21.12.2016 Views

La investigación en gestión del riesgo de desastres

Innova%2027paraweb

Innova%2027paraweb

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

| número 27 | octubre <strong>de</strong> 2016<br />

temperaturas sean controladas<br />

periódicam<strong>en</strong>te y se activ<strong>en</strong> las<br />

acciones para mitigar los <strong>riesgo</strong>s.<br />

3. <strong>La</strong> iluminación. <strong>La</strong> docum<strong>en</strong>tación<br />

<strong>de</strong>be exponerse el<br />

m<strong>en</strong>or tiempo posible (horas<br />

laborables) a la iluminación<br />

artificial. Igualm<strong>en</strong>te, cuando<br />

se us<strong>en</strong> bombillos <strong>de</strong>b<strong>en</strong> t<strong>en</strong>er<br />

filtros para no exponer directam<strong>en</strong>te<br />

la docum<strong>en</strong>tación y<br />

evitar el <strong>de</strong>terioro.<br />

II. Riesgos bióticos<br />

En las <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s ubicadas <strong>en</strong> zonas<br />

climáticas húmedas, los docum<strong>en</strong>tos<br />

ti<strong>en</strong><strong>en</strong> un alto <strong>riesgo</strong>,<br />

causado por ag<strong>en</strong>tes biológicos<br />

(microorganismos, insectos y<br />

roedores). Por citar un ejemplo,<br />

<strong>en</strong> la imag<strong>en</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> archivo<br />

<strong>de</strong> Puerto Berrio po<strong>de</strong>mos observar<br />

cómo termitas, hormigas<br />

blancas o comej<strong>en</strong>es alteran, <strong>de</strong>gradan<br />

y <strong>de</strong>terioran los distintos<br />

soportes <strong>de</strong> la docum<strong>en</strong>tación<br />

con rapi<strong>de</strong>z.<br />

El comején ataca todo<br />

tipo <strong>de</strong> material provocando<br />

perforaciones <strong>de</strong> <strong>en</strong>trada<br />

<strong>en</strong> forma <strong>de</strong> cráter a nivel <strong>de</strong><br />

<strong>en</strong>cua<strong>de</strong>rnación y galerías<br />

irregulares al interior <strong><strong>de</strong>l</strong> libro<br />

o expedi<strong>en</strong>te. Son indicios <strong>de</strong><br />

actividad la pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> excrem<strong>en</strong>to<br />

<strong>en</strong> forma <strong>de</strong> bolitas<br />

duras <strong>de</strong> color amarillo o café<br />

y pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> alas. Estos factores<br />

<strong>de</strong>mandan la restauración<br />

<strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> manera directa,<br />

ori<strong>en</strong>tada a asegurar su<br />

conservación a través <strong>de</strong> la estabilización<br />

<strong>de</strong> la materia. Estas<br />

acciones son urg<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> los<br />

docum<strong>en</strong>tos cuya integridad<br />

material física se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong><br />

<strong>riesgo</strong> inmin<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>de</strong>terioro<br />

o pérdida, como resultado<br />

<strong>de</strong> los daños producidos por<br />

ag<strong>en</strong>tes internos y externos.<br />

Los principales factores <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>terioro <strong>en</strong> los docum<strong>en</strong>tos<br />

<strong>de</strong> archivo básicam<strong>en</strong>te obe<strong>de</strong>c<strong>en</strong><br />

a un <strong>de</strong>scuido administrativo<br />

y a la falta <strong>de</strong> programas<br />

<strong>de</strong> limpieza y fumigación. <strong>La</strong><br />

car<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> personal idóneo y<br />

el bajo presupuesto asignado a<br />

la a<strong>de</strong>cuación <strong>de</strong> la infraestructura<br />

física <strong>de</strong> los <strong>de</strong>pósitos <strong>de</strong>stinados<br />

