h/la zona alta<br />

CHILE PICANTE Semi Pare<strong>de</strong>s 76 cms.<br />

Lido 75 Alargado gruesas, color ver<strong>de</strong> 15 x 9 0 - 2,300 crecimiento vertical ToMV<br />

H DT 2 - 3 Lóbulos oscuro y vigoroso<br />

CHILE PICANTE 72 a Alargado 65 - 90 cms.<br />

Jalapeño M 75 termina en Gruesa 8 x 4 0 - 2,300 crecimiento vertical<br />

V DT punta<br />

CHILE PICANTE 65 a 56 - 61 cms.<br />

Jalapeño # 1 70 Cilíndrico Gruesa 7 - 8 x 4 0 - 2,300 crecimiento vertical VYP<br />

V DT punta roma<br />

COLIFLOR 90 a Grumos <strong>de</strong>nsos y<br />

Cumberland 95 Medio Domo suaves Gran<strong>de</strong> 800 - 2,300<br />

H DT Muy Blanco<br />

LECHUGA<br />

55 a<br />

Grand Rapids 60 Hoja suelta Gran<strong>de</strong> 450 - 2,600 Hoja ver<strong>de</strong><br />

TVR V SD y colocha claro<br />

LECHUGA<br />

Tolera calor,<br />

Tropical Emperor 55 Forma 15 - 22 <strong>de</strong> 200 - 2,600 Excelente para OA<br />

V SD cabeza diámetro la zona costera<br />

LECHUGA 65 a Forma cabeza<br />

Salinas 80 achatada Gran<strong>de</strong> 450 - 2,600 ML<br />

v SD firme<br />

LECHUGA 30 a Hoja colocha<br />

Lollo Rossa 45 color 450 - 2,600 MFO<br />

V DT púrpura<br />

I


CARACTERISTICAS DE LAS HORTALIZAS<br />

VARIEDAD DÍAS A FRUTO<br />

RANGO DE ALTURA DE RESISTENCIA<br />

O HÍBRIDO COSECHA FORMA PULPA TAMAÑO (cms.) ADAPTACIÓN LA PLANTA TOLERANCIA<br />

LECHUGA<br />

Parris Island 65 Tipo roma 20 - 25 450 a 2,600 Hoja suave OA<br />

Cos. 318 V SD<br />

MELÓN<br />

Himark 83 Oval Anaranjada 14 x 13 0 a 1,200 MP, Azufre 1315<br />

Tipo Cantaloupe H SD<br />

PEPINO Punta en ambos Excelente color<br />

Tropicuke II 56 lados, cilíndrico 23 x 6 0 a 1,400 Vigorosa MVP, VYMC,<br />

VMS, VMAP, MP<br />

H SD A-2, MAH, CC, ML<br />

PEPINO<br />

Quest 88% 50 Blocoso 16 - 20 x 6 0 a 1,400 Vigorosa MF, MAH, A,<br />

H SD MVP, ML, MP.<br />

PEPINO<br />

Dadher II 58 Recto,con punta 20 x 6 300 a 1,200 Vigorosa MVP, MP, MF,<br />

H SD en ambos lados MLA, MAH.<br />

PEPINO<br />

Speedwway 85% 56 Cilindrico, blocoso 21 x 6 200 a 1,200 Vigorosa MVP, MP, ML,<br />

H SD A, MF, MAH.<br />

PEPINO<br />

Turbo 67 Cilindrico, blocoso 24 x 6 300 a 1,200 Muy vigoroza MVP, MP, MLA,<br />

H SD MF, MAH,<br />

PEREJIL<br />

Hoja plana,<br />

Italian Dark 75 color ver<strong>de</strong> oscuro 40 a 2,600 38 cms. Usado para<br />

Green V SD sazonar<br />

PEREJIL Hoja rizada o "colo- Tolera transporte<br />

Green River 70 cha", color ver<strong>de</strong> 40 a 2,600 30 cms. mantiene forma<br />

oscuro<br />

<strong>de</strong> la hoja en clima<br />

V SD caliente<br />

RÁBANO<br />

Crimson Giant Gran<strong>de</strong>, redondo Suave, 0 a 2,600<br />

V SD crujiente<br />

RÁBANO<br />

Cherry Belle 25 Pequeño, Sólido, 0 a 2,600 Follaje muy<br />

redondo suave pequeño<br />

V<br />

SD<br />

RÁBANO<br />

Champion 28 Gran<strong>de</strong>,<br />

ovalado<br />

Sólido,<br />

suave<br />

0 a 2,400 Follaje<br />

mediano<br />

V<br />

SD<br />

REPOLLO 65<br />

Tropicana B a Achatado 18 - 30 <strong>de</strong> 0 a 3,500 Vigorozo F1, QA, PN.<br />

75 diámetro<br />

H<br />

DT<br />

SANDÍA<br />

Charleston Grey 85 Alargada firme, 59 x 28 0 a 1,200 Buen follaje F1<br />

roja<br />

V<br />

SD<br />

SANDÍA<br />

Mickylee 82 Redonda, Brillante, 22 x 24 0 a 1,200 Buen follaje A,F1<br />

PVP 8600 ligeramente roja<br />

V SD ovalada<br />

SANDÍA<br />

Royal Star 84 Oblonga Roja, 38 x 24 0 a 1,200 Buen follaje F1<br />

Brillante,<br />

H<br />

SD<br />

SANDÍA<br />

King Charles 84 Oblonga Roja, 38 x 24 0 a 1,200 Buen follaje F1<br />

Brillante,<br />

H<br />

SD<br />

SANDÍA<br />

Jubilee 95 Alargada Roja 59 x 28 0 a 1,200 Buen follaje A,F1<br />

V<br />

SD<br />

TOMATE<br />

Big Beef 73 Redondo Buen sabor 200 a 2,200 Alta,in<strong>de</strong>terminada V1, F1, F2, N,<br />

ToMV, ASC, St.<br />

H<br />

DT<br />

TOMATE 68<br />

Gem Pri<strong>de</strong> a Redondo a Firme,buen 200 a 1,800 Mediana <strong>de</strong>terminada V1, F1, F2, N,<br />

70 cuadrado color TYLC, ASC, St.<br />

H<br />

DT<br />

II


CARACTERISTICAS DE LAS HORTALIZAS<br />

VARIEDAD DÍAS A FRUTO<br />

RANGO DE ALTURA DE RESISTENCIA<br />

O HÍBRIDO COSECHA FORMA PULPA TAMAÑO (cms.) ADAPTACIÓN (msnm) LA PLANTA TOLERANCIA<br />

TOMATE 70 Crecimiento in<strong>de</strong>ter- MB, ToMV, TYLC,<br />

Trinity Pri<strong>de</strong> a Tipo Firme,buen _ 200 a 2,600 minado,muy produc- F1, F2, V1, N,<br />

72 Roma color tivo ASC, St.<br />

H DT<br />

TOMATE 68<br />

Elios a Alargado Firme,buen _ 300 a 1,800 Determinada, V1, F1, ASC,<br />

75 color mediana BSP, N, St.<br />

H DT<br />

TOMATE Redondo Extra firme<br />

PIK Ripe 72 a buen color _ 200 a 2,600 Determinada, V1, F1, F2,<br />

747 L. S. L Oblongo y sabor mediana a To, MV, ASC, St.<br />

H DT gran<strong>de</strong><br />

TOMATE Redondo Extra firme<br />

Pik Ripe 76 a buen color _ 200 a 2,600 Determinada, V1, F1, F2,<br />

748 L. S. L. Oblongo y sabor mediana a To, MV, ASC, St.<br />

H DT gran<strong>de</strong><br />

TOMATE<br />

Gem Star 75 Redondo Buen color _ 200 a 1,800 Mediana, TYLC, St., V1, F1,<br />

y sabor compacta F2, N.<br />

H DT<br />

TOMATE<br />

74 Oblongo Buen color _ 0 a 2,500 Mediana, V1, F1, F2, N, St.,<br />

Heatmaster a y sabor <strong>de</strong>terminada ASC, ToMV, MB.<br />

H DT Redondo<br />

TOMATE<br />

Muy firme,<br />

68 Blocoso buen color _ 200 a 2,200 Mediana, V1,F1,F2,,St.,<br />

M aya y sabor <strong>de</strong>terminada PBF-O,ASC,N.<br />

H DT<br />

TOMATE<br />

Redondo<br />

72 a Buen color _ 300 a 1,600 Mediana, V1,F1,F2,<br />

Peto 98 Cuadrado compacta, ASC,St.<br />

V DT <strong>de</strong>terminada<br />

TOMATE<br />

Muy firme,<br />

75 Blocoso buen color _ 200 a 2,200 Mediana, V1,F1,F2,N,<br />

Yaqui y sabor <strong>de</strong>terminada PBF-O,St.,ASC.<br />

H DT<br />

EJOTE Cilindrico,largo Excelente<br />

52 color ver<strong>de</strong> color y 18 - 20 400 a 2,400 50 - 60 cms. A,<br />

