11.01.2016 Views

Desarrollo social inclusivo: una nueva generación de políticas para superar la pobreza y reducir la desigualdad en América Latina y el Caribe

América Latina y el Caribe logró en el último decenio notables avances en materia de desarrollo social. Sin embargo, aún hay un largo camino por recorrer. Persisten, como desafíos ineludibles, la definitiva superación de la pobreza y la sustancial reducción de la desigualdad que, además de ser un imperativo ético, constituyen una condición imprescindible para avanzar en el desarrollo sostenible, en sintonía con la Agenda 2030 para el Desarrollo Sostenible, recién aprobada por la Asamblea General de las Naciones Unidas. Pese al actual escenario económico mundial, más complejo e incierto que el de los años anteriores y que, al menos en el corto plazo, será menos favorable para la región, es fundamental asegurar los avances en materia de desarrollo social alcanzados en el último decenio y no postergar las asignaturas pendientes en ámbitos en que el progreso ha sido insuficiente.

América Latina y el Caribe logró en el último decenio notables avances en materia de desarrollo social. Sin embargo, aún hay un largo camino por recorrer. Persisten, como desafíos ineludibles, la definitiva superación de la pobreza y la sustancial reducción de la desigualdad que, además de ser un imperativo ético, constituyen una condición imprescindible para avanzar en el desarrollo sostenible, en sintonía con la Agenda 2030 para el Desarrollo Sostenible, recién aprobada por la Asamblea General de las Naciones Unidas. Pese al actual escenario económico mundial, más complejo e incierto que el de los años anteriores y que, al menos en el corto plazo, será menos favorable para la región, es fundamental asegurar los avances en materia de desarrollo social alcanzados en el último decenio y no postergar las asignaturas pendientes en ámbitos en que el progreso ha sido insuficiente.

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Comisión Económica <strong>para</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> (CEPAL)<br />

es <strong>de</strong>cir, con ingresos ap<strong>en</strong>as superiores a <strong>la</strong>s líneas <strong>de</strong> <strong>pobreza</strong>. Ello evi<strong>de</strong>ncia <strong>el</strong> riesgo, <strong>para</strong> amplios conting<strong>en</strong>tes<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción <strong>la</strong>tinoamericana, <strong>de</strong> un retroceso a <strong>una</strong> situación <strong>de</strong> <strong>pobreza</strong> o indig<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> un contexto <strong>de</strong><br />

m<strong>en</strong>or crecimi<strong>en</strong>to económico, disminución <strong>de</strong>l ritmo <strong>de</strong> <strong>g<strong>en</strong>eración</strong> <strong>de</strong>l empleo, aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sempleo y <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

informalidad, y dificulta<strong>de</strong>s <strong>de</strong> expansión <strong>de</strong>l gasto y <strong>la</strong> inversión <strong>social</strong>.<br />

Los avances <strong>en</strong> <strong>la</strong> reducción <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>sigualdad <strong>de</strong> ingresos ocurridos <strong>en</strong> <strong>el</strong> período analizado también han sido<br />

significativos, rompi<strong>en</strong>do <strong>una</strong> t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia histórica <strong>de</strong> estancami<strong>en</strong>to o empeorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> ese indicador. Sin embargo,<br />

han sido c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te insufici<strong>en</strong>tes, y <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>Caribe</strong> sigue mant<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>el</strong> triste título <strong>de</strong> <strong>la</strong> región más<br />

<strong>de</strong>sigual <strong>de</strong>l mundo.<br />

La Ag<strong>en</strong>da 2030 <strong>para</strong> <strong>el</strong> <strong>Desarrollo</strong> Sost<strong>en</strong>ible <strong>de</strong>fine metas ambiciosas re<strong>la</strong>cionadas con <strong>la</strong> erradicación <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>pobreza</strong> <strong>en</strong> todo <strong>el</strong> mundo y con <strong>la</strong> reducción sustantiva <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>sigualdad. Los países <strong>de</strong> <strong>la</strong> región están comprometidos<br />

con ese objetivo y <strong>de</strong>b<strong>en</strong> redob<strong>la</strong>r sus esfuerzos <strong>en</strong> esa dirección <strong>en</strong> un contexto más complejo, <strong>en</strong> que son gran<strong>de</strong>s<br />

<strong>la</strong>s dificulta<strong>de</strong>s <strong>para</strong> recuperar <strong>la</strong>s tasas <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to y los niv<strong>el</strong>es <strong>de</strong> gasto e inversión <strong>social</strong> registrados <strong>en</strong> años<br />

anteriores. Esas dificulta<strong>de</strong>s hac<strong>en</strong> aún más importante fortalecer y mejorar <strong>la</strong>s <strong>políticas</strong> <strong>social</strong>es y <strong>de</strong> protección al<br />

empleo y acceso al trabajo <strong>de</strong>c<strong>en</strong>te, y, <strong>en</strong> particu<strong>la</strong>r, <strong>la</strong>s estrategias <strong>de</strong> reducción <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>pobreza</strong> e inclusión <strong>social</strong>,<br />

a fin <strong>de</strong> asegurar su sost<strong>en</strong>ibilidad financiera y dotar<strong>la</strong>s <strong>de</strong> herrami<strong>en</strong>tas que garantic<strong>en</strong> tanto su eficacia como<br />