para los archivos don<strong>de</strong><br />

se albergan los docum<strong>en</strong>tos,<br />

constituy<strong>en</strong> un ejemplo <strong>de</strong> estas<br />

dificulta<strong>de</strong>s.<br />

III. Riesgos<br />

antropogénicos<br />

<strong>La</strong> falta <strong>de</strong> programas <strong>de</strong> limpieza<br />

perman<strong>en</strong>te increm<strong>en</strong>ta<br />

la acumulación <strong>de</strong> polvo sobre<br />

los docum<strong>en</strong>tos Del mismo<br />

modo, es importante t<strong>en</strong>er <strong>en</strong><br />

cu<strong>en</strong>ta el uso <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>tes<br />

medios <strong>de</strong> agrupación (clips,<br />

ganchos <strong>de</strong> cosedora, etc.),<br />

unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to<br />

(carpetas, cajas), también los<br />

soportes se <strong>de</strong>terioran por la<br />

ina<strong>de</strong>cuada manipulación. Así<br />

mismo, la calidad <strong>de</strong> los soportes,<br />

el gramaje <strong><strong>de</strong>l</strong> papel (a m<strong>en</strong>or<br />

gramaje mayor fragilidad),<br />

los dobleces, las manchas y el<br />

tipo <strong>de</strong> tinta son otros factores<br />

que pon<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>riesgo</strong> la pérdida<br />

<strong>de</strong> la información.<br />

<strong>La</strong> manipulación durante<br />

el fotocopiado, el mal almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to<br />

y aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />

unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> conservación, así<br />

como la falta <strong>de</strong> los <strong>de</strong>pósitos<br />

<strong>de</strong>stinados únicam<strong>en</strong>te para la<br />

docum<strong>en</strong>tación, facilitan que<br />

cada vez se pierda más información.<br />

Para contrarrestar estos<br />

factores, las <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s cu<strong>en</strong>tan<br />

hoy con políticas para no<br />

agrupar los docum<strong>en</strong>tos con<br />

elem<strong>en</strong>tos que causan daño<br />

como los clips, los ganchos <strong>de</strong><br />

cosedora, las ligas o bandas,<br />

<strong>en</strong>tre otros. Es por este motivo<br />

que se recomi<strong>en</strong>dan las carpetas<br />

cuatro aletas, <strong>en</strong> tanto<br />

permit<strong>en</strong> agrupar los docum<strong>en</strong>tos<br />

<strong>en</strong> las unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong>jando libres<br />

«Los principales factores <strong>de</strong> <strong>de</strong>terioro <strong>en</strong><br />

los docum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> archivo básicam<strong>en</strong>te<br />

obe<strong>de</strong>c<strong>en</strong> a un <strong>de</strong>scuido administrativo<br />

y a la falta <strong>de</strong> programas <strong>de</strong> limpieza<br />

y fumigación. <strong>La</strong> car<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> personal<br />

idóneo y el bajo presupuesto asignado<br />

a la a<strong>de</strong>cuación <strong>de</strong> la infraestructura<br />

física <strong>de</strong> los <strong>de</strong>pósitos <strong>de</strong>stinados para<br />

los archivos don<strong>de</strong> se albergan los<br />

docum<strong>en</strong>tos, constituy<strong>en</strong> un ejemplo<br />

<strong>de</strong> estas dificulta<strong>de</strong>s». <strong>La</strong> imag<strong>en</strong><br />

correspon<strong>de</strong> al símbolo que id<strong>en</strong>tifica la<br />

docum<strong>en</strong>tación con bio<strong>de</strong>terioro.<br />

los folios <strong>de</strong> manera ord<strong>en</strong>ada<br />

cronológicam<strong>en</strong>te sin t<strong>en</strong>er<br />

que legajarlos <strong>en</strong> carpetas.<br />

IV. Riesgo <strong>de</strong> <strong>de</strong>sastres<br />

Los <strong>de</strong>sastres son <strong>riesgo</strong>s perman<strong>en</strong>tes<br />

que afectan los archivos,<br />

son <strong>riesgo</strong>s <strong>de</strong> pérdida total o<br />

parcial <strong>de</strong> información que se<br />

agravan ante la aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> programas<br />

