11.01.2016 Views

Desarrollo social inclusivo: una nueva generación de políticas para superar la pobreza y reducir la desigualdad en América Latina y el Caribe

América Latina y el Caribe logró en el último decenio notables avances en materia de desarrollo social. Sin embargo, aún hay un largo camino por recorrer. Persisten, como desafíos ineludibles, la definitiva superación de la pobreza y la sustancial reducción de la desigualdad que, además de ser un imperativo ético, constituyen una condición imprescindible para avanzar en el desarrollo sostenible, en sintonía con la Agenda 2030 para el Desarrollo Sostenible, recién aprobada por la Asamblea General de las Naciones Unidas. Pese al actual escenario económico mundial, más complejo e incierto que el de los años anteriores y que, al menos en el corto plazo, será menos favorable para la región, es fundamental asegurar los avances en materia de desarrollo social alcanzados en el último decenio y no postergar las asignaturas pendientes en ámbitos en que el progreso ha sido insuficiente.

América Latina y el Caribe logró en el último decenio notables avances en materia de desarrollo social. Sin embargo, aún hay un largo camino por recorrer. Persisten, como desafíos ineludibles, la definitiva superación de la pobreza y la sustancial reducción de la desigualdad que, además de ser un imperativo ético, constituyen una condición imprescindible para avanzar en el desarrollo sostenible, en sintonía con la Agenda 2030 para el Desarrollo Sostenible, recién aprobada por la Asamblea General de las Naciones Unidas. Pese al actual escenario económico mundial, más complejo e incierto que el de los años anteriores y que, al menos en el corto plazo, será menos favorable para la región, es fundamental asegurar los avances en materia de desarrollo social alcanzados en el último decenio y no postergar las asignaturas pendientes en ámbitos en que el progreso ha sido insuficiente.

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Desarrollo</strong> <strong>social</strong> <strong>inclusivo</strong>: <strong>una</strong> <strong>nueva</strong> <strong>g<strong>en</strong>eración</strong> <strong>de</strong> <strong>políticas</strong> <strong>para</strong> <strong>superar</strong> <strong>la</strong> <strong>pobreza</strong>...<br />

calidad, y avanzar <strong>en</strong> <strong>la</strong> calidad y alcance <strong>en</strong> todos los niv<strong>el</strong>es <strong>de</strong> <strong>la</strong> educación más allá <strong>de</strong>l niv<strong>el</strong> primario, ocupan<br />

un lugar c<strong>en</strong>tral <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>nueva</strong> ag<strong>en</strong>da: son también fr<strong>en</strong>tes abiertos <strong>para</strong> todos los países <strong>de</strong> <strong>la</strong> región.<br />

Al mismo tiempo, <strong>el</strong> seguimi<strong>en</strong>to y <strong>el</strong> logro <strong>de</strong> avances <strong>en</strong> cada dim<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>nueva</strong> ag<strong>en</strong>da constituy<strong>en</strong> un<br />

reto importante, toda vez que exist<strong>en</strong> brechas p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> los Objetivos <strong>de</strong> <strong>Desarrollo</strong> <strong>de</strong>l Mil<strong>en</strong>io. Para abordar<br />

lo anterior, se requerirá <strong>de</strong> un diálogo y <strong>una</strong> cooperación intrarregional int<strong>en</strong>sos. Al respecto, los foros regionales<br />

y subregionales son esc<strong>en</strong>arios a disposición <strong>de</strong> los países, <strong>para</strong> que <strong>el</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> ag<strong>en</strong>da mundial esté<br />

acompasado con <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s y priorida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> los países <strong>de</strong> <strong>la</strong> región. Un ámbito <strong>de</strong> carácter estructural <strong>para</strong><br />

avanzar <strong>en</strong> <strong>el</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los pi<strong>la</strong>res <strong>social</strong>, económico y medioambi<strong>en</strong>tal <strong>de</strong> esta ag<strong>en</strong>da es <strong>la</strong> ambición <strong>de</strong><br />

consolidar sistemas <strong>de</strong> protección <strong>social</strong> universales y redistributivos.<br />

<strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> es consi<strong>de</strong>rada, con excepción <strong>de</strong> Haití, como <strong>una</strong> región <strong>de</strong> países <strong>de</strong> r<strong>en</strong>ta media. Eso<br />

no significa que se hayan alcanzado los niv<strong>el</strong>es <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo y bi<strong>en</strong>estar a los que aspiran sus socieda<strong>de</strong>s. Los países <strong>de</strong><br />

r<strong>en</strong>ta media son también países <strong>de</strong> alta <strong>de</strong>sigualdad, <strong>el</strong>evados niv<strong>el</strong>es <strong>de</strong> <strong>pobreza</strong> y consi<strong>de</strong>rables privaciones <strong>social</strong>es.<br />

Por <strong>el</strong>lo, dado su carácter universal, es importante que <strong>la</strong> instrum<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> los Objetivos <strong>de</strong> <strong>Desarrollo</strong> Sost<strong>en</strong>ible<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> región pueda escapar a lo que se ha <strong>de</strong>nominado <strong>la</strong> trampa <strong>de</strong> los países <strong>de</strong> r<strong>en</strong>ta media, que consiste <strong>en</strong> que<br />

<strong>la</strong> cooperación internacional ti<strong>en</strong><strong>de</strong> a consi<strong>de</strong>rarlos como no prioritarios, <strong>en</strong> cuanto a <strong>la</strong> canalización <strong>de</strong> recursos<br />

y <strong>la</strong> <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> consi<strong>de</strong>raciones especiales <strong>para</strong> su inserción <strong>en</strong> <strong>el</strong> comercio y <strong>la</strong>s finanzas mundiales, al mismo<br />

tiempo que se asume que <strong>la</strong>s tareas <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>b<strong>en</strong> financiarse mediante <strong>una</strong> combinación <strong>de</strong> movilización<br />

interna <strong>de</strong> recursos e inversión extranjera directa, a cargo es<strong>en</strong>cialm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong>s gran<strong>de</strong>s multinacionales.<br />

La problemática <strong>de</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> es mucho más amplia, compleja y <strong>de</strong>safiante como <strong>para</strong> omitir <strong>la</strong><br />

discusión sobre <strong>la</strong>s dim<strong>en</strong>siones sistémicas y estructurales que <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser parte <strong>de</strong> <strong>una</strong> ag<strong>en</strong>da <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sarrollo <strong>para</strong> <strong>la</strong><br />

región. En este marco, los Objetivos <strong>de</strong> <strong>Desarrollo</strong> Sost<strong>en</strong>ible son converg<strong>en</strong>tes con <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos c<strong>en</strong>trales <strong>de</strong> <strong>la</strong> propuesta<br />

<strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo que ha v<strong>en</strong>ido postu<strong>la</strong>ndo <strong>la</strong> CEPAL, pero no sustituy<strong>en</strong> <strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong> contar con <strong>una</strong> teoría y <strong>una</strong><br />

propuesta integral <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sarrollo <strong>para</strong> <strong>la</strong> región. Por <strong>el</strong>lo, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> se necesita hacer <strong>una</strong> lectura<br />

y <strong>una</strong> apropiación <strong>de</strong> los Objetivos <strong>de</strong> <strong>Desarrollo</strong> Sost<strong>en</strong>ible a partir <strong>de</strong> <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s, particu<strong>la</strong>rida<strong>de</strong>s y anh<strong>el</strong>os<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> región, alim<strong>en</strong>tando <strong>una</strong> lógica transformadora —que exprese <strong>una</strong> aspiración y otorgue inspiración— <strong>de</strong> los<br />

objetivos y metas aprobados, complem<strong>en</strong>tándolos con los <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos no incluidos o insufici<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te incorporados,<br />

y situando <strong>la</strong> rica y prometedora ag<strong>en</strong>da <strong>de</strong> los ODS <strong>en</strong> <strong>una</strong> propuesta <strong>de</strong> cambio estructural con igualdad <strong>en</strong> <strong>una</strong><br />

región cada vez más integrada y que cu<strong>en</strong>ta con peso y voz propia creci<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> <strong>la</strong>s gran<strong>de</strong>s <strong>de</strong>cisiones globales.<br />

