[05] PLANETA METODOLOCURA
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Guía Planetaria<br />
Misión TFG<br />
Material interactivo<br />
Curso AQ-0256 | G2<br />
Universidad de Costa Rica<br />
Escuela de Arquitectura<br />
Guía del planeta<br />
<strong>METODOLOCURA</strong><br />
Diseñando el plan de la misión<br />
Material realizado y compilado por<br />
Marcela Vargas Rojas | Agosto 2016
A L L E C T O R<br />
A C L A R A C I O N<br />
Este es uno de los planetas con mayores<br />
contenidos por la variedad de métodos,<br />
enfoques, herramientas y aproximaciones<br />
que existen para investigar. Por lo que se<br />
recomienda revisar con detenimiento toda la<br />
información hipervinculada.<br />
Esta guía no es exhaustiva en su contenido,<br />
por lo que según los intereses de cada<br />
Arquinauta, ustedes deberán ampliar su<br />
búsqueda y estudio de diversas métodos y<br />
herramientas de investigación en<br />
Arquitectura y otras disciplinas de acuerdo a<br />
sus objetivos de investigación y enfoque.
P L A N E T A R I A S<br />
P R E G U N T A S<br />
C A P I T U L O 5 : D I S E Ñ O M E T O D O L O G I C O<br />
5.1 PARADIGMA, NATURALEZA Y ENFOQUE: ¿Bajo cuál<br />
paradigma desarrollaré la investigación y porqué? ¿Qué enfoque<br />
(cualitativo, cuantitativo o mixto) asumiré y porqué? ¿Cuál es la<br />
naturaleza (pueden ser varias) de mi investigación y por qué?<br />
5.2 PLAN METODOLOGICO: ¿Cómo está organizada mi estrategia<br />
metodológica (etapas, fases y su relación con los objetivos)? ¿Cuáles son<br />
las actividades metodológicas que planeo realizar en cada fase para<br />
lograr cada objetivo? ¿Qué datos e información necesito recopilar para<br />
responder las preguntas de investigación (lograr los objetivos)? ¿Cuáles<br />
pueden ser las fuentes de información donde encontraré dichos datos?<br />
¿Cuáles métodos y herramientas - de recopilación, análisis y síntesis -<br />
planeo utilizar para responder cada pregunta (objetivo) y con qué fin<br />
específico las utilizaré?<br />
5.3 UNIVERSO Y MUESTRA: ¿Cuáles son las fuentes y sujetos de<br />
información (universo(s))? ¿Cuáles son sus características? ¿Qué<br />
muestra (cantidad) utilizaré del universo seleccionado en cada etapa,<br />
fase y herramienta a utilizar?<br />
5.4 CRONOGRAMA MENSUAL: ¿Cuánto tiempo estimo durar en<br />
cada actividad metodológica? ¿Cuánto tiempo estimo durar en cada<br />
objetivo de investigación? ¿En cuántos semestres voy a concluir la<br />
investigación y defenderla?
No existe una "receta<br />
metodológica", cada investigación<br />
puede diseñar la combinación de<br />
métodos y herramientas de<br />
recopilación, análisis y síntesis. La<br />
metodología tampoco es estática,<br />
sino que se va ajustando conforme<br />
se va investigando. Lo importante<br />
es tener claro el tipo de datos y las<br />
fuentes de información que<br />
necesitamos para lograr nuestros<br />
objetivos de investigación.<br />
GLOSARIO DE<br />
CONCEPTOS<br />
METODOLOGICOS<br />
DOCUMENTO<br />
RESUMEN<br />
Elaborado por Roberto<br />
Villalobos (2014)<br />
Elaborado por estudiantes<br />
(Octubre, 2012)
P R I M E R A<br />
A P R O X I M A C I O N<br />
¿ C O M O C O M I E N Z O M I D I S E Ñ O<br />
M E T O D O L Ó G I C O ?<br />
Se puede comenzar reflexionando sobre ¿bajo qué<br />
enfoque quiero investigar el problema? ¿qué tipo de<br />
datos necesito recopilar? y ¿dónde puedo conseguir<br />
dicha información?. Con base en esto, podemos<br />
acercarnos a los métodos y tipo de herramientas de<br />
recopilación que serán más pertinente utilizar. Si los<br />
