21.12.2016 Views

La investigación en gestión del riesgo de desastres

Innova%2027paraweb

Innova%2027paraweb

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Innova | Boletín informativo <strong><strong>de</strong>l</strong> IEMP - Instituto <strong>de</strong> Estudios <strong><strong>de</strong>l</strong> Ministerio Público<br />

ducción, intercambio y uso <strong><strong>de</strong>l</strong><br />

conocimi<strong>en</strong>to para la <strong>gestión</strong><br />

<strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>riesgo</strong> que incid<strong>en</strong> <strong>en</strong> el<br />

cómo se dan los procesos institucionales<br />

y los recursos técnicos,<br />

financieros y humanos<br />

para su estudio y abordaje.<br />

Se le suma al <strong>de</strong>bate el<br />

hecho <strong>de</strong> que, como plantea<br />

<strong>La</strong>mpis (2013, p. 19), «la noneutralidad<br />

<strong>de</strong> la ci<strong>en</strong>cia y su<br />

relación con difer<strong>en</strong>tes posturas<br />

políticas, como <strong>de</strong> compr<strong>en</strong>sión<br />

<strong>de</strong> la realidad, hac<strong>en</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> tema <strong>de</strong><br />

las <strong>de</strong>finiciones un punto álgido<br />

<strong>en</strong> el proceso <strong>de</strong> intercambio<br />

<strong>en</strong>tre ci<strong>en</strong>cia y política pública<br />

(…) y (…) <strong>de</strong>finir <strong>de</strong> una manera<br />

o <strong>de</strong> otra un f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o pue<strong>de</strong><br />

implicar evid<strong>en</strong>ciar o <strong>de</strong>scartar<br />

como irrelevantes sus efectos<br />

e implicaciones». Se han establecido<br />

los factores que obstaculizan<br />

el uso <strong>de</strong> información<br />

y conocimi<strong>en</strong>to ci<strong>en</strong>tífico y las<br />

barreras estructurales para la coproducción,<br />

intercambio y uso<br />

<strong><strong>de</strong>l</strong> conocimi<strong>en</strong>to; y aunque ha<br />

aum<strong>en</strong>tado la producción <strong>de</strong><br />

conocimi<strong>en</strong>to sobre <strong>riesgo</strong>s <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>sastre, la toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones<br />

a partir <strong>de</strong> ella aún es muy baja<br />

a la vez que sigu<strong>en</strong> aum<strong>en</strong>tando<br />

las pérdidas asociadas (Spiekermann<br />

et al., 2015).<br />

<strong>La</strong>s brechas exist<strong>en</strong>tes ti<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

que ver <strong>en</strong> cómo los hallazgos<br />

<strong>de</strong> las investigaciones<br />

son trasladados a las políticas<br />

y programas, con las difer<strong>en</strong>cias<br />

<strong>en</strong> la compr<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> lo que las<br />

personas comunes y corri<strong>en</strong>tes<br />

ti<strong>en</strong><strong>en</strong> sobre una am<strong>en</strong>aza, o<br />

cómo dim<strong>en</strong>sionan el <strong>de</strong>sarrollo<br />

y las medidas <strong>de</strong> prev<strong>en</strong>ción<br />

o mitigación. De otro lado, el<br />

mismo autor indica que el conocimi<strong>en</strong>to<br />

producido por las<br />

<strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s técnicas no le sirve<br />

a los niveles locales porque<br />

supuestam<strong>en</strong>te ti<strong>en</strong><strong>en</strong> poca<br />