Bibliografía<br />

Cashman, Adrian (2014), “Water security and services in the Caribbean”, Water 2014, Nº 6, Barbados, C<strong>en</strong>tre for<br />

Resource Managem<strong>en</strong>t and Environm<strong>en</strong>tal Studies, University of the West Indies.<br />

Cecchini, Simone y otros (2015), Instrum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> protección <strong>social</strong>: caminos <strong>la</strong>tinoamericanos hacia <strong>la</strong> universalización,<br />

Libros <strong>de</strong> <strong>la</strong> CEPAL, Nº 136 (LC/G.2644-P), Santiago, Comisión Económica <strong>para</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> (CEPAL).<br />

Cecchini, Simone y Rodrigo Martínez (2011), Protección <strong>social</strong> inclusiva <strong>en</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong>: <strong>una</strong> mirada integral, un<br />

<strong>en</strong>foque <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos, Libros <strong>de</strong> <strong>la</strong> CEPAL, Nº 111 (LC/G.2488-P), Santiago, Comisión Económica <strong>para</strong> <strong>América</strong><br />

<strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> (CEPAL).<br />

CELAC (Comunidad <strong>de</strong> Estados Latinoamericanos y <strong>Caribe</strong>ños) (2015), “P<strong>la</strong>n <strong>para</strong> <strong>la</strong> Seguridad Alim<strong>en</strong>taria, Nutrición<br />

y Erradicación <strong>de</strong>l Hambre <strong>de</strong> <strong>la</strong> CELAC 2025” [<strong>en</strong> línea] http://www.fao.org/fileadmin/user_upload/rlc/docs/<br />

ce<strong>la</strong>c/ESP__P<strong>la</strong>n_CELAC_2025.pdf [fecha <strong>de</strong> consulta: 5 <strong>de</strong> abril <strong>de</strong> 2015].<br />

CEPAL (Comisión Económica <strong>para</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong>) (2015), <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong>: mirando al futuro<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> los Objetivos <strong>de</strong> <strong>Desarrollo</strong> <strong>de</strong>l Mil<strong>en</strong>io. Informe regional <strong>de</strong> monitoreo <strong>de</strong> los Objetivos <strong>de</strong> <strong>Desarrollo</strong> <strong>de</strong>l<br />

Mil<strong>en</strong>io (ODM) <strong>en</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong>, 2015 (LC/G.2646), Santiago, septiembre.<br />

(2014a), Panorama Social <strong>de</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong>, 2014 (LC/G.2635-P), Santiago.<br />

(2014b), Pactos <strong>para</strong> <strong>la</strong> igualdad: hacia un futuro sost<strong>en</strong>ible (LC/G.2586(SES.35/3)), Santiago.<br />

(2014c), Los pueblos indíg<strong>en</strong>as <strong>en</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong>. Avances <strong>en</strong> <strong>el</strong> último <strong>de</strong>c<strong>en</strong>io y retos p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes. Síntesis<br />

(LC/L.3893/Rev.1), Santiago, noviembre.<br />

(2014d), Informe <strong>de</strong> <strong>la</strong> Séptima Reunión <strong>de</strong> <strong>la</strong> Confer<strong>en</strong>cia Estadística <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>América</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> CEPAL, Santiago, 5 a<br />

7 <strong>de</strong> noviembre <strong>de</strong> 2013 (LC/L.3771), Santiago.<br />

Capítulo V<br />

179

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!