datos son imágenes, dibujos o fotografías, investigo qué<br />
tipo de herramientas de recopilación y análisis han<br />
utilizado otros investigadores; y así con el resto de datos<br />
(textuales, narrativos, numéricos, geográficos, otros).<br />
A R Q U I T E C T U R A . U N<br />
A S U N T O I N T E G R A L :<br />
S o b r e i n v e s t i g a r l a<br />
A r q u i t e c t u r a<br />
H A B I T A T : m é t o d o s y<br />
a p r o x i m a c i o n e s p a r a<br />
e s t u d i a r l o d e s d e l a<br />
t r a n s d i c i p l i n a r i e d a d
Estructura del<br />
Marco<br />
Metodológico<br />
E l M a r c o M e t o d o l ó g i c o s e e s t r u c t u r a d e l o m á s g e n e r a l a l o m á s<br />
e s p e c í f i c o d e l P l a n , c o m e n z a n d o c o n e l p a r a d i g m a d e<br />
i n v e s t i g a c i ó n b a j o e l c u a l n o s a p r o x i m a r e m o s a l o b j e t o y<br />
f e n ó m e n o / p r o b l e m a d e e s t u d i o . E l p a r a d i g m a d e t e r m i n a r á l a<br />
e l e c c i ó n d e l m é t o d o d e i n v e s t i g a c i ó n q u e s e a m á s p e r t i n e n t e<br />
p a r a a p r o x i m a r s e a l P r o b l e m a d e I n v e s t i g a c i ó n .<br />
A s i m i s m o , e l P a r a d i g m a , a l d e t e r m i n a r u n a f o r m a d e v e r y<br />
e n t e n d e r l a " r e a l i d a d " , p o s i b i l i t a r á l a u t i l i z a c i ó n d e u n e n f o q u e<br />
c u a l i t a t i v o , c u a n t i t a t i v o o m i x t o , e l c u a l d e b e r e m o s i n d i c a r e n l a<br />
m e t o d o l o g í a .<br />
E l t e r c e r a s p e c t o a d e f i n i r m e t o d o l ó g i c a m e n t e e s l a n a t u r a l e z a<br />
d e l a i n v e s t i g a c i ó n , l a c u a l d e p e n d e r á d e l t i p o d e p r e g u n t a s y<br />
o b j e t i v o s d e i n v e s t i g a c i ó n , l a i n f o r m a c i ó n d i s p o n i b l e s o b r e e l<br />
p r o b l e m a . L a n a t u r a l e z a d e l a i n v e s t i g a c i ó n s e d e f i n e s e g ú n s u :<br />
f i n a l i d a d , e n f o q u e , a l c a n c e , t é c n i c a s , l u g a r y t e m p o r a l i d a d d e<br />
e s t u d i o .<br />
E l c u a t r o a s p e c t o e s l a d e f i n i c i ó n d e l P l a n M e t o d o l ó g i c o , d o n d e<br />
s e d e s c r i b e l a e s t r a t e g i a d e r e c o p i l a c i ó n , a n á l i s i s y s í n t e s i s d e<br />
l a i n f o r m a c i ó n , d e a c u e r d o a l o s o b j e t i v o s d e i n v e s t i g a c i ó n .<br />
E l q u i n t o a s p e c t o a d e f i n i r s e r á , e n e l c a s o d e q u e l a s f u e n t e s<br />
d e i n f o r m a c i ó n s e a n p o b l a c i o n e s ( i n t e r e s a d a s , a f e c t a d a s ,<br />
p a r t i c i p a n t e s , p r o f e s i o n a l e s , o t r o s ) s e d e b e r á i n d i c a r e l U n i v e r s o<br />
y l a M u e s t r a d e d i c h a p o b l a c i ó n . ( V e r d o c u m e n t o r e s u m e n ) .<br />
E l s e x t o a s p e c t o s e r á d e f i n i r l a s c a t e g o r í a s / u n i d a d e s d e<br />
a n á l i s i s ( e n f o q u e c u a l i t a t i v o ) y l a s v a r i a b l e s d e e s t u d i o<br />
( e n f o q u e c u a n t i t a t i v o ) .<br />
F i n a l m e n t e s e d e b e r á e s t a b l e c e r u n c r o n o g r a m a t e n t a t i v o ,<br />
d o n d e s e d e t a l l e n t o d a s l a s a c t i v i d a d e s a r e a l i z a r p o r e t a p a y<br />
f a s e d e i n v e s t i g a c i ó n , i n d i c a n d o e l t i e m p o e n m e s e s o s e m a n a s .<br />
E n t r e m á s e s p e c í f i c o y c l a r o s e a e l c r o n o g r a m a , c o n m a y o r<br />