su efectividad.<br />

Como afirma <strong>la</strong> CEPAL, <strong>el</strong> trabajo es <strong>la</strong> l<strong>la</strong>ve maestra <strong>de</strong> <strong>la</strong> igualdad. Su r<strong>el</strong>evancia <strong>para</strong> <strong>la</strong> superación <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>pobreza</strong> y <strong>la</strong> <strong>de</strong>sigualdad queda <strong>en</strong> evi<strong>de</strong>ncia <strong>en</strong> <strong>el</strong> análisis realizado <strong>en</strong> este capítulo. Los avances <strong>de</strong> <strong>la</strong> región <strong>en</strong><br />

esas áreas han sido <strong>en</strong> gran medida resultado <strong>de</strong> <strong>una</strong> evolución positiva <strong>de</strong> los indicadores <strong>de</strong>l mercado <strong>de</strong> trabajo,<br />

<strong>en</strong>tre los cuales se <strong>de</strong>stacan <strong>la</strong> disminución <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sempleo y <strong>el</strong> aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> ocupación, <strong>de</strong> los ingresos <strong>la</strong>borales,<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> formalización <strong>de</strong>l trabajo y <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tasas <strong>de</strong> participación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres, con <strong>la</strong> consigui<strong>en</strong>te alza <strong>de</strong>l número<br />

<strong>de</strong> perceptores <strong>de</strong> ingresos <strong>la</strong>borales <strong>en</strong> los hogares.<br />

La educación es también un campo fundam<strong>en</strong>tal <strong>para</strong> <strong>la</strong> reducción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>sigualda<strong>de</strong>s <strong>en</strong> <strong>el</strong> futuro futuro<br />

y <strong>una</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s vías privilegiadas <strong>para</strong> <strong>la</strong> superación interg<strong>en</strong>eracional <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>pobreza</strong>. Se han registrado importantes<br />

avances <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> expansión <strong>de</strong> <strong>la</strong> cobertura y <strong>de</strong>l acceso a <strong>la</strong> educación <strong>en</strong> <strong>la</strong>s últimas décadas. Se <strong>de</strong>satacan<br />

asimismo los logros <strong>en</strong> términos <strong>de</strong> salud, <strong>en</strong> especial <strong>en</strong> <strong>la</strong> reducción <strong>de</strong> <strong>la</strong> mortalidad infantil y <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>snutrición.<br />

Sin embargo, persist<strong>en</strong> importantes brechas <strong>en</strong> todas esas áreas. Las brechas <strong>social</strong>es exist<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> <strong>la</strong> región se<br />

re<strong>la</strong>cionan estrecham<strong>en</strong>te con <strong>la</strong>s asimetrías productivas que implican <strong>una</strong> composición <strong>de</strong>sigual <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad y <strong>la</strong><br />

productividad <strong>de</strong> los empleos, lo que se traduce <strong>en</strong> mayores brechas sa<strong>la</strong>riales y <strong>una</strong> inequitativa distribución <strong>de</strong>l<br />

ingreso. La heterog<strong>en</strong>eidad productiva persiste <strong>en</strong> <strong>la</strong> región y sigue si<strong>en</strong>do <strong>una</strong> barrera importante <strong>para</strong> <strong>el</strong> avance <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s <strong>políticas</strong> <strong>de</strong> erradicación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>pobreza</strong> y reducción <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>sigualdad.<br />

Reducir <strong>la</strong> <strong>de</strong>sigualdad es condición básica <strong>para</strong> lograr un mundo sin <strong>pobreza</strong>. La <strong>de</strong>sigualdad no se refiere solo<br />

a los ingresos, sino también a los <strong>de</strong>rechos, <strong>la</strong>s capacida<strong>de</strong>s, <strong>la</strong> autonomía, <strong>el</strong> reconocimi<strong>en</strong>to mutuo y <strong>la</strong> dignidad<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas. En <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong>, <strong>la</strong>s situaciones <strong>de</strong> <strong>pobreza</strong> e indig<strong>en</strong>cia y <strong>la</strong> vulnerabilidad a ambas<br />

condiciones, así como <strong>la</strong> estructuración <strong>de</strong>l mercado <strong>de</strong> trabajo y <strong>la</strong>s posibilida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> acceso a un trabajo <strong>de</strong>c<strong>en</strong>te,<br />

están fuertem<strong>en</strong>te marcadas por los <strong>de</strong>terminantes <strong>de</strong> género, raza y etnia, y por <strong>de</strong>terminados mom<strong>en</strong>tos <strong>de</strong>l ciclo<br />

<strong>de</strong> vida, como <strong>la</strong> infancia, <strong>la</strong> juv<strong>en</strong>tud y <strong>la</strong> vejez. También son muy marcadas <strong>la</strong>s <strong>de</strong>sigualda<strong>de</strong>s regionales <strong>en</strong> los<br />

países y <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s zonas rurales y urbanas. Por lo tanto, <strong>para</strong> seguir avanzando hacia <strong>el</strong> horizonte <strong>de</strong> <strong>la</strong> igualdad, es<br />

necesario conocer y reconocer <strong>la</strong> matriz <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>sigualdad <strong>social</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> región, e incorporar esas dim<strong>en</strong>siones, <strong>en</strong><br />

forma estructurante, a los mecanismos <strong>de</strong> formu<strong>la</strong>ción e implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>políticas</strong> públicas.<br />

Capítulo I<br />

60

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!