Quantum sin vena sabor Arbustiva MCVF-B<br />

H SD<br />

ZANAHORIA Reducción hacia Tolera muy bién<br />

58 la punta Suave 18 - 20 x 5 - 7 100 a 1,600 23 - 33 cms. el calor.Para<br />

Yardley II Roma en la Follaje muy zonas bajas a<br />

H SD punta fuerte intermedias<br />

III


SIMBOLOGÍA<br />

A Antracnosis MVP Mosaico <strong>de</strong>l virus <strong>de</strong>l pepino<br />

A-2 Antracnosis raza 2 N Nemátodos<br />

ASC Cáncer <strong>de</strong>l tallo por Alternaria PBF-O Peca bacteriana <strong>de</strong>l fruto, raza O<br />

BSP Peca bacteriana (Pseudomonas syringae) PN Pudrición negra (Xantonomas campestry)<br />

CC Cladosporium cucumerinon SCAB QA Quemado apical (Desor<strong>de</strong>n fisiológico)<br />

DT Después <strong>de</strong>l trasplante SD Siembra directa<br />

F1 Fusarium <strong>de</strong> la raza 1 SL Stemphillium ( Mancha gris <strong>de</strong>la hoja)<br />

F2 Fusarium <strong>de</strong> la raza 2 ToMV Mosaico <strong>de</strong>l virus <strong>de</strong>l tomate<br />

H Híbrido TYLC Virus <strong>de</strong>l acolochamiento amarillo <strong>de</strong>l a hoja <strong>de</strong>l tomate<br />

MAH Mancha <strong>de</strong> la hoja V Variedad<br />

MB Marchitéz bacteriana (A algunos tipos <strong>de</strong> marchitéz) V1 Verticillium<br />

MCVF-B Mosaico común <strong>de</strong>l virus <strong>de</strong>l frijol VET Virus Echt <strong>de</strong>l tabaco<br />

(Serogrupo B,Linea NL4) VMAP Virus <strong>de</strong> la mancha anular <strong>de</strong> la papaya<br />

MF Manchado <strong>de</strong>l fruto VMS Virus <strong>de</strong>l mosaico <strong>de</strong> la sandía<br />

MFO Manchas foliares VMT Virus <strong>de</strong>l mosaico <strong>de</strong>l tabaco<br />

ML Mildiu lanoso VYMC Virus "Y" <strong>de</strong>l mosaico <strong>de</strong>l calabazin<br />