f a c i l i d a d p o d r á n c o m e n z a r s u p r o c e s o i n v e s t i g a t i v o . E s t o<br />
a d e m á s l e s p e r m i t i r á v a l o r a r l a f a c t i b i l i d a d d e p o d e r r e a l i z a r l a<br />
i n v e s t i g a c i ó n e n e l t i e m p o e s t a b l e c i d o p o r u s t e d e s y p o r e l<br />
r e g l a m e n t o .<br />
0 5
N A T U R A L E Z A D E L A<br />
I N V E S T I G A C I O N<br />
L a s i n v e s t i g a c i o n e s s e p u e d e n<br />
c a t e g o r i z a r s e g ú n s u :<br />
F i n a l i d a d : p u r a o a p l i c a d a<br />
E n f o q u e : c u a n t i t a t i v a ,<br />
c u a l i t a t i v a o m i x t a<br />
A l c a n c e : e x p l o r a t o r i a ,<br />
d e s c r i p t i v a , c o r r e l a c i o n a l o<br />
e x p l i c a t i v a<br />
T é c n i c a s : d o c u m e n t a l , d e<br />
c a m p o , e x p e r i m e n t a l , q u a s i<br />
e x p e r i m e n t a l , p a r t i c i p a t i v a ,<br />
i n v e s t i g a c i ó n - a c c i ó n<br />
L u g a r : l a b o r a t o r i o , d e c a m p o<br />
T e m p o r a l i d a d : h i s t ó r i c a ,<br />
t r a n s v e r s a l , l o n g i t u d i n a l<br />
Más información sobre tipos<br />
de investigación y métodos.
diferencias entre una<br />
investigación cualitativa<br />
y una cuantitativa<br />
Cuadro Comparativo: Investigación<br />
Cualitativa y Cuantitativa<br />
Existen dos enfoques<br />
principales para enfrentar un<br />
problema de investigación:<br />
el cualitativo y el<br />
cuantitativo.<br />
Dependiendo del enfoque<br />
que elijas para abordar el<br />
problemas y diseñar tu<br />
metodología afectará tus<br />
resultados.<br />
Usualmente en Arquitectura<br />
se utiliza un enfoque mixto,<br />
es decir una combinación de<br />
ambos enfoques según<br />
amerite la aproximación al<br />
problema.<br />
Revista Investigaciones Sociales. (2004) Mejía N., Julio.<br />
Sobre la investigación cualitativa. Nuevos conceptos y<br />
campos de desarrollo. Año VIII Nº13, pp. 277-299.<br />
Lima:UNMSN/IIHS.<br />
07
Relación<br />
organizativa del<br />
Plan Metodológico<br />
A nivel organizativo, el Plan Metodológico se estructura en función<br />
de los objetivos de investigación. Cada objetivo específico puede ser<br />
una etapa o una fase dependiendo de su complejidad. Cada etapa<br />
está a su vez subdividida en las fases que sea necesario, y cada fase<br />
tiene una serie de pasos o actividades que se requiere realizar para<br />
conseguir el objetivo.<br />
En correspondencia con las actividades, se deberán enunciar las<br />
técnicas e instrumentos (herramientas) a utilizar durante la actividad,<br />
indicando el objetivo de la aplicación de la herramienta.<br />
El diseño de la herramienta será establecido durante el proceso<br />
investigativo formal (no en formulación) a medida que se vayan<br />
aproximando al problema. Para algunas herramientas se recomienda<br />
probarlas previo a su aplicación, por ejemplo un cuestionario, esto<br />
para comprobar que funciona según el objetivo propuesto y realizar<br />
ajustes antes de proceder a recopilar la información.<br />
0 8
RELACION CON LOS<br />
COMPONENTES DEL<br />
OBJETO DE ESTUDIO<br />
U N I D A D E S D E A N A L I S I S<br />
Y V A R I A B L E S<br />
Si tu investigación tiene un enfoque cualitativo deberás definir las<br />
unidades de análisis preliminares (éstas podrán ampliarse o reducirse<br />
conforme avance tu investigación) y definir sus definiciones<br />
nominales, tomando como referencia tu Marco Teórico.<br />
Si tu investigación es bajo un enfoque cuantitativo, deberás indicar las<br />