capacidad técnica para interpretar<br />

estudios y tomar <strong>de</strong>cisiones.<br />

Alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> esta problemática<br />

el mismo autor plantea<br />

la necesidad <strong>de</strong> reconocer que<br />

pue<strong>de</strong> ocurrir lo sigui<strong>en</strong>te:<br />

••<br />

<strong>La</strong> información existe,<br />

pero se ignora su exist<strong>en</strong>cia.<br />

••<br />

El conocimi<strong>en</strong>to está<br />

disponible pero no se usa <strong>de</strong><br />

manera efectiva por falta <strong>de</strong><br />

capacidad para implem<strong>en</strong>tar<br />

el conocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> la política<br />

y <strong>en</strong> la práctica.<br />

••<br />

El conocimi<strong>en</strong>to existe,<br />

pero no hay habilidad para<br />

seleccionar la información correcta<br />

para <strong>de</strong>cisiones o propósitos<br />

específicos.<br />

••<br />

<strong>La</strong> forma como se transforma<br />

el conocimi<strong>en</strong>to no es<br />

ina<strong>de</strong>cuada y por tanto sus<br />

aplicaciones prácticas tampoco<br />

lo son.<br />

••<br />

El conocimi<strong>en</strong>to está disponible,<br />

se usa <strong>de</strong> manera<br />

efectiva, pero toma mucho<br />

tiempo <strong>en</strong> t<strong>en</strong>er efecto.<br />

••<br />

El conocimi<strong>en</strong>to está disponible,<br />

se usa <strong>de</strong> manera efectiva,<br />

pero es anulado por el increm<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> la vulnerabilidad.<br />

••<br />

Existe incapacidad <strong>de</strong> las<br />

<strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s para comunicar el<br />

conocimi<strong>en</strong>to que produc<strong>en</strong> y<br />

transforman.<br />

••<br />

Existe incapacidad <strong>en</strong><br />

las comunida<strong>de</strong>s porque no<br />

pued<strong>en</strong> <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r lo que se les<br />

«transfiere», o porque sus producciones<br />

domésticas, valores,<br />

cre<strong>en</strong>cias y m<strong>en</strong>talida<strong>de</strong>s no<br />

son t<strong>en</strong>idas <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta.<br />

Para cerrar, es preciso <strong>de</strong>cir<br />

que quizás la causa estructural<br />

que imposibilita la coproducción<br />

<strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>to y<br />

por tanto su ag<strong>en</strong>cia es, como<br />

indica <strong>La</strong>tour, que se emplea<br />

un l<strong>en</strong>guaje tan técnico que<br />

hace cada vez más indiscutible<br />

cualquier tema <strong>de</strong> <strong>riesgo</strong>, por<br />

tanto, es m<strong>en</strong>os probable int<strong>en</strong>tar<br />

a<strong><strong>de</strong>l</strong>antar cualquier clase<br />

<strong>de</strong> cuestionami<strong>en</strong>to. En esta<br />

misma línea, la arrogancia <strong><strong>de</strong>l</strong><br />

l<strong>en</strong>guaje sin duda pue<strong>de</strong> ser la<br />

causa <strong>de</strong> que la g<strong>en</strong>te pierda<br />

interés y compet<strong>en</strong>cia para <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r,<br />

g<strong>en</strong>era exclusión y anula<br />

la posibilidad <strong>de</strong> un <strong>de</strong>bate<br />

político <strong>en</strong> torno al tema.<br />

Por ello, los ci<strong>en</strong>tíficos <strong>de</strong>berían<br />

ser capaces <strong>de</strong> «volver<br />

a traer» para po<strong>de</strong>r hablar <strong>en</strong><br />

«asamblea» <strong>de</strong> los problemas<br />

que, como el <strong>riesgo</strong>, afectan a las<br />

comunida<strong>de</strong>s. Volver el tema<br />

político es fundam<strong>en</strong>tal para<br />

reducir el <strong>riesgo</strong> pues mi<strong>en</strong>tras<br />

se mant<strong>en</strong>ga <strong>en</strong> el campo <strong>de</strong><br />

lo ci<strong>en</strong>tífico o técnico no t<strong>en</strong>drá<br />

esa posibilidad. También es<br />

necesario que las instituciones<br />

amplí<strong>en</strong> la visión y busqu<strong>en</strong><br />

nuevas formas alternativas <strong>de</strong><br />

consulta y <strong>de</strong> participación que<br />

vincul<strong>en</strong> las preocupaciones<br />

reales <strong>de</strong> la g<strong>en</strong>te. Entonces, se<br />

trata <strong>de</strong> ser capaces <strong>de</strong> mirar a<br />

ambos lados, al <strong>de</strong> la ci<strong>en</strong>cia y<br />

al <strong>de</strong> la cre<strong>en</strong>cia, para volver a<br />

estar interesados.<br />

Refer<strong>en</strong>cias<br />

bibliográficas<br />

--<br />

Banco Mundial (2012). Análisis<br />

<strong>de</strong> la <strong>gestión</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>riesgo</strong> <strong>en</strong> Colombia.<br />