MP Mildiu polvoriento VYP Virus "Y" <strong>de</strong> la papaya<br />

TAMAÑO DEL FRUTO =LARGO X ANCHO<br />

IV


Productos<br />

Agrícolas


NOMBRE<br />

COMERCIAL<br />

4. H E R B I C I D A S<br />

4.1. HERBICIDAS GRANULADOS Y EN POLVO<br />

NOMBRE COMUN<br />

PRESENTACIÓN<br />

PRECIO PÚBLICO<br />

$<br />

CASA COMERCIAL<br />

ALLY 60 WG METSULFURON METIL 100 GRS. 90,73 DUWEST EL SALVADOR , S. A .<br />

ALLY 60 WG METSULFURON METIL 10 GRS. 9,47 DUWEST EL SALVADOR , S. A .<br />

ATRAZINA 80 WP ATRAZINA 800 GRS. 6,50 DUWEST EL SALVADOR , S. A .<br />

AFALON 50 WP _ 50 GR 2,48 BAYER , S. A.<br />

AFALON 50 WP _ 250 GR 10,62 BAYER , S. A.<br />

KARMEX 80 WG _ 1 KG 11,62 DUWEST EL SALVADOR , S. A .<br />

ROUNDUP MAX 68 SG GLIFOSATO 1 KG 27,68 DUWEST EL SALVADOR , S. A .<br />

ROUNDUP MAX 68 SG GLIFOSATO 10 KGS. 286,80 DUWEST EL SALVADOR , S. A .<br />

ATRANEX 90 WG ATRAZINA 700 GRS. 5,25 DUWEST EL SALVADOR , S. A .<br />

DIURON 80 WG DIURON 1 KG. 10,40 TECUNSAL<br />

DIURON 80 WG DIURON 25 KGS. 226,00 TECUNSAL<br />

KARMEX 80 WG DIURON 1 KG 11,62 DUWEST EL SALVADOR,S.A.<br />

CUPRAVIT VERDE 50 WP _ 1 KG 8,00 BAYER , S. A.<br />

BATON 80 SP _ 500 GR 8,70 DUWEST EL SALVADOR , S. A .<br />

MERLIN 75 WG _ 1 KG 266,67 BAYER , S. A.<br />

SENCOR 70 WP** TRIAZINA 20 KG 640,00 BAYER , S. A.<br />

VELPAR 75 WG HEXAZINONA 10 KGS. 70,76 DUWEST EL SALVADOR , S. A .<br />

VELPAR K 60 WP HEXAZINONA 1 KG. 22,18 DUWEST EL SALVADOR , S. A .<br />

7


5.3. INSECTICIDAS SÓLIDOS<br />

NOMBRE COMERCIAL NOMBRE COMÚN PRESENTACION<br />

PRECIO PÚBLICO<br />

$<br />

CASA COMERCIAL<br />

CONFIDOR 70 WG IMIDACLOPRID 52 g 19,58 BAYER , S.A.<br />

CONFIDOR 70 WG IMIDACLOPRID 13 g 5,18 BAYER , S.A.<br />

CONFIDOR 70 WG IMIDACLOPRID 250 g 92,26 BAYER , S.A.<br />

CARACOLEX B 5.95 RB _ 400 G 2,50 BAYER , S.A.<br />

DECIS TAB BLISTER (DELTAMETRINA) 10 X 2.5 g 5,99 BAYER , S.A.<br />

RESCATE 205P _ 50 GR 12,76 DUWEST EL SALVADOR, S. A.<br />

FOLEY 2 DP METHIL-PARATHION 1 LB 0,82 DUWEST EL SALVADOR, S. A.<br />

FURADAN 10 GR CARBOFURAN 25 kg 108,70 DUWEST EL SALVADOR, S. A.<br />

FURADAN 5 GR ULTRA CARBOFURAN 25 kg 79,00 DUWEST EL SALVADOR, S. A.<br />

FURADAN 5 GR ULTRA CARBOFURAN 1 LB. 2,50 DUWEST EL SALVADOR, S. A.<br />

GAUCHO 70 WS */ IMIDACLOPRID 48 GRS. 17,40 BAYER , S.A.<br />

JADE 0.8 GR<br />

( INSECTICIDA GRANULADO<br />

11 kg 36,04 BAYER , S.A.<br />

SISTEMICO)<br />

JADE 0.8 GR<br />

( INSECTICIDA GRANULADO<br />

500 GRS. 2,25 BAYER , S.A.<br />

SISTEMICO)<br />

LANNATE 90 WP METOMIL 100 GRS. 6,34 DUWEST EL SALVADOR, S. A.<br />

LANNATE 90 WP METOMIL 227 GRS 12,51 DUWEST EL SALVADOR, S. A.<br />

LARVIN 1 GR _ 8 kg 12,79 BAYER , S.A.<br />

MOCAP 15 GR _ 15kg 73,58 BAYER , S.A.<br />

MOCAP 10 GR _ 15 kg 61,00 BAYER , S.A.<br />

MESUROL 50 WP _ 1 KG 64,94 BAYER , S.A.<br />

KRISOL 80 SG _ 150 G 10,45 BAYER , S.A.<br />

MIREX 450 SULFLURAMIDA 250 GR 2,70 DUWEST EL SALVADOR, S. A.<br />

MARSHHALL 25 TS CARBOSULFAN 1 LBS 19,63 DUWEST EL SALVADOR,S.A. DE C.V.<br />

MARSHHALL 25 TS CARBOSULFAN 113 GRS 5,56 DUWEST EL SALVADOR,S.A. DE C.V.<br />

NEMACUR 10 GR FENAMIFOS 10 kg 52,67 BAYER , S.A.<br />

FUMIXIN 57 GE _ LATA 45 X 3 17,64 DUWEST EL SALVADOR,S.A. DE C.V.<br />

TEMIK 15 GR ALDICARB 5 kg 50,7 BAYER , S.A.<br />

VOLATON 1.5 GR * PHOXIM 9 kg 13,72 BAYER , S.A.<br />

VOLATON 1.5 DP * PHOXIM 1 LB. 0,92 BAYER , S.A.<br />

VOLATON 2.5 GR * PHOXIM 9 kg 16,46 BAYER , S.A.<br />

12


7.2 FRUTALES<br />

PRECIO PÚBLICO<br />

DESCRIPCIÓN CARACTERÍSTICA LUGAR DE VENTA<br />

$<br />

OTROS FRUTALES<br />

NANCE INJERTADO 2,33 CENTA, SAN ANDRÉS<br />

GUAYABA TAIWANESA INJERTADO 2,26 CENTA, SAN ANDRÉS<br />

MARACUYÁ SIN INJERTAR 0,40 CENTA, SAN ANDRÉS<br />

GRANADILLA SIN INJERTAR 0,50 CENTA, SAN ANDRÉS<br />

GUANABA INJERTADO 2,33 CENTA, SAN ANDRÉS<br />

MAMONCILLO INJERTADO 3,88 CENTA, SAN ANDRÉS<br />

MARAÑÓN JAPONÉS SIN INJERTAR 1,08 CENTA, SAN ANDRÉS<br />

MARAÑON ROJO Y AMARILLO POR SEMILLA 0,42 CENTA, SAN ANDRÉS<br />

LOROCO SIN INJERTAR 0,65 CENTA, SAN ANDRÉS<br />

ARRAYÁN SIN INJERTAR 1,08 CENTA, SAN ANDRÉS<br />

PATERNO SIN INJERTAR 1,08 CENTA, SAN ANDRÉS<br />

PLÁTANO CUERNO SIN INJERTAR 0,65 CENTA, SAN ANDRÉS<br />

ZAPOTE<br />

MAGAÑA INJERTADO 3,39 CENTA, SAN ANDRÉS<br />

RIVERA INJERTADO 3,39 CENTA, SAN ANDRÉS<br />

VALIENTE INJERTADO 3,39 CENTA, SAN ANDRÉS<br />

17


7.3 PRECIOS DE SEMILLAS FORESTALES<br />

NOMBRE COMÚN NOMBRE CIENTÍFICO PRECIO NACIONAL($ / KG).PRECIO INTERNACIONAL($ / KG.)<br />

ACEITUNO SIMAROUBA GLAUCA 6,51 20,00<br />

ALMENDRO DE RÍO ANDINA INERMIS 3,00 10,00<br />

ALMENDRO DE PLAYA ANDINA INERMIS 3,00 10,00<br />

BÁLSAMO MYROXILON BALSAMUN 17,14 25,00<br />

BALSA DEL ECUADOR OCHRUMA PYRAMIDALE 25,83 100,00<br />

BARIO O VARILLO COLLOPHYLLUM BRASILIENSE 38,74 150,00<br />

BALSA O ALGODÓN OCHRUMA PYRAMIDALE 19,43 100,00<br />

BRASIL SICKINGIA SALVADORENSIS 38,86 50,00<br />

CADAM ANTHOCEPHLUS CAMADA 129,14 200,00<br />

CALISTEMO CALLISTEMUN LANCEOLATUS 100,00 150,00<br />

CAÑA FÍSTULA CASSIA FISTULA 25,83 200,00<br />

CAOBA SWIETENIA HUMILIS 17,14 60,00<br />

CARAO CASSIA GRANDIS 5,00 15,00<br />

CARRETO O ZORRA SAMANEA SAMAN 25,83 50,00<br />

CASTAÑO STERCULIA APETALA 19,43 50,00<br />

CASUARINA CASUARINA EQUISETIFOLIA 90,40 150,00<br />

CAULOTE GUAZUMA ULMIFOLIA 12,00 30,00<br />

CEDRO MEXICANO CEDRELA ODORATA 58,17 75,00<br />

CEDRO REAL CEDRELA ODORATA 58,17 75,00<br />

CENICERO ALBIZIA GUACHAPELE 25,83 40,00<br />

CEIBA CEIBA PENTANDRA 51,66 200,00<br />

CIPRÉS CUPRESSUS LUSITANICA 38,74 60,00<br />

CONACASTE BLANCO ALBICIA CORIBACEA 38,74 50,00<br />

CONACASTE NEGRO ENTEROLOBIUM CYCLOCARPUM 3,00 10,00<br />

COPINOL HYMENAEA COURBARIL 5,00 20,00<br />

CORTÉZ BLANCO TABEBUIA DONNELL SMITHII 25,83 50,00<br />

CORTÉZ NEGRO TABEBUIA CHRISANTA 19,43 40,00<br />

CHAQUIRO COLUBRINA FERRUFINOSA 25,83 200,00<br />

CHAPERNO LONCHOCARPUS GUATEMALENSIS 19,43 50,00<br />

EUCALIPTO ALBA EUCALYPTUS ALBA 64,57 150,00<br />

EUCALIPTO CAMALDULENSIS EUCALYPTUS CAMALDULENSIS 129,14 200,00<br />

EUCALIPTO CINEREA EUCALYPTUS CINEREA 129,14 200,00<br />

EUCALIPTO CITRIODORA EUCALIPTUS CITRIODORA 51,66 150,00<br />

EUCALIPTO DEGLUPTA EUCALIPTUS DEGLUPTA 77,49 150,00<br />

EUCALIPTO LONGIFOLIA EUCALIPTUS LONGIFOLIA 51,66 150,00<br />

EUCALIPTO SALIGNA EUCALIPTUS SALIGNA 64,57 150,00<br />

EUCALIPTO GRANDIS EUCALIPTUS GRANDIS 64,57 150,00<br />

EUCALIPTO TERETICORNIS EUCALIPTUS TERETICORNIS 129,14 200,00<br />

EBANO DIOSPYROS EBENUM 64,57 150,00<br />

FLOR AMARILLA CASSIA SIAMEA 25,83 50,00<br />

FLOR DE FUEGO DELONIX REGIA 5,00 10,00<br />

FUENTE: CEDEFOR- SAN ANDRES<br />

18


ANEXOS


PROBLEMAS FITOSANITARIOS DE LAS PRINCIPALES<br />

HORTALIZAS<br />

CHILE DULCE Y PICANTE ( Capsicum sp )<br />

PLAGAS<br />

NOMBRE COMÚN<br />

Afidos, Pulgón<br />

Cortador, tierrero, nochero, rosquilla.<br />

Chinche pata <strong>de</strong> hoja, chinche paloma,<br />

chinche foliada.<br />

NOMBRE<br />

CIENTÍFICO<br />

Aphis spp.<br />

Myzus persicae<br />

(Suier )<br />

Rhopalosiphum<br />

madis<br />

( Fitch )<br />

Brevicoryne<br />

brassicae<br />

( L )<br />

Homóptera:<br />

Aphididae.<br />

Agrotis spp.<br />

Lepidoptera:<br />

Noctuidae.<br />

Leptogiosus<br />

zonatus.<br />

Heteroptera:<br />

Coreidae.<br />

DAÑO<br />

Hojas: Ninfa y<br />

adulto chupan<br />

savia <strong>de</strong> las hojas,<br />

los brotes se<br />

enrollan, se<br />

marchitan y caen.<br />

Producen<br />

mielecilla que<br />

causa<br />

ennegrecimiento<br />

<strong>de</strong>l follaje por el<br />

crecimiento <strong>de</strong>l<br />

hongo fumagina.<br />

Los afidos son<br />

vectores <strong>de</strong> varios<br />

virus.<br />

Tallos: Larvas<br />

cortan o los<br />

atraviesan al ras<br />

<strong>de</strong>l suelo,<br />

<strong>de</strong>bilitando la<br />

planta.<br />

Semillas: Las<br />

ninfas y los<br />

adultos succionan<br />

jugos, produciendo<br />

granos vanos.<br />

Frutos: Puntos<br />

oscuros, evitando<br />

una maduración<br />

uniforme,<br />

disminuyendo la<br />

calidad <strong>de</strong>l fruto.<br />

CONTROL<br />

Cultural :Eliminar rastrojos<br />

y malezas , evitar cultivos<br />

escalonados , alta <strong>de</strong>nsidad<br />

<strong>de</strong> plantas , usar plásticos<br />

y rotar cultivos.<br />

Biológico: Mariquitas,<br />

Parasitoi<strong>de</strong>s:Lysiplebus sp.<br />

Químico: Insecticida<br />

sintético, aceites agrícolas<br />

Cultural: Preparación <strong>de</strong><br />

suelo, eliminación <strong>de</strong><br />

malezas, aumento <strong>de</strong> la<br />

<strong>de</strong>nsidad <strong>de</strong> plantas.<br />

Biológico: Parasitoi<strong>de</strong>s<br />

larvales: Familia<br />

Tachinidae, adultos. Or<strong>de</strong>n<br />

Hymenoptera.<br />

Químico: Insecticidas <strong>de</strong><br />

contacto o cebos.<br />

Cultural: No sembrar<br />

cultivos escalonados,<br />

eliminar residuos <strong>de</strong> la<br />

cosecha anterior.<br />

Biológico: Gryan<br />

pennsylvanicum.<br />

Químico: Productos <strong>de</strong><br />

contacto cubriendo toda la<br />

planta.


