11.01.2016 Views

Desarrollo social inclusivo: una nueva generación de políticas para superar la pobreza y reducir la desigualdad en América Latina y el Caribe

América Latina y el Caribe logró en el último decenio notables avances en materia de desarrollo social. Sin embargo, aún hay un largo camino por recorrer. Persisten, como desafíos ineludibles, la definitiva superación de la pobreza y la sustancial reducción de la desigualdad que, además de ser un imperativo ético, constituyen una condición imprescindible para avanzar en el desarrollo sostenible, en sintonía con la Agenda 2030 para el Desarrollo Sostenible, recién aprobada por la Asamblea General de las Naciones Unidas. Pese al actual escenario económico mundial, más complejo e incierto que el de los años anteriores y que, al menos en el corto plazo, será menos favorable para la región, es fundamental asegurar los avances en materia de desarrollo social alcanzados en el último decenio y no postergar las asignaturas pendientes en ámbitos en que el progreso ha sido insuficiente.

América Latina y el Caribe logró en el último decenio notables avances en materia de desarrollo social. Sin embargo, aún hay un largo camino por recorrer. Persisten, como desafíos ineludibles, la definitiva superación de la pobreza y la sustancial reducción de la desigualdad que, además de ser un imperativo ético, constituyen una condición imprescindible para avanzar en el desarrollo sostenible, en sintonía con la Agenda 2030 para el Desarrollo Sostenible, recién aprobada por la Asamblea General de las Naciones Unidas. Pese al actual escenario económico mundial, más complejo e incierto que el de los años anteriores y que, al menos en el corto plazo, será menos favorable para la región, es fundamental asegurar los avances en materia de desarrollo social alcanzados en el último decenio y no postergar las asignaturas pendientes en ámbitos en que el progreso ha sido insuficiente.

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Comisión Económica <strong>para</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> (CEPAL)<br />

Gráfico I.12<br />

<strong>América</strong> <strong>Latina</strong> (17 países): peso <strong>de</strong> los ingresos <strong>la</strong>borales <strong>en</strong> <strong>el</strong> ingreso total <strong>de</strong>l hogar<br />

según situación <strong>de</strong> <strong>pobreza</strong> a , alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> 2013<br />

(En porc<strong>en</strong>tajes)<br />

100<br />

90<br />

80<br />

35,8<br />

25,9<br />

19,3 19,6<br />

70<br />

60<br />

50<br />

40<br />

30<br />

64,2<br />

74,1<br />

80,7 80,4<br />

20<br />

10<br />

0<br />

Hogares indig<strong>en</strong>tes Total hogares pobres b Hogares no pobres Total <strong>de</strong> hogares<br />

Ingresos por trabajo<br />

Otros ingresos<br />

Fu<strong>en</strong>te: Comisión Económica <strong>para</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> (CEPAL), sobre <strong>la</strong> base <strong>de</strong> tabu<strong>la</strong>ciones especiales <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>cuestas <strong>de</strong> hogares <strong>de</strong> los países.<br />

a<br />

Promedio simple <strong>de</strong> los países.<br />

b<br />

Incluye a los hogares <strong>en</strong> situación <strong>de</strong> indig<strong>en</strong>cia.<br />

La importancia <strong>de</strong>l mundo <strong>de</strong>l trabajo <strong>para</strong> <strong>la</strong> superación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>pobreza</strong> y <strong>la</strong> <strong>de</strong>sigualdad se ha evi<strong>de</strong>nciado<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> período reci<strong>en</strong>te. Los avances <strong>de</strong> <strong>la</strong> región <strong>en</strong> esas áreas, analizados <strong>en</strong> <strong>la</strong>s secciones anteriores, han<br />

sido <strong>en</strong> gran medida resultado <strong>de</strong> <strong>una</strong> evolución positiva <strong>de</strong> los indicadores <strong>de</strong> mercado <strong>la</strong>boral, <strong>en</strong>tre los que<br />

se <strong>de</strong>stacan <strong>la</strong> disminución <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sempleo y <strong>el</strong> aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> ocupación, <strong>el</strong> alza <strong>de</strong> los ingresos <strong>la</strong>borales,<br />

los procesos <strong>de</strong> formalización <strong>de</strong>l trabajo y <strong>el</strong> increm<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tasas <strong>de</strong> participación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres, con<br />