variables y sus definiciones reales, nominales, ordinales y racionales<br />
Si tu investigación es con enfoque mixto, deberás indicar tanto las<br />
unidades como las variables.<br />
Presentación Slideshare sobre las<br />
unidades de análisis y las variables.<br />
09
METODOS<br />
Y<br />
HERRAMIENTAS<br />
Para poder responder a las preguntas de investigación y cumplir los objetivos de la propuesta de TFG,<br />
es necesario establecer los métodos, instrumentos y técnicas para recopilar, analizar y sintetizar la<br />
información. La Arquitectura, al ser una disciplina integradora puede aprovechar los procesos de<br />
pensamiento e investigación provenientes de otras disciplinas (Ver Satélite informativo: Sobre<br />
Arquitectura y las otras disciplinas), integrándolas con sus propios métodos y creando una propuesta<br />
metodológica inter y transdisciplinar que permita una aproximación integral al problema.<br />
1. RECOPILACION DE LA INFORMACION<br />
El primer paso en el diseño metodológico implica establecer el tipo de información que se necesita<br />
(datos numéticos, imagen, texto, opiniones, mapas, fechas, entre otros). Una vez establecido esto<br />
podremos elegir entre la oferta de métodos, instrumentos y técnicas de recolección Deberemos<br />
tener en cuenta nuestro enfoque de investigación (cualitativo, cuantitativo o mixto)<br />
Laurito, G.; Obando, S. (mayo, 2011) Unidad 5<br />
Metodología: Instrumentos y técnicas de recolección.<br />
2. ANALISIS DE LA INFORMACION<br />
Una vez recopilados los datos, deberemos organizar y categorizar la información para darle sentido<br />
y poder sustraer hallazgos coherentes para responder las preguntas de investigación, recordando<br />
que analizar implica descomponer el problema/fenómeno en partes y estudiar las relaciones que<br />
existen entre ellas Nuevamente, dependiendo de nuestro enfoque, así analizaremos la información.<br />
Fernandez, L. (7 octubre, 2006) ¿Cómo analizar datos<br />
cualitativos? Institut de Ciències de l'Educació.<br />
Universitat de Barcelona.<br />
3. SINTESIS DE LA INFORMACION<br />
La síntesis implica sustraer lo más importante del análisis de la información, comunicando<br />
los resultados de dicho proceso de una manera relacional, legible y coherente. En<br />
Arquitectura es usual que utilicemos herramientas tales como el render, el diagrama, el<br />
infograma, los planos arquitectónicos, el fotomonjae, la maqueta, el plan maestro o<br />
estratégico.pero existen muchas más.
Diseño metodológico:<br />
4<br />
ejemplos en Arquitectura<br />
A continuación se presenta presentaciones resumen de<br />
algunos ejemplos de diseños metodológicos , elaborados<br />
por estudiantes del curso del I Semestre del 2015:<br />
Investigación históricainterpretativa<br />
(Groat,<br />
Wang, 2002, p. 135-172)<br />
Investigación cualitativa<br />
(Groat, Wang, 2002, p.<br />
173-202)<br />
Investigación<br />
correlacional (Groat,<br />
Wang, 2002, p. 203-248)<br />
Investigación<br />
experimental y cuasiexperimental<br />
(Groat,<br />
Wang, 2002, p. 249-274)<br />
Investigación de<br />
simulación y modelado<br />
(Groat, Wang, 2002, p.<br />
275-300)<br />
Argumentación lógica<br />
(Groat, Wang, 2002, p.<br />
301-340)<br />
Estudio de casos y<br />
combinación de<br />
estrategias (Groat, Wang,<br />
2002, p. 341-374)<br />
Villalobos, Roberto (2014)<br />
Barrioscopio del Sur<br />
Vargas, Marcela (2010)<br />
Intervenciones Urbanas<br />
Participativas<br />
Briceño, Alonso (2014)<br />
Río Urbano: Territorios<br />
culturales.<br />
Groat, Linda; Wang, David (2002)<br />
Architectural Research Methods.