NOMBRE COMÚN<br />

Gusano cogollero, palomilla <strong>de</strong>l<br />

maíz, cojollero.<br />

Gusano <strong>de</strong>l fruto,<br />

elotero,bellotero,tomatero.<br />

Minador serpentina <strong>de</strong> las<br />

hojas, moquita minadora.<br />

Mosca blanca, mosquita blanca.<br />

NOMBRE<br />

CIENTÍFICO<br />

Spodoptera<br />

frugiperda.<br />

Lepidoptera:<br />

Noctuidae.<br />

Helicoverpa zea.<br />

Lepidoptera:<br />

Noctuidae<br />

Liriomyza sativae<br />

Díptera:<br />

Aleyrodidae<br />

Bermisa tabaci<br />

Homóptera:<br />

Aleyrodidae<br />

DAÑO<br />

Hojas: En los<br />

primeros estadios<br />

se alimenta <strong>de</strong> la<br />

epi<strong>de</strong>rmis <strong>de</strong> la<br />

hoja, luego se<br />

introduce en el<br />

cogollo, corta<br />

plántulas; Larvas<br />

son eloteros.<br />

Hojas: Larvas<br />

mastica el follaje,<br />

luego ataca los<br />

granos en<br />

formación y frutos,<br />

perforándolos,<br />

reduciendo su<br />

calidad. Sus<br />

túneles permiten la<br />

entrada <strong>de</strong><br />

bacterias y hongos.<br />

Hojas: Larvas<br />

forman minas y<br />

galerías al<br />

alimentarse, hojas<br />

viejas atacadas<br />

primero, estas se<br />

secan y caen . Los<br />

adultos producen<br />

puntos en la<br />

superficie.<br />

Hoja: Ninfas<br />

succionan<br />

nutrientes <strong>de</strong>l<br />

follaje, hojas<br />

amarillas,<br />

moteadas y<br />

encrespadas,<br />

necrosis y<br />

<strong>de</strong>foliación.<br />

Transmite el virus<br />

<strong>de</strong>l mosaico<br />

dorado. Los<br />

ataques más<br />

severos son<br />

En la época seca y<br />

caliente.<br />

CONTROL<br />

Cultural: Buen manejo <strong>de</strong>l<br />

agua, <strong>de</strong>struir malezas,<br />

fertilizar terreno, sembrar<br />

antes <strong>de</strong>la luna llena,no<br />

hacer siembras<br />

escalonadas.<br />

Biológico: Parasitoi<strong>de</strong>s<br />

larvales: Chelonus sp.,<br />

Corteris sp., Hexamermis<br />

sp.<br />

Químico: Insecticida <strong>de</strong><br />

contacto.<br />

Cultural:Cultivo asociado o<br />

policultivo<br />

Biológico:.Orius sp., y<br />

Geocoris<br />

punctipes:parasitoi<strong>de</strong>s<br />

:Hymenoptera,Euloph<br />

idae y Díptera,<br />

Trichogramma<br />

pretiosum y<br />

T.exiguum.<br />

Químico: Piretroi<strong>de</strong> y<br />

productos a base <strong>de</strong><br />

Bacilus thuringiensis.<br />

Cultural: Siembra<br />

escalonada, <strong>de</strong>shierbas y<br />

raleos, trampas amarillas,<br />

utilización <strong>de</strong> plásticos.<br />

Biológico : Parasitoi<strong>de</strong>s:<br />

Neochysocharis diastatea,<br />

Opius dissitus.<br />

Químico: Productos<br />

translaminares o<br />

sistémicos, a base <strong>de</strong><br />

abacmetina.<br />

Cultural: Eliminación <strong>de</strong><br />

hospe<strong>de</strong>ros alternos,<br />

rotación <strong>de</strong> cultivos, no<br />

sembrar en épocas secas,<br />

cercar lotes, fertilización.<br />

Biológico: Avispas:<br />

Hymenoptera, parasitoi<strong>de</strong>s:<br />

Eretmocerus sp.<br />

Químico: Jabón y aceite<br />

vegetal.


Picudo <strong>de</strong>l Chile<br />

Anthonomus eugenii<br />

Coleoptera:<br />

Curculionidae<br />

Frutales: Adultos se<br />

alimentan <strong>de</strong> botones<br />

florales o <strong>de</strong> frutos<br />

frescos. Larva una vez<br />

eclosionada, se<br />

alimenta <strong>de</strong> la semilla<br />

en el interior <strong>de</strong>l fruto.<br />

Cultural: Evitar<br />

siembras eclosionadas,<br />

eliminar plantas<br />

trepadoras, <strong>de</strong>jar <strong>de</strong><br />

sembrar chile 2-3 meses<br />

para romper el ciclo <strong>de</strong>l<br />

picudo, recolectar y<br />

<strong>de</strong>struir fruto.<br />

Biológico: Avispas:<br />

Catolaccus<br />

sp..,Urosigalphus sp.<br />

Químico: Insecticidas<br />

residuales.<br />

Pulga Saltona, pulga<br />

negra, pulga saltona<br />

<strong>de</strong>l tabaco, pulga<br />

saltona <strong>de</strong> la papa.<br />

Tortuguilla,<br />

crisomélidos, mayas,<br />

vaquitas.<br />

Epitrix cucumeris<br />

Coleoptera:<br />

Chysomelidae.<br />

Diabrotica spp.<br />

Coleoptera:<br />

Chrysomelidae.<br />

Hojas: Adultos se<br />

alimentan <strong>de</strong>l follaje<br />

( agujeros redondos<br />

pequeños ) caída <strong>de</strong><br />

hojas, retardo en<br />

crecimiento. En tabaco,<br />

reduce su calidad.<br />

Raices : Larvas se<br />

alimentan <strong>de</strong> ellas, <strong>de</strong><br />

hipocótilo y los nódulos.<br />

Hojas: Larvas las<br />

amarillan y marchitan.<br />

Adultos son vectores <strong>de</strong><br />

enfermeda<strong>de</strong>s virales.<br />

Cultural: Eliminar<br />

plantas hospe<strong>de</strong>ras y<br />

malezas. Preparación<br />

<strong>de</strong>l suelo, buena<br />

fertilización y humedad<br />

<strong>de</strong>l suelo<br />

Químico: Granulados<br />

sistémicos al preparar<br />

semilleros. Productos<br />

<strong>de</strong> contacto e ingestión.<br />

Cultural: Preparación<br />

<strong>de</strong>l terreno, mantener<br />

limpio <strong>de</strong> malezas,<br />

aumentar <strong>de</strong>nsidad <strong>de</strong><br />

plantas, uso <strong>de</strong><br />

aporque.<br />

Biológico:Parasitoi<strong>de</strong>s:<br />

Diptera: : Tachinidae.<br />

Chiches, hormigas,<br />

arañas.<br />

Químico: Insecticidas<br />

sistémicos <strong>de</strong> contacto e<br />

ingestión a la semilla.<br />

ENFERMEDADES:<br />

Cercosporiosis Cercospora capsici<br />

Clase:Deuteromycetes<br />

Or<strong>de</strong>n: Moniliales<br />

Familia: Dematiaceae<br />

Tizón por<br />

phytophthora<br />

Phytophthora capsici<br />

Clase: Phycomycetes<br />

Or<strong>de</strong>n:<br />

Peronosporales<br />

Familia: Pythiaceae<br />

Hojas: Manchas<br />

circulares, con centro<br />

<strong>de</strong> color grís claro y<br />

bor<strong>de</strong>s oscuros.<br />

Infecciones severas<br />

causan <strong>de</strong>foliación y<br />

reduce rendimientos.<br />

Defoliación en<br />

fructificación causa<br />

daño en fruto.<br />

Tallos: A nivel <strong>de</strong>l<br />

suelo, manchas<br />

acuosas ver<strong>de</strong> oscuro,<br />

luego se hacen café<br />

oscuro y secas; se<br />

produce<br />

ahorcamiento<br />

Plántulas: Causa su<br />

muerte.<br />

Hojas: Manchas<br />

circulares o<br />

irregulares que se<br />

agrandan café.<br />

Cultural: Mantener buen drenaje,<br />

evitar riego por aspersión.<br />

Químico: Aplicación <strong>de</strong> funguicidas<br />

(carbamatos, clorotalonil,<br />

productos a base <strong>de</strong> cobre).<br />

Cultural: Siembra <strong>de</strong> varieda<strong>de</strong>s<br />

resistentes, suelos bien drenados,<br />

controlar la maleza.<br />

Químico: Productos <strong>de</strong> contacto<br />

(caldo bor<strong>de</strong>lés y captafo),<br />

productos sistémicos<br />

(metalaxyl).


