11.01.2016 Views

Desarrollo social inclusivo: una nueva generación de políticas para superar la pobreza y reducir la desigualdad en América Latina y el Caribe

América Latina y el Caribe logró en el último decenio notables avances en materia de desarrollo social. Sin embargo, aún hay un largo camino por recorrer. Persisten, como desafíos ineludibles, la definitiva superación de la pobreza y la sustancial reducción de la desigualdad que, además de ser un imperativo ético, constituyen una condición imprescindible para avanzar en el desarrollo sostenible, en sintonía con la Agenda 2030 para el Desarrollo Sostenible, recién aprobada por la Asamblea General de las Naciones Unidas. Pese al actual escenario económico mundial, más complejo e incierto que el de los años anteriores y que, al menos en el corto plazo, será menos favorable para la región, es fundamental asegurar los avances en materia de desarrollo social alcanzados en el último decenio y no postergar las asignaturas pendientes en ámbitos en que el progreso ha sido insuficiente.

América Latina y el Caribe logró en el último decenio notables avances en materia de desarrollo social. Sin embargo, aún hay un largo camino por recorrer. Persisten, como desafíos ineludibles, la definitiva superación de la pobreza y la sustancial reducción de la desigualdad que, además de ser un imperativo ético, constituyen una condición imprescindible para avanzar en el desarrollo sostenible, en sintonía con la Agenda 2030 para el Desarrollo Sostenible, recién aprobada por la Asamblea General de las Naciones Unidas. Pese al actual escenario económico mundial, más complejo e incierto que el de los años anteriores y que, al menos en el corto plazo, será menos favorable para la región, es fundamental asegurar los avances en materia de desarrollo social alcanzados en el último decenio y no postergar las asignaturas pendientes en ámbitos en que el progreso ha sido insuficiente.

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Desarrollo</strong> <strong>social</strong> <strong>inclusivo</strong>: <strong>una</strong> <strong>nueva</strong> <strong>g<strong>en</strong>eración</strong> <strong>de</strong> <strong>políticas</strong> <strong>para</strong> <strong>superar</strong> <strong>la</strong> <strong>pobreza</strong>...<br />

2. Cerrar <strong>la</strong>s brechas <strong>de</strong> acceso a <strong>la</strong> salud<br />

La salud es un factor <strong>de</strong>cisivo <strong>para</strong> <strong>el</strong> bi<strong>en</strong>estar <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas, <strong>la</strong>s familias y <strong>la</strong>s comunida<strong>de</strong>s y, a <strong>la</strong> vez, un<br />

requisito <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sarrollo humano con equidad. Las personas ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong>recho a <strong>la</strong> salud y <strong>la</strong> sociedad <strong>en</strong> su conjunto<br />

<strong>de</strong>be garantizar que nadie que<strong>de</strong> excluido <strong>de</strong>l acceso a los servicios <strong>de</strong> salud y que estos proporcion<strong>en</strong> <strong>una</strong> at<strong>en</strong>ción<br />

<strong>de</strong> calidad a todos los usuarios. La i<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong> los rezagos y <strong>la</strong>s brechas <strong>social</strong>es <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> condiciones<br />

y at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud y <strong>la</strong>s medidas <strong>para</strong> <strong>superar</strong>los <strong>de</strong>b<strong>en</strong> consi<strong>de</strong>rarse estratégicam<strong>en</strong>te, como un compon<strong>en</strong>te<br />

es<strong>en</strong>cial <strong>de</strong> <strong>la</strong> acción pública integral <strong>de</strong>stinada a romper <strong>el</strong> círculo vicioso <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>pobreza</strong> y <strong>la</strong> <strong>de</strong>sigualdad y, <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong>finitiva, alcanzar <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo humano sost<strong>en</strong>ible (CEPAL, 2005).<br />

En <strong>el</strong> período 1990-2015 <strong>la</strong> región mostró gran<strong>de</strong>s progresos con re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> salud <strong>de</strong> su pob<strong>la</strong>ción y particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te<br />

<strong>de</strong> sus niños, al <strong>reducir</strong> notablem<strong>en</strong>te todos los indicadores re<strong>la</strong>cionados con <strong>la</strong> mortalidad <strong>en</strong> <strong>la</strong> niñez. En línea con<br />

los Objetivos <strong>de</strong> <strong>Desarrollo</strong> <strong>de</strong>l Mil<strong>en</strong>io, <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> es <strong>una</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dos regiones que, al año 2013, han<br />

alcanzado <strong>la</strong> meta <strong>de</strong> <strong>reducir</strong> <strong>en</strong> dos terceras partes <strong>la</strong> mortalidad <strong>de</strong> los niños m<strong>en</strong>ores <strong>de</strong> 5 años (CEPAL, 2015e).<br />

A niv<strong>el</strong> regional, se observaron avances tanto <strong>en</strong> <strong>la</strong> mortalidad infantil como <strong>en</strong> <strong>la</strong> mortalidad <strong>en</strong> <strong>la</strong> niñez 28 .<br />

La mortalidad infantil es un indicador <strong>de</strong>l estado <strong>de</strong> salud <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral, porque refleja <strong>el</strong> conjunto<br />

<strong>de</strong> condiciones económicas y <strong>social</strong>es <strong>de</strong> <strong>la</strong>s madres y sus hijos recién nacidos, <strong>el</strong> contexto sociopolítico y, <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

luego, <strong>la</strong>s características <strong>de</strong> los sistemas <strong>de</strong> salud. En mayor o m<strong>en</strong>or medida, todos los países <strong>de</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y<br />

<strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> han reducido sustancialm<strong>en</strong>te <strong>la</strong> mortalidad infantil. A niv<strong>el</strong> regional, esta se redujo <strong>de</strong> 42 <strong>de</strong>funciones<br />

por 1.000 niños nacidos vivos <strong>en</strong> 1990 a 28 <strong>de</strong>funciones <strong>en</strong> <strong>el</strong> año 2000 y 15 <strong>en</strong> 2013. Gracias a estos progresos,<br />

<strong>la</strong> región exhibe <strong>una</strong> posición re<strong>la</strong>tivam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>stacada <strong>en</strong> <strong>el</strong> contexto mundial, ya que registró <strong>el</strong> <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>so más<br />

ac<strong>el</strong>erado <strong>de</strong> <strong>la</strong> mortalidad infantil <strong>en</strong>tre 1990 y 2000, y <strong>en</strong> 2015 <strong>la</strong> tasa <strong>de</strong> este indicador fue <strong>la</strong> segunda más baja<br />

<strong>de</strong>l mundo <strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollo (UNICEF, 2015). Sin embargo, los promedios regionales ocultan gran<strong>de</strong>s disparida<strong>de</strong>s <strong>en</strong>tre<br />

los países: por ejemplo, mi<strong>en</strong>tras que <strong>el</strong> Brasil, El Salvador y México tuvieron <strong>una</strong> reducción <strong>en</strong> mortalidad infantil<br />

superior al 65%, otros, particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> subregión caribeña, tuvieron reducciones mo<strong>de</strong>stas.<br />

Un patrón simi<strong>la</strong>r se observa <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> <strong>la</strong> mortalidad <strong>en</strong> <strong>la</strong> niñez, otro indicador <strong>de</strong> los Objetivos <strong>de</strong> <strong>Desarrollo</strong><br />

<strong>de</strong>l Mil<strong>en</strong>io, que refleja <strong>el</strong> niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>social</strong> y <strong>la</strong> disponibilidad y utilización <strong>de</strong> los sistemas <strong>de</strong> salud, así<br />

como <strong>el</strong> acceso a <strong>el</strong>los, por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción, especialm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> los niños, y su situación nutricional (véase <strong>el</strong><br />

gráfico I.21). Evi<strong>de</strong>ncia <strong>el</strong> grado <strong>en</strong> que se ejerce <strong>en</strong> <strong>una</strong> sociedad <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho humano más fundam<strong>en</strong>tal, es <strong>de</strong>cir, <strong>el</strong><br />

<strong>de</strong>recho a <strong>la</strong> vida y a <strong>la</strong> salud concomitante (Jiménez y otros, 2008).<br />

Gráfico I.21<br />

<strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> (33 países): disminución <strong>de</strong> <strong>la</strong> tasa <strong>de</strong> mortalidad <strong>en</strong> <strong>la</strong> niñez, 1990-2013<br />

(En porc<strong>en</strong>tajes)<br />

0<br />

-10<br />

-20<br />

-30<br />

-40<br />

-50<br />

-60<br />

-70<br />

-80<br />

-90<br />

Capítulo I<br />

Antigua y Barbuda<br />

Arg<strong>en</strong>tina<br />

Bahamas<br />

Barbados<br />

B<strong>el</strong>ice<br />

Bolivia (Est. Plur. <strong>de</strong>)<br />

Brasil<br />

Chile<br />

Colombia<br />

Costa Rica<br />

Cuba<br />

Dominica<br />

Ecuador<br />

El Salvador<br />

Granada<br />

Guatema<strong>la</strong><br />

Guyana<br />

Haití<br />

Honduras<br />

Jamaica<br />

México<br />

Nicaragua<br />

Panamá<br />

Paraguay<br />

Perú<br />

Rep. Dominicana<br />

Saint Kitts y Nevis<br />

San Vic<strong>en</strong>te y<br />

<strong>la</strong>s Granadinas<br />

Santa Lucía<br />

Suriname<br />

Trinidad y Tabago<br />

Uruguay<br />

V<strong>en</strong>ezue<strong>la</strong> (Rep. Bol. <strong>de</strong>)<br />

<strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong><br />

Fu<strong>en</strong>te: Comisión Económica <strong>para</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> (CEPAL), sobre <strong>la</strong> base <strong>de</strong> información <strong>de</strong> <strong>la</strong> base <strong>de</strong> datos CME Info [<strong>en</strong> línea] http://www.childmortality.org.<br />

28<br />

La mortalidad infantil da cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> <strong>la</strong> probabilidad <strong>de</strong> morir <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> nacimi<strong>en</strong>to y <strong>la</strong> edad exacta <strong>de</strong> 1 año. La tasa <strong>de</strong> mortalidad<br />

infantil es <strong>el</strong> coci<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> número <strong>de</strong> muertes <strong>de</strong> m<strong>en</strong>ores <strong>de</strong> 1 año <strong>en</strong> <strong>de</strong>terminado período dividido por <strong>el</strong> total <strong>de</strong> nacidos vivos<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> mismo período, multiplicado por 1.000. La tasa <strong>de</strong> mortalidad <strong>en</strong> <strong>la</strong> niñez es <strong>el</strong> coci<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> número <strong>de</strong> <strong>de</strong>funciones <strong>de</strong><br />

niños que muer<strong>en</strong> antes <strong>de</strong> cumplir los 5 años <strong>en</strong> <strong>de</strong>terminado período dividido por <strong>el</strong> número total <strong>de</strong> nacidos vivos <strong>en</strong> <strong>el</strong> mismo<br />

período, multiplicado por 1.000.<br />

55

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!