L E C T U R A S C O M P L E M E N T A R I A S<br />
1<br />
E L P A R A D I G M A D E L A C O M P L E J I D A D E N<br />
L A I N V E S T I G A C I Ó N S O C I A L<br />
2<br />
S O B R E L A I N V E S T I G A C I Ó N C U A L I T A T I V A .<br />
N U E V O S C O N C E P T O S Y C A M P O S D E<br />
D E S A R R O L L O .<br />
3<br />
E L L U G A R D E L A S C O S A S S A L V A J E S<br />
4<br />
L A I N V E S T I G A C I O N S E N T I D A<br />
5<br />
D E S P L E G A R U N A H I S T O R I A E N B O C E T O S
COMPLETE LAS MISIONES<br />
<strong>PLANETA</strong>RIAS Y CONTINUE<br />
SU VIAJE HACIA EL <strong>PLANETA</strong><br />
SINTESIS
" DISEÑANDO MI PLAN METODOLOGICO"<br />
MISION INDIVIDUAL<br />
P R O P O S I T O<br />
Diseñar, en detalle, la propuesta metodológica para alcanzar cada uno de los<br />
objetivos de investigación propuestos de la manera más completa, clara y<br />
coherente con los demás capítulos, como parte de la propuesta final de<br />
formulación.<br />
I N D I C A C I O N E S<br />
Redacte las respuestas a las preguntas planetarias en su bitácora virtual de la<br />
forma más detallada, específica y rigurosa.<br />
Elabore diagramas que sinteticen el plan metodológico y lo organicen en etapas,<br />
fases, actividades y alcances esperados (revise que éstos concuerden con lo<br />
planteado en su Capítulo 1)<br />
Elabore un cuadro resumen con: los objetivos de investigación, actividades por<br />
objetivo, método y herramienta por actividad, muestra por herramienta de<br />
recopilación (en caso de que aplique)<br />
A C T I V I D A D D E R E T R O A L I M E N T A C I O N<br />
Comparta su misión en el foro galáctico (Ver cronograma en el Programa del<br />
Curso).
Referencias Bibliográficas<br />
Fernandez, L. (7 octubre, 2006) ¿Cómo analizar datos cualitativos? Institut de Ciències de<br />
l'Educació. Universitat de Barcelona. Recuperado de: http://www.ub.edu/ice/recerca/pdf/ficha7-<br />
cast.pdf<br />
Groat Linda, Wang David, Architectural Research Methods, John Wiley &Sons, Inc., USA, 2013.<br />
Recuperado de: http://www.docstoc.com/docs/172218367/ArchitecturalResearchMethods-<br />
Groat_Wang<br />
Martínez Carazo, Piedad C, (Julio, 2006) El método de estudio de caso: estrategia<br />
metodológica de la investigación científica Pensamiento & Gestión [en linea] [Fecha de<br />
consulta: 14 de agosto de 2016] Recuperado de: http://www.redalyc.org/articulo.oa?<br />
id=646020<strong>05</strong>> ISSN 1657-6276<br />
Pérez, D.; Vargas, A.; (Octubre, 2014) Marco Metodológico. Recuperado de:<br />
https://issuu.com/investigandoarquitecturauniversidad/docs/presentaci__n_unidad_5/23?<br />
e=5976951/10192062<br />
Revista Investigaciones Sociales. Kogam, D. (2004) El Lugar de las Cosas Salvajes:<br />
Paradigmas Teóricos, Diseños de Investigación y Herramientas. Año VIII Nº13, pp. 277-299.<br />
Lima:UNMSN/IIHS. Recuperado de:<br />
http://sisbib.unmsm.edu.pe/bibvirtualdata/publicaciones/inv_sociales/N13_2004/a18.pdf<br />
Revista Investigaciones Sociales. (2004) Mejía N., Julio. Sobre la investigación cualitativa.<br />
Nuevos conceptos y campos de desarrollo. Año VIII Nº13, pp. 277-299. Lima:UNMSN/IIHS.<br />
Recuperado de:<br />
http://sisbib.unmsm.edu.pe/bibvirtualdata/publicaciones/inv_sociales/n13_2004/a15.pdf<br />
Salazar, Iluska. (2 de setiembre del 2003) El paradigma de la complejidad en la investigación<br />
social. Universidad Nacional Experimental "Simón Rodríguez". Recuperado de:<br />
http://www.redalyc.org/articulo.oa?id=35602404<br />
Teran, G. (2006) Paradigmas de investigación: concepciones básicas. Editorial Soboc Graphic:<br />
Quito, Ecuador. Recuperado de: http://app.ute.edu.ec/content/3344-23-59-1-23-<br />
17/PAPEL%20DE%20TRABAJO%20UNO%20PARADIGMAS%20DE%20LA%20INVESTIGACI<br />
%C3%93N.pdf