INFECCIONES VIRALES<br />

Virus Y <strong>de</strong> la papa<br />

( VYP ) ( PVY ) *<br />

Virus <strong>de</strong>l mosaico<br />

<strong>de</strong>l tabaco ( VMT )<br />

( TMV )<br />

Virus <strong>de</strong>l mosaico<br />

<strong>de</strong>l pepino ( VMP )<br />

( CMV )<br />

Virus <strong>de</strong>l moteado<br />

leve <strong>de</strong>l Chile<br />

( VMLC ) ( PMMV )<br />

Virus X <strong>de</strong> la papa<br />

( VPX ) ( PVX )<br />

Grupo : Potyvirus<br />

Grupo: Cucumovirus<br />

Grupo : Cucumovirus<br />

Grupo : Potyvirus<br />

Grupo : Potexvirus<br />

Moteado, mosaico,<br />

aclaración <strong>de</strong> venas,<br />

rayado <strong>de</strong> hojas,<br />

reducción en<br />

crecimiento, necrosis y<br />

foliolos doblados.<br />

Mosaico, moteado ver<strong>de</strong><br />

oscuro, acaparamiento,<br />

distorsión <strong>de</strong> hojas<br />

jóvenes, necrosis en<br />

pecíolos , hojas y frutos.<br />

Moteado, <strong>de</strong>formación<br />

<strong>de</strong> hojas, flores y frutos,<br />

aclaración <strong>de</strong> venas y<br />

acaparamiento.<br />

Manchas cloróticas,<br />

necróticas y <strong>de</strong> atrofia,<br />

bronceadas y<br />

crecimiento unilateral<br />

en hojas. Frutos<br />

pequeños con<br />

malformaciones,<br />

manchados y con áreas<br />

necróticas.<br />

Mosaico suave a severo,<br />

reducción <strong>de</strong>l tamaño<br />

<strong>de</strong> los pecíolos,<br />

manchas moteadas o<br />

necróticas,<br />

acaparamiento<br />

mo<strong>de</strong>rado y necrosis<br />

apical.<br />

Es trasmitido por<br />

afidos, no hay<br />

transmisión por semilla<br />

O mecánicamente, uso<br />

<strong>de</strong> varieda<strong>de</strong>s<br />

resistentes, control <strong>de</strong><br />

vectores ( aspersiones<br />

<strong>de</strong> aceites ): rotación <strong>de</strong><br />

cultivos, control <strong>de</strong><br />

malezas y remoción <strong>de</strong><br />

plantas infestadas.<br />

Virus es transmitido<br />

mecánicamente.<br />

Cultural: Eliminación<br />

<strong>de</strong> malezas hospe<strong>de</strong>ras<br />

y plantas enfermas, uso<br />

<strong>de</strong> varieda<strong>de</strong>s<br />

resistentes ,uso <strong>de</strong><br />

medidas sanitarias<br />

como <strong>de</strong>sinfección <strong>de</strong><br />

herramientas y manos<br />

<strong>de</strong>l personal que<br />

manipula las plantas.<br />

Virus es trasmitido por<br />

afidos y semilla.<br />

Cultural: Uso <strong>de</strong><br />

varieda<strong>de</strong>s resistentes,<br />

semillas certificadas<br />

libre <strong>de</strong> virus,<br />

eliminación <strong>de</strong> malezas<br />

hospe<strong>de</strong>ras, uso <strong>de</strong><br />

barreras.<br />

Químico : Control <strong>de</strong><br />

vectores ( afidos ),<br />

aplicaciones <strong>de</strong> aceites.<br />

Virus es trasmitido por<br />

afidos y semilla.<br />

Cultural: Usar semilla<br />

certificada libre <strong>de</strong><br />

virus.<br />

Químico: Control <strong>de</strong><br />

vectores (afidos)<br />

utilizando insecticidas.<br />

Virus es transmitido<br />

por contacto y<br />

mecánicamente.<br />

Cultural: Uso <strong>de</strong><br />

semilla o tubérculos<br />

certificados libres <strong>de</strong><br />

virus, eliminar plantas<br />

enfermas, <strong>de</strong>sinfectar<br />

las herramientas y las<br />

manos <strong>de</strong>l personal que<br />

manipula las plantas.


PLAGAS<br />

NOMBRE<br />

COMUN<br />

Afido, pulgón.<br />

Chinche pata <strong>de</strong><br />

hoja, chinche<br />

patona, chinche<br />

foliada.<br />

Cortador, tierrero,<br />

nochero, rosquilla<br />

Gusano cachudo,<br />

cornudo, <strong>de</strong>l tabaco,<br />

<strong>de</strong>l tomate.<br />

Gusano <strong>de</strong>l fruto,<br />

elotero, bellotero,<br />

tomatero.<br />

TOMATE (Lycopersicon esculentum)<br />

NOMBRE<br />

CIENTIFICO<br />

Aphis spp..,<br />

Myzus persicae<br />

( suizer ),<br />

Rhopalosiphum maidis<br />

( Fitch ), Brevicoryne<br />

brassicae ( L )<br />

Homoptera: Aphididae<br />

Leptoglossus zonatus<br />

Heteroptera: Coreidae.<br />

Agrotis spp.<br />

Lepidoptera:Noctuidae.<br />

Manduca sexta.<br />

Lepidoptera:<br />

Sphingidae<br />

Helicoverpa zea<br />

Lepidoptera: Noctuidae<br />

DAÑO<br />

Hojas: Ninfa y el<br />

adulto chupan savia <strong>de</strong><br />

hojas, brotes se<br />

enrollan, marchitan y<br />

cae. Producen<br />

mielecilla que causa<br />

ennegrecimiento <strong>de</strong>l<br />

follaje por el<br />

crecimiento <strong>de</strong>l hongo<br />

fumagina. Los afidos<br />

son vectores <strong>de</strong> varios<br />

virus.<br />

Semillas: Ninfas y<br />

adultos succionan<br />

jugos, produciendo<br />

granos vanos. Fruto:<br />

puntos oscuros,<br />

evitando una<br />

maduración uniforme,<br />

disminuyendo calidad<br />

<strong>de</strong>l fruto.<br />

Tallos: Larvas los<br />

cortan o los atraviesan<br />

al ras <strong>de</strong>l suelo,<br />

<strong>de</strong>bilitando la planta.<br />

Hojas: Larvas<br />

consumen hojas<br />

enteras.<br />

Fruto y tallos: Los<br />

consumen totalmente.<br />

Hojas: Larva mastica<br />

el follaje, luego ataca<br />

los granos en formación<br />

y frutos, perforándolos,<br />

reduciendo su calidad.<br />

Sus tuneles permiten la<br />

entrada <strong>de</strong> bacterias y<br />

hongos.<br />

CONTROL<br />

Cultural: Eliminar<br />

rastrojos y malezas,<br />

evitar cultivos<br />

escalonados, alta<br />

<strong>de</strong>nsidad <strong>de</strong> plantas,<br />

rompe vientos, uso <strong>de</strong><br />

plástico, rotar los<br />

cultivos. Biológico:<br />

Mariquitas,<br />

parasitoi<strong>de</strong>s:<br />

Lysiphiebus sp.<br />

Químico: Insecticidas<br />

sistémicos y aceite<br />

agrícola.<br />

Cultural: No sembrar<br />

cultivos escalonados,<br />

eliminación <strong>de</strong> residuos<br />

<strong>de</strong> cosecha anterior.<br />

Biológico: Gryon<br />

pennsylvanicum.<br />

Químico: Productos <strong>de</strong><br />

contacto cubriendo toda<br />

la planta.<br />

Cultural: Preparación<br />

<strong>de</strong>l suelo, riego,<br />

eliminación <strong>de</strong> malezas,<br />

aumento <strong>de</strong> <strong>de</strong>nsidad<br />

<strong>de</strong> plantas.<br />

Biológico: Parasitoi<strong>de</strong>s<br />

larvales: Familia<br />

Tachinidae, adultos,<br />

Or<strong>de</strong>n Hymenoptera.<br />

Químico: Insecticidas<br />

<strong>de</strong> contacto o ingestión.<br />

Cebos.<br />

CulturaL: Buena<br />

preparación <strong>de</strong>l suelo,<br />

trampa <strong>de</strong> luz.<br />

Biológico: Telenomus<br />

minutum y<br />

Trichogramma<br />

minutum. Cotesia<br />

congregata. Polistes<br />

spp.<br />

Químico: Insecticida <strong>de</strong><br />

ingestión a base <strong>de</strong><br />

Bacillus thuringiensis.<br />

Cultural: Cultivo o<br />

policultivo. Biológico:<br />

Orius sp, y Geocoris<br />

punctipes.<br />

Parasitoi<strong>de</strong>s:<br />

Hymenoptera.<br />

Químico: Piretroi<strong>de</strong> y<br />

bacillus thuringiensis.


