La investigación en gestión del riesgo de desastres
Innova%2027paraweb
Innova%2027paraweb
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
| número 27 | octubre <strong>de</strong> 2016<br />
temperaturas sean controladas<br />
periódicam<strong>en</strong>te y se activ<strong>en</strong> las<br />
acciones para mitigar los <strong>riesgo</strong>s.<br />
3. <strong>La</strong> iluminación. <strong>La</strong> docum<strong>en</strong>tación<br />
<strong>de</strong>be exponerse el<br />
m<strong>en</strong>or tiempo posible (horas<br />
laborables) a la iluminación<br />
artificial. Igualm<strong>en</strong>te, cuando<br />
se us<strong>en</strong> bombillos <strong>de</strong>b<strong>en</strong> t<strong>en</strong>er<br />
filtros para no exponer directam<strong>en</strong>te<br />
la docum<strong>en</strong>tación y<br />
evitar el <strong>de</strong>terioro.<br />
II. Riesgos bióticos<br />
En las <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s ubicadas <strong>en</strong> zonas<br />
climáticas húmedas, los docum<strong>en</strong>tos<br />
ti<strong>en</strong><strong>en</strong> un alto <strong>riesgo</strong>,<br />
causado por ag<strong>en</strong>tes biológicos<br />
(microorganismos, insectos y<br />
roedores). Por citar un ejemplo,<br />
<strong>en</strong> la imag<strong>en</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> archivo<br />
<strong>de</strong> Puerto Berrio po<strong>de</strong>mos observar<br />
cómo termitas, hormigas<br />
blancas o comej<strong>en</strong>es alteran, <strong>de</strong>gradan<br />
y <strong>de</strong>terioran los distintos<br />
soportes <strong>de</strong> la docum<strong>en</strong>tación<br />
con rapi<strong>de</strong>z.<br />
El comején ataca todo<br />
tipo <strong>de</strong> material provocando<br />
perforaciones <strong>de</strong> <strong>en</strong>trada<br />
<strong>en</strong> forma <strong>de</strong> cráter a nivel <strong>de</strong><br />
<strong>en</strong>cua<strong>de</strong>rnación y galerías<br />
irregulares al interior <strong><strong>de</strong>l</strong> libro<br />
o expedi<strong>en</strong>te. Son indicios <strong>de</strong><br />
actividad la pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> excrem<strong>en</strong>to<br />
<strong>en</strong> forma <strong>de</strong> bolitas<br />
duras <strong>de</strong> color amarillo o café<br />
y pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> alas. Estos factores<br />
<strong>de</strong>mandan la restauración<br />
<strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> manera directa,<br />
ori<strong>en</strong>tada a asegurar su<br />
conservación a través <strong>de</strong> la estabilización<br />
<strong>de</strong> la materia. Estas<br />
acciones son urg<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> los<br />
docum<strong>en</strong>tos cuya integridad<br />
material física se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong><br />
<strong>riesgo</strong> inmin<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>de</strong>terioro<br />
o pérdida, como resultado<br />
<strong>de</strong> los daños producidos por<br />
ag<strong>en</strong>tes internos y externos.<br />
Los principales factores <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>terioro <strong>en</strong> los docum<strong>en</strong>tos<br />
<strong>de</strong> archivo básicam<strong>en</strong>te obe<strong>de</strong>c<strong>en</strong><br />
a un <strong>de</strong>scuido administrativo<br />
y a la falta <strong>de</strong> programas<br />
<strong>de</strong> limpieza y fumigación. <strong>La</strong><br />
car<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> personal idóneo y<br />
el bajo presupuesto asignado a<br />
la a<strong>de</strong>cuación <strong>de</strong> la infraestructura<br />
física <strong>de</strong> los <strong>de</strong>pósitos <strong>de</strong>stinados<br />
para los archivos don<strong>de</strong><br />
se albergan los docum<strong>en</strong>tos,<br />