Un aporte para la construcción<br />

<strong>de</strong> políticas públicas. Bogotá,<br />

Colombia: Banco Mundial.<br />

--<br />

Congreso <strong>de</strong> la República<br />

(2012). Ley 1523. Diario Oficial<br />

(48411). Bogotá.<br />

--<br />

Douglas, M. (1992). Risk and<br />

Blame: Essays in Cultural Theory.<br />

Cap 1. London: Routledge.<br />

--<br />

International Fe<strong>de</strong>ration of Red<br />

Cross and Red Cresc<strong>en</strong>t Societies<br />

(2014). World Disasters Report.<br />

Focus on Culture and Risk.<br />

Lyon, Francia.<br />

--<br />

Jasanoff, S. (2004). Or<strong>de</strong>ring<br />

knowledge, or<strong>de</strong>ring society.<br />

En: Jasanoff, S. (Ed) States of<br />

knowledge: The co-production of<br />

sci<strong>en</strong>ce and social or<strong>de</strong>r. Traducción<br />

al castellano (2004). (PP. 13-<br />

45). New York: Routledge.<br />

--<br />

<strong>La</strong>mpis, A. (2013). Vulnerabilidad<br />

y adaptación al cambio climático:<br />

<strong>de</strong>bates acerca <strong><strong>de</strong>l</strong> concepto<br />

<strong>de</strong> vulnerabilidad y su medición.<br />

Cua<strong>de</strong>rnos <strong>de</strong> Geografía: Revista<br />

Colombiana <strong>de</strong> Geografía, 22 (2).<br />

--<br />

<strong>La</strong>tour, B. (1991). Nunca fuimos<br />

mo<strong>de</strong>rnos. Arg<strong>en</strong>tina: Siglo XXI<br />

Editores.<br />

--<br />

<strong>La</strong>tour, B. (1991). <strong>La</strong> tecnología<br />

es la sociedad hecha para que<br />

dure. En: Domènech, M. &Tirado<br />

F.J., (Eds). Sociología simétrica.<br />

Ensayos sobre ci<strong>en</strong>cia, tecnología<br />

y sociedad (PP. 109-142). Traducción<br />

1998. Barcelona: Editorial<br />

Gedisa.<br />

--<br />

<strong>La</strong>tour, B. (1999). <strong>La</strong> esperanza <strong>de</strong><br />

Pandora. Traducción 2001. Barcelona,<br />

España: Editorial Gedisa.<br />

--<br />

<strong>La</strong>tour, B. (2005), From Realpolitik<br />

to Dingpolitik or How to<br />

Make Things Public. En <strong>La</strong>tour,<br />

B. & Weibel, P., (Eds). Making<br />

things public; atmospheres of<br />

<strong>de</strong>mocracy. (PP. 14-41) Cambridge,<br />

Mass: MIT Press.<br />

--<br />

<strong>La</strong>tour, B. (2005). Re<strong>en</strong>samblando<br />

lo social. Una introducción a<br />

la teoría <strong><strong>de</strong>l</strong> actor red. Traducción<br />

2008. Bu<strong>en</strong>os Aires, Arg<strong>en</strong>tina:<br />

Ediciones Manantial SRL.<br />

--<br />

<strong>La</strong>w, J. (2004). After method,<br />

mess in social sci<strong>en</strong>ce research.<br />

New York: Routledge, Taylor &<br />

Francis Group.<br />

--<br />

Shapin S. (1995). Una bomba<br />

circunstancial. <strong>La</strong> tecnología literaria<br />

<strong>de</strong> Boyle. Cua<strong>de</strong>rnos <strong><strong>de</strong>l</strong><br />

Seminario. 1 (1) (PP. 41-84).<br />

--<br />

Spiekermann R., et al. (2015).<br />

The disaster knowledge matrix,<br />

reframing and evaluating the<br />

knowledge chall<strong>en</strong>ges in disaster<br />

risk reduction. International Journal<br />

of Disaster Risk Reduction.<br />

--<br />

Tonkonoff Costantin, S. E. (2012).<br />

<strong>La</strong>s funciones sociales <strong><strong>de</strong>l</strong> crim<strong>en</strong><br />

y el castigo. Una comparación<br />

<strong>en</strong>tre las perspectivas <strong>de</strong><br />

Dürkheim y Foucault. Sociológica,<br />

77(27), 109–142. Retrieved<br />

from http://search.ebscohost.<br />

com.bdigital.ces.edu.co:2048/<br />

login.aspx?direct=true&db=fua<br />

&AN=86957638&lang=es&site<br />

=ehost-live&scope=site<br />

8 »

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!