Gusano peludo,<br />

gusano peludo <strong>de</strong>l<br />

algodón.<br />

Minador serpentina<br />

<strong>de</strong> la hoja, mosquita<br />

minadora.<br />

Mosca blanca,<br />

mosquita blanca<br />

Pulga saltona, pulga<br />

negra, pulga saltona<br />

<strong>de</strong>l tabaco, pulga<br />

saltona <strong>de</strong> la papa.<br />

Tortuguillas,<br />

crisomelidos, mayas,<br />

vaquitas<br />

Estigmene acrea<br />

Lepidoptera: Arctiidae.<br />

Liriomyza sativae<br />

Diptera: Agromyzidae<br />

Bermisia tabaci<br />

Homoptera:<br />

Aleyrodidae<br />

Epitrix cucumeris<br />

Coleoptera:<br />

Chrysomelidae.<br />

Diabrotica spp<br />

Coleoptera:<br />

Chrysomelidae.<br />

Hojas: Larvas dañan<br />

las hojas ( esqueleto <strong>de</strong><br />

la hoja )<br />

Hojas: Forman minas<br />

y galerías al<br />

alimentarse, hojas<br />

viejas atacadas<br />

primero, estas se secan<br />

y caen. Los adultos<br />

producen puntos en la<br />

superficie.<br />

Hojas: Ninfas<br />

succionan nutrientes<br />

<strong>de</strong>l follaje, hojas<br />

amarillas, moteadas y<br />

encrespadas, necrosis y<br />

<strong>de</strong> foliación. Trasmite<br />

el virus <strong>de</strong>l mosaico<br />

dorado. Los ataques<br />

más severos son en la<br />

época seca y caliente.<br />

Hojas: Adultos se<br />

alimentan <strong>de</strong>l follaje<br />

(agujeros redondos<br />

pequeños) caída <strong>de</strong><br />

hojas, retardo en<br />

crecimiento.<br />

Raices:Larvas se<br />

alimentan <strong>de</strong> ellas, <strong>de</strong><br />

hipocotilos y los<br />

nódulos.Hojas:Las<br />

larvas las amarillan y<br />

marchitan, los adultos<br />

se alimentan <strong>de</strong>l follaje,<br />

<strong>de</strong>jando huecos<br />

gran<strong>de</strong>s, atrasando el<br />

<strong>de</strong>sarrollo , los adultos<br />

son vectores <strong>de</strong><br />

enfermeda<strong>de</strong>s virales.<br />

Cultural: Construcción<br />

<strong>de</strong> zanjas, usar cultivos<br />

como barreras, control<br />

<strong>de</strong> malezas.Biológico:<br />

Tachinidos, hongos:<br />

Entomophthora sp.<br />

Químico: Insecticidas<br />

<strong>de</strong> ingestión o <strong>de</strong><br />

contacto. Productos<br />

biológicos:<br />

Bacillusthuringiensis.<br />

Cultural: Siembra<br />

escalonada, <strong>de</strong>shierbas<br />

y raleo, trampas<br />

amarillas, utilización<br />

<strong>de</strong> plásticos.<br />

Biológico: Parasitoi<strong>de</strong>s:<br />

Neochrysocharis<br />

diastatae. Opius<br />

dissitus.<br />

Cultural: Eliminación<br />

<strong>de</strong> hospe<strong>de</strong>ros alternos,<br />

rotación <strong>de</strong> cultivos, no<br />

siembra en época seca,<br />

fertilización. Biológico:<br />

Avispas: Hymenoptera,<br />

parasitoi<strong>de</strong>s:<br />

Eretmocerus sp.<br />

Químico: Jabón y aceite<br />

vegetal.<br />

Cultural: Eliminar<br />

plantas hospe<strong>de</strong>ras y<br />

malezas. Preparación<br />

<strong>de</strong> suelo, buena<br />

fertilización y<br />

humedad. Químico:<br />

Granulados sistémicos<br />

al preparar semilleros,<br />

productos <strong>de</strong> contacto o<br />

ingestión.<br />

Cultural: Mantener<br />

limpio <strong>de</strong> malezas,<br />

preparación <strong>de</strong>l<br />

terreno, aumentar<br />

<strong>de</strong>nsidad <strong>de</strong> planta, uso<br />

<strong>de</strong> aporque. Biológico:<br />

Uso <strong>de</strong> parasitoi<strong>de</strong>s:<br />

Dípteras: chinches,<br />

hormigas, arañas.<br />

Químico: Insecticidas<br />

sistémicos <strong>de</strong> contacto o<br />

ingestión a la semilla.


ENFERMEDADES DEL TOMATE<br />

NOMBRE<br />

COMÚN<br />

Mancha foliar por<br />

septoria<br />

Marchitez bacterial<br />

Marchitez vascular<br />

Moho <strong>de</strong> la hoja<br />

Tizón tardío<br />

Tizón temprano<br />

NOMBRE<br />

CIENTÍFICO<br />

Septoria Lycopersici<br />

Clase: Deuteromycetes<br />

Or<strong>de</strong>n: Sphaeropsidales<br />

Familia:<br />

Sphaeropsidaceas<br />

Pseudomonas<br />

solanacearum.<br />

Or<strong>de</strong>n : Eubacteriales<br />

Grupo: Varillas y cocos<br />

aeróbicos Gram.<br />

negativos.<br />

Familia:<br />

Pseudomonadaceae.<br />

Fusarium oxysporum<br />

Clase: Deuteromycetes<br />

Or<strong>de</strong>n : moniliales<br />

Familia:Tuberculariaceae<br />

Fulvia fulva<br />

Clase: Deuteromyces<br />

Or<strong>de</strong>n: Moniliales<br />

Familia: Dematiaceae<br />

Phytophthora infestans<br />

Clae : Phycomycetes<br />

Or<strong>de</strong>n: Peronosporales<br />

Familia: Pythiaceae.<br />

Alternaria solani<br />

Clase: Deutoromycetes<br />

Or<strong>de</strong>n : Moniliales<br />

Familia :Dematiaceae<br />

DAÑO<br />

Hojas: Manchas<br />

acuosas, circulares, en<br />

el centro grís, margen<br />

oscuro. Trifolios<br />

mueren con pérdida<br />

progresiva <strong>de</strong>l follaje<br />

<strong>de</strong> abajo hacia arriba<br />

<strong>de</strong> la planta.<br />

Tallos: Con exudados<br />

viscosos oscuro.<br />

Marchitez rápida y<br />

muerte <strong>de</strong> toda la<br />

planta.<br />

Hojas:<br />

Marchitamiento (color<br />

amarillo) en una o más<br />

ramas.<br />

Tallos y pecíolos:<br />

Lesiones color café<br />

Hojas: Haz: Ataca<br />

hojas viejas, luego<br />

jóvenes. Área ver<strong>de</strong><br />

pálido o amarillo,<br />

hojas se arrugan,<br />

secan y caen. Envés:<br />

Crecimiento ver<strong>de</strong><br />

aterciopelado.<br />

Tallos: Banda acuosa<br />

ver<strong>de</strong>, se seca y torna<br />

castaño oscuro,<br />

estrangula y cae.<br />

Follaje: Zonas<br />

acuosas ver<strong>de</strong> grisáceo,<br />

luego se necrosan.<br />

Crecimiento lanos en<br />

envés.<br />

Frutos: Zonas acuosas<br />

irregulares pardo a<br />

negro con halo ver<strong>de</strong>,<br />

luego se necrosan.<br />

Hojas: Pequeñas<br />

manchas café a negro<br />

con halo amarillo y<br />

anillos concéntricos.<br />

Tallos: Lesiones<br />

pequeñas oscuras<br />

hundidas con anillos<br />

concéntricos.<br />

CONTROL<br />

Cultural: Utilizar<br />

semilla libre <strong>de</strong><br />

patógeno: Químico<br />

:Mancozeb, zineb,<br />

maneb, ziram o<br />

clorotalonil..<br />

Cultural: Utilizar buen<br />

drenaje, eliminar<br />

plantas con síntomas,<br />

no sembrar plantas en<br />

sitios contaminados,<br />

usar varieda<strong>de</strong>s<br />

resistentes.<br />

Cultural: Utilizar<br />

semillas libres <strong>de</strong><br />

patógenos, <strong>de</strong>sinfectar<br />

el suelo, rotación <strong>de</strong><br />

cultivos, <strong>de</strong>shierbe<br />

mecánico, uso <strong>de</strong><br />

varieda<strong>de</strong>s resistentes.<br />

Químico: Desinfectar el<br />

suelo <strong>de</strong>l semillero con<br />

cloropicrina.<br />

Cultural: Incorporar<br />

rastrojos <strong>de</strong>l cultivo<br />

anterior sumergir<br />

semillas en agua<br />

caliente, evitar riego<br />

aéreo, sombreado y<br />

humedad excesiva.<br />

Químico: Benomyl,<br />

clorotalonil, maneb o<br />

mancozeb.<br />

Cultural: Destruir<br />

residuos <strong>de</strong> cosecha,<br />

eliminación <strong>de</strong> plantas<br />

voluntarias, evitar<br />

siembra escalonadas <strong>de</strong><br />

papa y tomate.<br />

Cultural: Eliminar<br />

residuos y hospedantes<br />

alternos, rotación <strong>de</strong><br />

cultivo, usar semilla<br />

certificada.<br />

Químico: Funguicidas:<br />

Carba matos;<br />

clorotalonil, cúpricos.


Virus X <strong>de</strong> la papa<br />

( VPX ) ( PVX )<br />

Virus Y <strong>de</strong> la Papa<br />

( VYP ) ( PVY )<br />

Virus <strong>de</strong>l mosaico <strong>de</strong>l<br />

tabaco ( VMT )<br />

( TMV )<br />

Infecciones por<br />

genovirus<br />

Grupo: Potexvirus<br />

Grupo: Potyvirus<br />

Grupo: Tobamovirus<br />

Mosaico suave a severo,<br />

reducción <strong>de</strong>l tamaño<br />

<strong>de</strong> los pecíolos,<br />

manchas moteadas o<br />

necróticas,<br />

acaparamiento<br />

mo<strong>de</strong>rado y necrosis<br />

apical.<br />

Moteado, mosaico,<br />

aclaración <strong>de</strong> venas,<br />

rayado <strong>de</strong> hojas,<br />

reducción en<br />

crecimiento, necrosis y<br />

foliolos doblados.<br />

Mosaico, moteado ver<strong>de</strong><br />

oscuro, acaparamiento,<br />

distorsión <strong>de</strong> hojas<br />

jóvenes, necrosis en<br />

pecíolos.<br />

Grupo : Geminivirus Existen alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> 22<br />

tipos <strong>de</strong> virus <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong><br />