<strong>de</strong> reprografía como políticas<br />

<strong>de</strong> seguridad <strong>de</strong> información<br />

<strong>en</strong> las <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s. Los <strong>de</strong>sastres<br />

como inc<strong>en</strong>dios, terremotos e<br />

inundaciones son frecu<strong>en</strong>tes <strong>en</strong><br />

el territorio colombiano; <strong>de</strong> hecho,<br />

<strong>en</strong> el año 2010 se pres<strong>en</strong>taron<br />

inundaciones <strong>en</strong> todo el país<br />

que conllevaron, <strong>en</strong>tre una <strong>de</strong> las<br />

múltiples consecu<strong>en</strong>cias, a la perdida<br />

<strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tación valiosa<br />

<strong>de</strong> archivos <strong>en</strong> municipios colindantes<br />

a las riberas <strong>de</strong> los ríos<br />

Magdal<strong>en</strong>a y Cauca.<br />

Recom<strong>en</strong>daciones<br />

En virtud a la legislación vig<strong>en</strong>te<br />

se recomi<strong>en</strong>da contar con<br />

un programa <strong>de</strong> conservación<br />

prev<strong>en</strong>tiva realizando las sigui<strong>en</strong>tes<br />

activida<strong>de</strong>s:<br />

••<br />

Capacitación y s<strong>en</strong>sibilización.<br />

••<br />

Inspección y mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> sistemas <strong>de</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to<br />

e instalaciones<br />

físicas.<br />

••<br />

Saneami<strong>en</strong>to ambi<strong>en</strong>tal:<br />

<strong>de</strong>sinfección, <strong>de</strong>sratización y<br />

<strong>de</strong>sinsectación.<br />

Cortesía <strong>de</strong> Elvia María Soler Olarte<br />

••<br />

Monitoreo y control <strong>de</strong><br />

condiciones ambi<strong>en</strong>tales.<br />

••<br />

Almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to y «realmac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to».<br />

••<br />

Prev<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> emerg<strong>en</strong>cias<br />

y at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> <strong>de</strong>sastres.<br />

Refer<strong>en</strong>cias<br />

bibliográficas<br />

--<br />

Archivo G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> la Nación<br />

(2014). Sistema Integrado <strong>de</strong><br />

Conservación (SIC). Colombia.<br />

Acuerdo 006 <strong>de</strong> 2014.<br />

--<br />

Congreso <strong>de</strong> la República<br />

(2000). Ley G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Archivos,<br />

Ley 594 <strong>de</strong> 2000. Diario<br />

Oficial n.º 44084. Bogotá D. C.<br />

--<br />

Cárd<strong>en</strong>as G., Marta L. (2008).<br />

<strong>La</strong> restauración <strong><strong>de</strong>l</strong> patrimonio<br />

docum<strong>en</strong>tal: experi<strong>en</strong>cia Archivo<br />

G<strong>en</strong>eral. Bogotá D. C.: Archivo<br />

G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> la Nación.<br />

--<br />

Icontec (2012). Comp<strong>en</strong>dio <strong>de</strong><br />

normas <strong>de</strong> <strong>gestión</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>riesgo</strong>,<br />

Bogotá D. C.<br />

--<br />

Páez, Fabio E. (s. f.) Guía para<br />

la conservación prev<strong>en</strong>tiva <strong>de</strong><br />

archivos, Colombia.<br />

--<br />

Procuraduría G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> la<br />

Nación (2000). Código Disciplinario<br />

Único, Ley 734 <strong>de</strong><br />

2002. Diario Oficial n.º 44.699.<br />

Bogotá D. C. Notas <strong>de</strong> vig<strong>en</strong>cia<br />

2013.<br />

Webgrafía<br />

--<br />

Acceso julio 2016: http://www.<br />

procuraduria.gov.co/...PRO-<br />

GD-AM-014_V1_MA.pdf.<br />

--<br />

Acceso agosto 2016: http://www.<br />

rae.es/<br />

» 79

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!