<strong>el</strong> consigui<strong>en</strong>te mayor número <strong>de</strong> perceptores <strong>de</strong> ingresos <strong>la</strong>borales <strong>en</strong> los hogares. Eso pue<strong>de</strong> explicarse no<br />

so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te por <strong>el</strong> análisis <strong>de</strong> <strong>la</strong> dinámica <strong>de</strong> los factores que impulsan <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda y oferta <strong>de</strong> trabajadores <strong>de</strong><br />

distintos niv<strong>el</strong>es <strong>de</strong> calificación, sino también por <strong>el</strong> pap<strong>el</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s instituciones <strong>la</strong>borales y <strong>políticas</strong> <strong>de</strong>l mercado<br />

<strong>de</strong> trabajo (CEPAL, 2014b).<br />

1. Disminución <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sempleo y aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los ingresos, <strong>en</strong> especial<br />

<strong>de</strong> los sa<strong>la</strong>rios mínimos<br />

En los años och<strong>en</strong>ta y comi<strong>en</strong>zos <strong>de</strong> los nov<strong>en</strong>ta, se registraron importantes transformaciones <strong>de</strong> los mercados <strong>la</strong>borales<br />

que apuntaron a su <strong>de</strong>sregu<strong>la</strong>ción y a <strong>la</strong> flexibilización <strong>de</strong> <strong>la</strong>s contrataciones, como parte <strong>de</strong> <strong>la</strong>s reformas estructurales<br />

que vivieron numerosas economías <strong>de</strong> <strong>la</strong> región. Durante los años nov<strong>en</strong>ta, <strong>el</strong> PIB registró <strong>una</strong> alta vo<strong>la</strong>tilidad y <strong>la</strong>s<br />

tasas <strong>de</strong> <strong>de</strong>sempleo aum<strong>en</strong>taron <strong>de</strong>l 7,5% al 11,2% <strong>en</strong>tre 1991 y 2002 (véase <strong>el</strong> gráfico I.13A).<br />

A<strong>de</strong>más, <strong>en</strong> <strong>la</strong> década <strong>de</strong> 1990 se produjo un importante aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> tasa <strong>de</strong> participación <strong>en</strong> <strong>la</strong> fuerza <strong>de</strong><br />

trabajo, asociada al pronunciado increm<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> incorporación <strong>la</strong>boral <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres (<strong>de</strong>l 41% al 50% <strong>en</strong>tre<br />

1990 y 2002) y, <strong>en</strong> m<strong>en</strong>or medida, <strong>de</strong> los jóv<strong>en</strong>es (<strong>de</strong>l 53% al 56% <strong>en</strong> <strong>el</strong> mismo período), como se muestra <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

gráfico 1.13B. Este increm<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> fuerza <strong>de</strong> trabajo superó con creces <strong>la</strong> capacidad <strong>de</strong> <strong>g<strong>en</strong>eración</strong> <strong>de</strong> empleo <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s economías, por lo que, pese a los ciclos <strong>de</strong> expansión económica, <strong>la</strong>s tasas <strong>de</strong> <strong>de</strong>sempleo siguieron aum<strong>en</strong>tando<br />

o no tuvieron reducciones consi<strong>de</strong>rables. El aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>socupación <strong>en</strong>tre los jóv<strong>en</strong>es fue mucho más marcado,<br />

llegando a triplicar <strong>la</strong> <strong>de</strong> los adultos, <strong>en</strong> un contexto <strong>de</strong> <strong>de</strong>terioro re<strong>la</strong>tivo <strong>de</strong> sus remuneraciones (CEPAL/OIJ, 2004).<br />

Por otro <strong>la</strong>do, también se expandieron <strong>en</strong> ese período <strong>la</strong>s ocupaciones <strong>en</strong> sectores <strong>de</strong> baja productividad, y<br />

los nuevos puestos <strong>de</strong> trabajo, particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te los <strong>de</strong> peor calidad, se conc<strong>en</strong>traron sobre todo <strong>en</strong> <strong>el</strong> sector <strong>de</strong> los<br />

servicios. Una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s consecu<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> flexibilización <strong>la</strong>boral <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral fue <strong>la</strong> precarización <strong>la</strong>boral y <strong>el</strong> aum<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> informalidad.<br />

Capítulo I<br />

36

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!