esta familia, <strong>de</strong> los<br />

cuales solo algunos han<br />

sido reportados en<br />

Honduras, Guatemala,<br />

y Costa Rica.<br />

Es<br />

trasmitido<br />

mecánicamente y por<br />

semilla.<br />

Cultural: Uso <strong>de</strong><br />

semilla o tubérculos<br />

certificados libres <strong>de</strong><br />

virus, eliminar plantas<br />

enfermas, <strong>de</strong>sinfectar<br />

las herramientas y<br />

manos <strong>de</strong>l personal que<br />

manipula las plantas.<br />

Virus trasmitidos por<br />

afidos. No hay<br />

transmisión por semilla<br />

o mecánicamente.<br />

Cultural: Uso <strong>de</strong><br />

varieda<strong>de</strong>s resistentes,<br />

rotación <strong>de</strong> cultivos,<br />

control <strong>de</strong> malezas y<br />

remoción <strong>de</strong> plantas<br />

infectadas.<br />

Químico: Aplicaciones<br />

<strong>de</strong> insecticidas y aceites<br />

para control <strong>de</strong> afidos.<br />

Virus es trasmitido<br />

mecánicamente.<br />

Cultural: Eliminación<br />

<strong>de</strong> malezas hospe<strong>de</strong>ras<br />

y plantas enfermas, uso<br />

<strong>de</strong> varieda<strong>de</strong>s<br />

resistentes, uso <strong>de</strong><br />

medidas sanitarias<br />

como <strong>de</strong>sinfectar<br />

herramientas y manos<br />

<strong>de</strong>l personal que<br />

manipula las plantas.<br />

Todos los virus <strong>de</strong> esta<br />

familia<br />

son<br />

transmitidos por la<br />

mosca<br />

blanca<br />

(Bermisia tabaci) por<br />

lo tanto el control <strong>de</strong>l<br />

vector es el mismo para<br />

todos. El control<br />

genético, mediante el<br />

uso <strong>de</strong> varieda<strong>de</strong>s<br />

resistentes, <strong>de</strong>be ser<br />

específico para cada<br />

tipo <strong>de</strong> virus. Practicas<br />

para geminivirus:<br />

utilización<br />

<strong>de</strong><br />

varieda<strong>de</strong>s resistentes,<br />

control <strong>de</strong> mosca blanca<br />

mecánico o químico.<br />

Cultural: Crecimiento<br />

optimo <strong>de</strong>l cultivo, alta<br />

<strong>de</strong>nsidad <strong>de</strong> siembra.<br />

Siembra sincronizada<br />

en la zona para evitar<br />

continuas altas<br />

poblacionales <strong>de</strong>l vector


Infecciones por<br />

genovirus<br />

Grupo : Geminivirus Existen alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> 22<br />

tipos <strong>de</strong> virus <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong><br />

esta familia, <strong>de</strong> los<br />

cuales solo algunos han<br />

sido reportados en<br />

Honduras, Guatemala,<br />

y Costa Rica.<br />

Todos los virus <strong>de</strong> esta<br />

familia<br />

son<br />

transmitidos por la<br />

mosca<br />

blanca<br />

(Bermisia tabaci) por<br />

lo tanto el control <strong>de</strong>l<br />

vector es el mismo para<br />

todos. El control<br />

genético, mediante el<br />

uso <strong>de</strong> varieda<strong>de</strong>s<br />

resistentes, <strong>de</strong>be ser<br />

específico para cada<br />

tipo <strong>de</strong> virus. Practicas<br />

para geminivirus:<br />

utilización<br />

<strong>de</strong><br />

varieda<strong>de</strong>s resistentes,<br />

control <strong>de</strong> mosca blanca<br />

mecánico o químico.<br />

Cultural: Crecimiento<br />

optimo <strong>de</strong>l cultivo, alta<br />

<strong>de</strong>nsidad <strong>de</strong> siembra.<br />

Siembra sincronizada<br />

en la zona para evitar<br />

continuas altas<br />

poblacionales <strong>de</strong>l vector<br />

Virus <strong>de</strong>l<br />

enrollamiento en<br />

cuchara <strong>de</strong>l tomate<br />

( TYLCV )<br />

Grupo: Geminivirus<br />

aun no se ha reportado<br />

en Centroamérica pero<br />

si en México.<br />

Hojas: Se doblan por el<br />

nervio central tomando<br />

la apariencia <strong>de</strong><br />

cuchara; se <strong>de</strong>tiene el<br />

crecimiento, los brotes<br />

se tornan <strong>de</strong> color ver<strong>de</strong><br />

claro, con tinte<br />

violáceos en el envés.<br />

Control <strong>de</strong> la mosca<br />

blanca por prácticas<br />

culturales, mecánicas y<br />

químicas (como el virus<br />

<strong>de</strong> la papa e<br />

infecciones por<br />

genovirus).<br />

Virus <strong>de</strong>l Chile <strong>de</strong><br />

Texas ( VCT ), virus<br />

<strong>de</strong>l Chile jalapeño.<br />

Grupo: Geminivirus<br />

Mosaico, enrollamiento<br />

<strong>de</strong> la hoja,<br />

acaparamiento <strong>de</strong> la<br />

planta.<br />

Control <strong>de</strong> mosca<br />

blanca por prácticas<br />

culturales, mecánicas y<br />

químicas. ( como el<br />

anterior )<br />

Tomate Guatemala<br />

( 1 Tom GV1 )<br />

Grupo: Geminivirus,<br />

reportado en<br />

Guatemala, Nicaragua<br />

y Honduras.<br />

Enrollamiento <strong>de</strong> la<br />

hoja, clorosis y mosaico<br />

mo<strong>de</strong>rado <strong>de</strong> la hoja,<br />

acaparamiento <strong>de</strong> la<br />

planta.<br />

Químico: Uso <strong>de</strong><br />

insecticidas eficaces<br />

como confidor, practica<br />

rotación para evitar<br />

resistencia. Aserciones<br />

limitadas a la época<br />

susceptible a<br />

infecciones. Uso <strong>de</strong><br />

equipos especiales <strong>de</strong><br />

aspersión para cubrir<br />

el envés <strong>de</strong> la hoja<br />

don<strong>de</strong> se encuentra el<br />

vector.<br />

Tomate Guatemala 2<br />

( Tom GV 2 )<br />

Grupo: Geminivirus,<br />

reportado en<br />

Guatemala.<br />

Enrollamiento severo<br />

<strong>de</strong> la hoja, mosaico<br />

severo <strong>de</strong> la hoja,<br />

acaparamiento <strong>de</strong> la<br />

planta.


Virus <strong>de</strong>l tomate <strong>de</strong><br />

Habana ( VTH )<br />

( THV )<br />

Grupo: Geminivirus ,<br />

reportado en Honduras<br />

y Cuba.<br />

Clorosis y mosaico<br />

severo <strong>de</strong> la hoja.<br />

Reducción <strong>de</strong>l tamaño<br />

<strong>de</strong> la hoja,<br />

acaparamiento <strong>de</strong> la<br />

planta.


PLAGAS<br />

NOMBRE<br />

COMUN<br />

Coralillo,<br />

barrenador menor<br />

<strong>de</strong>l tallo <strong>de</strong>l maíz,<br />

gusano saltarín ,<br />

taladrador <strong>de</strong>l tallo<br />

<strong>de</strong>l arroz.<br />

Gusano cachudo,<br />

cornudo, <strong>de</strong>l tabaco,<br />

<strong>de</strong>l tomate.<br />

PAPA (Solanum tuberosum)<br />

NOMBRE<br />

CIENTIFICO<br />

Elasmopalpus<br />

lignosellus.<br />

Lepidoptera: Pyralidae<br />

Manduca sexta.<br />

Lepidoptera:<br />

Sphingidae<br />

DAÑO<br />

Hojas y raíces: Larvas<br />

se alimentan <strong>de</strong> hojas y<br />

raíces.<br />

Tallos: Luego lo<br />

taladran. Desarrollo<br />

retardado, marchitez y<br />

muerte, corazones<br />

muertos en maíz y<br />

sorgo.<br />

Hojas: Larvas<br />

consumen hojas<br />

enteras.<br />

Frutos y Tallos: Los<br />

consumen totalmente.<br />

CONTROL<br />

Cultural: Preparar bien<br />

el suelo, riego profundo,<br />

alta <strong>de</strong>nsidad<br />

poblacional.<br />

Biológico: Chelonus sp,<br />

y Eiphosoma sp.<br />

Agathis sp.<br />

Químico: Insecticida<br />

granulado sistémico o<br />

<strong>de</strong> contacto.<br />

Cultural: Buena<br />

preparación <strong>de</strong> suelo,<br />

trampa y luz.<br />

Biológico: Telenomus<br />

minutum y<br />

Trichogramna<br />

minutun, Cortesía<br />

congragata. Polistes<br />

spp Químico:<br />

Insecticidas <strong>de</strong><br />

ingestión a base <strong>de</strong><br />

Bacillus thuringiensis.<br />

Nematodo, quiste <strong>de</strong><br />

la papa, nematodo<br />

dorado.<br />

Globo<strong>de</strong>ra<br />

rostochiensis.<br />

Heteroidae<br />

Raíces: Causa<br />

trastornos vasculares,<br />

no existe flujo <strong>de</strong><br />

alimentos <strong>de</strong> la raíz a<br />

la hoja, se producen<br />

parches, las plantas<br />

están cloróticas y hay<br />

enanismo, se producen<br />

quistes. El tubérculo<br />

<strong>de</strong>minuye<br />

sustancialmente.<br />

Cultural: Usar semillas<br />

certificadas, rotación <strong>de</strong><br />

cultivos, votear el suelo<br />

y exponerlo al sol, arar<br />

o voltear el rastrojo,<br />

manejar bien el suelo,<br />

agregar materia<br />

orgánica.<br />

Químico: Usar<br />

nematicidas.