constituy<strong>en</strong> un ejemplo <strong>de</strong> estas<br />
dificulta<strong>de</strong>s.<br />
III. Riesgos<br />
antropogénicos<br />
<strong>La</strong> falta <strong>de</strong> programas <strong>de</strong> limpieza<br />
perman<strong>en</strong>te increm<strong>en</strong>ta<br />
la acumulación <strong>de</strong> polvo sobre<br />
los docum<strong>en</strong>tos Del mismo<br />
modo, es importante t<strong>en</strong>er <strong>en</strong><br />
cu<strong>en</strong>ta el uso <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>tes<br />
medios <strong>de</strong> agrupación (clips,<br />
ganchos <strong>de</strong> cosedora, etc.),<br />
unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to<br />
(carpetas, cajas), también los<br />
soportes se <strong>de</strong>terioran por la<br />
ina<strong>de</strong>cuada manipulación. Así<br />
mismo, la calidad <strong>de</strong> los soportes,<br />
el gramaje <strong><strong>de</strong>l</strong> papel (a m<strong>en</strong>or<br />
gramaje mayor fragilidad),<br />
los dobleces, las manchas y el<br />
tipo <strong>de</strong> tinta son otros factores<br />
que pon<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>riesgo</strong> la pérdida<br />
<strong>de</strong> la información.<br />
<strong>La</strong> manipulación durante<br />
el fotocopiado, el mal almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to<br />
y aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />
unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> conservación, así<br />
como la falta <strong>de</strong> los <strong>de</strong>pósitos<br />
<strong>de</strong>stinados únicam<strong>en</strong>te para la<br />
docum<strong>en</strong>tación, facilitan que<br />
cada vez se pierda más información.<br />
Para contrarrestar estos<br />
factores, las <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s cu<strong>en</strong>tan<br />
hoy con políticas para no<br />
agrupar los docum<strong>en</strong>tos con<br />
elem<strong>en</strong>tos que causan daño<br />
como los clips, los ganchos <strong>de</strong><br />
cosedora, las ligas o bandas,<br />
<strong>en</strong>tre otros. Es por este motivo<br />
que se recomi<strong>en</strong>dan las carpetas<br />
cuatro aletas, <strong>en</strong> tanto<br />
permit<strong>en</strong> agrupar los docum<strong>en</strong>tos<br />
<strong>en</strong> las unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to<br />
<strong>de</strong>jando libres<br />
«Los principales factores <strong>de</strong> <strong>de</strong>terioro <strong>en</strong><br />
los docum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> archivo básicam<strong>en</strong>te<br />
obe<strong>de</strong>c<strong>en</strong> a un <strong>de</strong>scuido administrativo<br />
y a la falta <strong>de</strong> programas <strong>de</strong> limpieza<br />
y fumigación. <strong>La</strong> car<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> personal<br />
idóneo y el bajo presupuesto asignado<br />
a la a<strong>de</strong>cuación <strong>de</strong> la infraestructura<br />
física <strong>de</strong> los <strong>de</strong>pósitos <strong>de</strong>stinados para<br />
los archivos don<strong>de</strong> se albergan los<br />
docum<strong>en</strong>tos, constituy<strong>en</strong> un ejemplo<br />
<strong>de</strong> estas dificulta<strong>de</strong>s». <strong>La</strong> imag<strong>en</strong><br />
correspon<strong>de</strong> al símbolo que id<strong>en</strong>tifica la<br />
docum<strong>en</strong>tación con bio<strong>de</strong>terioro.<br />
los folios <strong>de</strong> manera ord<strong>en</strong>ada<br />
cronológicam<strong>en</strong>te sin t<strong>en</strong>er<br />
que legajarlos <strong>en</strong> carpetas.<br />
IV. Riesgo <strong>de</strong> <strong>de</strong>sastres<br />
Los <strong>de</strong>sastres son <strong>riesgo</strong>s perman<strong>en</strong>tes<br />
que afectan los archivos,<br />
son <strong>riesgo</strong>s <strong>de</strong> pérdida total o<br />