Polilla <strong>de</strong> la papa,<br />

palomilla <strong>de</strong> la Papa.<br />

Phthorimaea<br />

operculella.<br />

Lepidoptera.<br />

Hojas y Tallos:<br />

Larvas los minan.<br />

Tubérculos: Larvas<br />

acumulan sus<br />

excrementos.<br />

Cultural: Quemar<br />

todas las papas<br />

remanentes, vigilar el<br />

cultivo, usar semillas<br />

limpias, sembrar<br />

profundamente, regar<br />

oportunamente,<br />

cosechar temprano,<br />

controlar malezas,<br />

utilizar trampas.<br />

Químico: Usar<br />

productos a base <strong>de</strong><br />

Bacillus thuringiensis.<br />

Pulga saltona, pulga<br />

negra, pulga saltona<br />

<strong>de</strong>l tabaco, pulga<br />

saltona <strong>de</strong> la papa.<br />

Epitrix cucumeris<br />

Coleoptera:<br />

Chrysomelidae.<br />

Hojas: Adultos se<br />

alimentan <strong>de</strong>l follaje<br />

(agujeros redondos<br />

pequeños) caída <strong>de</strong><br />

hojas, retardo en<br />

crecimiento, En tabaco,<br />

reduce su calidad.<br />

Cultural: Eliminar<br />

plantas hospe<strong>de</strong>ras y<br />

malezas. Preparación<br />

<strong>de</strong>l suelo, buena<br />

fertilización y<br />

humedad <strong>de</strong>l suelo.<br />

Químico: Granulados<br />

sistémicos al preparar<br />

semilleros, productos<br />

<strong>de</strong> contacto o ingestión.<br />

ENFERMEDADES<br />

Roña<br />

Spongospora<br />

subterránea.<br />

Clase: Phycomycetes<br />

Or<strong>de</strong>n:<br />

Plasmodiophorales.<br />

Familia:<br />

Plasmodiophoraceae.<br />

Tubérculos:<br />

Lesiones a<br />

manera <strong>de</strong><br />

erupciones o<br />

verrugas.<br />

Epi<strong>de</strong>rmis se<br />

rompe<br />

(pústulas),<br />

formación <strong>de</strong><br />

ulceras con<br />

cavida<strong>de</strong>s<br />

gran<strong>de</strong>s.<br />

Cultural: Uso <strong>de</strong><br />

varieda<strong>de</strong>s<br />

resistentes y<br />

semilla limpia,<br />

rotación <strong>de</strong><br />

cultivos, sembrar<br />

en suelos con<br />

buen drenaje,.No<br />

utilizar estiércol<br />

<strong>de</strong> animales que<br />

hayan comido<br />

tubérculos<br />

contaminados.<br />

Tizón tardío<br />

Phytophtora<br />

infestans<br />

Clase: Phycomicetes<br />

Or<strong>de</strong>n :<br />

Peronosporales<br />

Familia: Pythiaceae<br />

Tallos: Banda<br />

acuosa ver<strong>de</strong>, se<br />

seca y se torna<br />

castaño oscuro,<br />

estrangula y cae.<br />

Follaje:<br />

Necrosis,<br />

crecimiento<br />

lanoso en el<br />

envés.<br />

Frutos: Zona<br />

acuosas<br />

irregulares<br />

pardo.<br />

Cultural:<br />

Destruir<br />

residuos <strong>de</strong><br />

cosecha,<br />

eliminación <strong>de</strong><br />

plantas<br />

voluntarias,<br />

evitar siembras<br />

escalonadas <strong>de</strong><br />

papa y tomate.<br />

Químico:<br />

Funguicidas<br />

<strong>de</strong>rivados <strong>de</strong><br />

carbamatos,<br />

clorotalonil,<br />

cúpricos y<br />

sobretodo el<br />

metalaxil. Hacer<br />

rotación <strong>de</strong><br />

funguicidas para<br />

evitar<br />

resistencia.


YUCA (Manihot esculenta)<br />

PLAGAS<br />

NOMBRE<br />

COMUN<br />

NOMBRE<br />

CIENTIFICO<br />

DAÑO<br />

CONTROL<br />

Gusano<br />

cachudo,<br />

gusano<br />

cornudo,<br />

gusano <strong>de</strong>l<br />

tabaco,<br />

gusano <strong>de</strong>l<br />

tomate.<br />

Manduca sexta<br />

Lepidoptera:<br />

Sphingidae.<br />

Hojas: Las<br />

larvas consumen<br />

las hojas enteras.<br />

Fruto y tallos:<br />

Son consumidos<br />

totalmente.<br />

Cultural: Buena<br />

preparación <strong>de</strong><br />

suelo, trampas <strong>de</strong><br />

luz.<br />

Biológico:<br />

Telenomus<br />

minutum y<br />

Trichogramma<br />

minutum.<br />

Cotesia<br />

congregata.<br />

Polistes spp.<br />

Químico:<br />

Insecticidas <strong>de</strong><br />

ingestión a base<br />

<strong>de</strong> Bacillus<br />

thuringiensis.


ENFERMEDAD<br />

NOMBRE<br />

CIENTÍFICO<br />

Mancha Púrpura<br />

Moho gris<br />

CEBOLLA ( Allium cepa )<br />

NOMBRE<br />

COMÚN<br />

Alternaría porri<br />

Clase:Deuteromycetes<br />

Or<strong>de</strong>n: Moniliales<br />

Familia: Dematiaceae<br />

Boytryotinia<br />

fuckkeliana<br />

DAÑO<br />

Hojas: Manchas<br />

elipsoidales caférojizo<br />

o púrpura,<br />

crecen<br />

produciendo<br />

hojas doblado <strong>de</strong><br />

la hoja.<br />

Follaje: Lesiones<br />

circulares a<br />

elípticas, la punta<br />

<strong>de</strong> la hoja se<br />

marchita y se<br />

torna blanca.<br />

Cuello: Pudrición<br />

a nivel <strong>de</strong>l suelo<br />

con micelio grís,<br />

el tejido colapsa y<br />

muere.<br />

Bulbos: Cuando<br />

se almacenan con<br />

micelio grís,<br />

toman aspecto<br />

algodonoso.<br />

CONTROL<br />

Cultural: Incorporar<br />

residuos <strong>de</strong>l cultivo<br />

anterior, usar semillas<br />

sanas y resistentes,<br />

evitar siembras <strong>de</strong><br />

parcelas <strong>de</strong> diferentes<br />

eda<strong>de</strong>s y rotación <strong>de</strong><br />

cultivos.<br />

Químico:<br />

Aplicaciones <strong>de</strong> un<br />

funguicidas como<br />

carbamatos(Anilazine,<br />

glycophene)<br />

Cultural: Eliminar<br />

residuo <strong>de</strong> cultivos<br />

anteriores.<br />

Químico:Aplicaciones<br />

<strong>de</strong> Iprodione,<br />

Benomyl o<br />

Mancozeb mezclados<br />

con adherentes.<br />

FUENTE: ELABORACIÓN EN BASE A RECOPILACIÓN DE INFORMACIÓN DE GUÍAS TÉCNICAS DE<br />

CENTA, DISPONIBLES EN SITIO WEB.


AGRADECIMIENTOS<br />

La Dirección General <strong>de</strong> Economía Agropecuaria a través <strong>de</strong> la División <strong>de</strong><br />

Información <strong>de</strong> Mercados, agra<strong>de</strong>ce a cada una <strong>de</strong> las empresas formuladoras,<br />

distribuidoras y almacenadoras <strong>de</strong> <strong>insumos</strong> <strong>agropecuarios</strong> que proporcionaron<br />

la información para la elaboración <strong>de</strong> este documento el cual es <strong>de</strong> mucho<br />

interés para el sector agropecuario, estudiantes, consultores y sectores afines.<br />

De manera especial agra<strong>de</strong>cemos a las siguientes empresas: AGROCOMER,<br />

Bayer S.A., Compañía General <strong>de</strong> Equipo, S.A. <strong>de</strong> C.V. , CENTA, San Andrés,<br />

Comercial Agropecuaria, S.A. <strong>de</strong> C.V , Duwest El Salvador, S.A. <strong>de</strong> C.V. , Pro<br />

agro S.A. <strong>de</strong> C.V. , PROSELA, S.A. <strong>de</strong> C.V. , Monsanto, S.A, <strong>de</strong> C.V. , Sagrisa<br />

S.A. <strong>de</strong> C.V., Tecunsal S.A. <strong>de</strong> C.V. , Unifersa, S.A. <strong>de</strong> C.V.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!