parcial <strong>de</strong> información que se<br />
agravan ante la aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> programas<br />
<strong>de</strong> reprografía como políticas<br />
<strong>de</strong> seguridad <strong>de</strong> información<br />
<strong>en</strong> las <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s. Los <strong>de</strong>sastres<br />
como inc<strong>en</strong>dios, terremotos e<br />
inundaciones son frecu<strong>en</strong>tes <strong>en</strong><br />
el territorio colombiano; <strong>de</strong> hecho,<br />
<strong>en</strong> el año 2010 se pres<strong>en</strong>taron<br />
inundaciones <strong>en</strong> todo el país<br />
que conllevaron, <strong>en</strong>tre una <strong>de</strong> las<br />
múltiples consecu<strong>en</strong>cias, a la perdida<br />
<strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tación valiosa<br />
<strong>de</strong> archivos <strong>en</strong> municipios colindantes<br />
a las riberas <strong>de</strong> los ríos<br />
Magdal<strong>en</strong>a y Cauca.<br />
Recom<strong>en</strong>daciones<br />
En virtud a la legislación vig<strong>en</strong>te<br />
se recomi<strong>en</strong>da contar con<br />
un programa <strong>de</strong> conservación<br />
prev<strong>en</strong>tiva realizando las sigui<strong>en</strong>tes<br />
activida<strong>de</strong>s:<br />
••<br />
Capacitación y s<strong>en</strong>sibilización.<br />
••<br />
Inspección y mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to<br />
<strong>de</strong> sistemas <strong>de</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to<br />
e instalaciones<br />
físicas.<br />
••<br />
Saneami<strong>en</strong>to ambi<strong>en</strong>tal:<br />
<strong>de</strong>sinfección, <strong>de</strong>sratización y<br />
<strong>de</strong>sinsectación.<br />
Cortesía <strong>de</strong> Elvia María Soler Olarte<br />
••<br />
Monitoreo y control <strong>de</strong><br />
condiciones ambi<strong>en</strong>tales.<br />
••<br />
Almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to y «realmac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to».<br />
••<br />
Prev<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> emerg<strong>en</strong>cias<br />
y at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> <strong>de</strong>sastres.<br />
Refer<strong>en</strong>cias<br />
bibliográficas<br />
--<br />
Archivo G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> la Nación<br />
(2014). Sistema Integrado <strong>de</strong><br />
Conservación (SIC). Colombia.<br />
Acuerdo 006 <strong>de</strong> 2014.<br />
--<br />
Congreso <strong>de</strong> la República<br />
(2000). Ley G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Archivos,<br />
Ley 594 <strong>de</strong> 2000. Diario<br />
Oficial n.º 44084. Bogotá D. C.<br />
--<br />
Cárd<strong>en</strong>as G., Marta L. (2008).<br />
<strong>La</strong> restauración <strong><strong>de</strong>l</strong> patrimonio<br />
docum<strong>en</strong>tal: experi<strong>en</strong>cia Archivo<br />
G<strong>en</strong>eral. Bogotá D. C.: Archivo<br />
G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> la Nación.<br />
--<br />
Icontec (2012). Comp<strong>en</strong>dio <strong>de</strong><br />
normas <strong>de</strong> <strong>gestión</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>riesgo</strong>,<br />
Bogotá D. C.<br />
--<br />
Páez, Fabio E. (s. f.) Guía para<br />
la conservación prev<strong>en</strong>tiva <strong>de</strong><br />
archivos, Colombia.<br />
--<br />
Procuraduría G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> la<br />
Nación (2000). Código Disciplinario<br />
Único, Ley 734 <strong>de</strong><br />
2002. Diario Oficial n.º 44.699.<br />
Bogotá D. C. Notas <strong>de</strong> vig<strong>en</strong>cia<br />
2013.<br />
Webgrafía<br />
--<br />
Acceso julio 2016: http://www.<br />
procuraduria.gov.co/...PRO-<br />
GD-AM-014_V1_MA.pdf.<br />
--<br />
Acceso agosto 2016: http://www.<br />
rae.es/<br />
» 79