11.01.2016 Views

Desarrollo social inclusivo: una nueva generación de políticas para superar la pobreza y reducir la desigualdad en América Latina y el Caribe

América Latina y el Caribe logró en el último decenio notables avances en materia de desarrollo social. Sin embargo, aún hay un largo camino por recorrer. Persisten, como desafíos ineludibles, la definitiva superación de la pobreza y la sustancial reducción de la desigualdad que, además de ser un imperativo ético, constituyen una condición imprescindible para avanzar en el desarrollo sostenible, en sintonía con la Agenda 2030 para el Desarrollo Sostenible, recién aprobada por la Asamblea General de las Naciones Unidas. Pese al actual escenario económico mundial, más complejo e incierto que el de los años anteriores y que, al menos en el corto plazo, será menos favorable para la región, es fundamental asegurar los avances en materia de desarrollo social alcanzados en el último decenio y no postergar las asignaturas pendientes en ámbitos en que el progreso ha sido insuficiente.

América Latina y el Caribe logró en el último decenio notables avances en materia de desarrollo social. Sin embargo, aún hay un largo camino por recorrer. Persisten, como desafíos ineludibles, la definitiva superación de la pobreza y la sustancial reducción de la desigualdad que, además de ser un imperativo ético, constituyen una condición imprescindible para avanzar en el desarrollo sostenible, en sintonía con la Agenda 2030 para el Desarrollo Sostenible, recién aprobada por la Asamblea General de las Naciones Unidas. Pese al actual escenario económico mundial, más complejo e incierto que el de los años anteriores y que, al menos en el corto plazo, será menos favorable para la región, es fundamental asegurar los avances en materia de desarrollo social alcanzados en el último decenio y no postergar las asignaturas pendientes en ámbitos en que el progreso ha sido insuficiente.

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Desarrollo</strong> <strong>social</strong> <strong>inclusivo</strong>: <strong>una</strong> <strong>nueva</strong> <strong>g<strong>en</strong>eración</strong> <strong>de</strong> <strong>políticas</strong> <strong>para</strong> <strong>superar</strong> <strong>la</strong> <strong>pobreza</strong>...<br />

Recuadro V.2<br />

Las y los jóv<strong>en</strong>es <strong>en</strong> <strong>la</strong> Ag<strong>en</strong>da 2030 <strong>para</strong> <strong>el</strong> <strong>Desarrollo</strong> Sost<strong>en</strong>ible<br />

El éxito <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ag<strong>en</strong>da 2030 <strong>para</strong> <strong>el</strong> <strong>Desarrollo</strong> Sost<strong>en</strong>ible <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

<strong>en</strong> gran medida <strong>de</strong>l cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los <strong>de</strong>rechos humanos,<br />

económicos, <strong>social</strong>es y culturales <strong>de</strong> los y <strong>la</strong>s jóv<strong>en</strong>es, y <strong>de</strong>l<br />

logro <strong>de</strong> su pl<strong>en</strong>a inclusión <strong>en</strong> <strong>la</strong> sociedad. A difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l<br />

proceso que dio orig<strong>en</strong> a los Objetivos <strong>de</strong> <strong>Desarrollo</strong> <strong>de</strong>l Mil<strong>en</strong>io<br />

(ODM), <strong>el</strong> camino hacia los Objetivos <strong>de</strong> <strong>Desarrollo</strong> Sost<strong>en</strong>ible<br />

(ODS) ha contado con numerosas instancias <strong>en</strong> que se buscó<br />

recoger <strong>la</strong> voz y <strong>la</strong> perspectiva <strong>de</strong> los jóv<strong>en</strong>es mediante su activa<br />

participación <strong>en</strong> procesos <strong>de</strong> discusión y retroalim<strong>en</strong>tación <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> ag<strong>en</strong>da. Entre octubre <strong>de</strong> 2012 y <strong>en</strong>ero <strong>de</strong> 2013 se llevaron a<br />

cabo <strong>una</strong> serie <strong>de</strong> consultas con jóv<strong>en</strong>es <strong>en</strong> 12 países, con <strong>el</strong><br />

fin <strong>de</strong> <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r sus percepciones acerca <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ag<strong>en</strong>da 2030.<br />

Participaron más <strong>de</strong> 340 jóv<strong>en</strong>es que articu<strong>la</strong>ron sus visiones,<br />

soluciones y esperanzas <strong>para</strong> <strong>el</strong> mundo más allá <strong>de</strong> 2015.<br />

También se han c<strong>el</strong>ebrado <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tros y foros don<strong>de</strong> se<br />

i<strong>de</strong>ntificaron priorida<strong>de</strong>s <strong>para</strong> <strong>la</strong> Ag<strong>en</strong>da 2030 y <strong>de</strong>safíos regionales.<br />

En <strong>la</strong> Dec<strong>la</strong>ración <strong>de</strong> Colombo sobre <strong>la</strong> Juv<strong>en</strong>tud “Integración <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> juv<strong>en</strong>tud <strong>en</strong> <strong>la</strong> ag<strong>en</strong>da <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo post-2015”, resultado <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> Confer<strong>en</strong>cia Mundial <strong>de</strong> Juv<strong>en</strong>tud que tuvo lugar <strong>en</strong> Colombo<br />

(Sri Lanka) <strong>en</strong> mayo <strong>de</strong> 2014, se expresan lineami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> acción<br />

<strong>en</strong> torno a 14 áreas temáticas, así como <strong>el</strong> compromiso <strong>de</strong> los<br />

participantes <strong>de</strong> implem<strong>en</strong>tar <strong>la</strong>s priorida<strong>de</strong>s i<strong>de</strong>ntificadas <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> Dec<strong>la</strong>ración.<br />

A niv<strong>el</strong> regional, <strong>en</strong> mayo <strong>de</strong> 2014, se c<strong>el</strong>ebró <strong>en</strong> Quito<br />

<strong>el</strong> Foro Regional <strong>de</strong> Juv<strong>en</strong>tu<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong>.<br />

Este foro brindó un espacio <strong>para</strong> <strong>el</strong> diálogo <strong>en</strong>tre los jóv<strong>en</strong>es<br />

interesados <strong>en</strong> <strong>la</strong> ag<strong>en</strong>da <strong>para</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> 2015<br />

y repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s nacionales e internacionales,<br />

así como <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad civil, con <strong>el</strong> objetivo <strong>de</strong> recoger sus<br />

opiniones, preocupaciones y priorida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> cinco áreas temáticas,<br />

empleo y trabajo, salud, educación, participación juv<strong>en</strong>il y<br />

viol<strong>en</strong>cia, temas también i<strong>de</strong>ntificados como prioritarios <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

Dec<strong>la</strong>ración <strong>de</strong> Colombo.<br />

Finalm<strong>en</strong>te, con <strong>la</strong> constitución <strong>de</strong>l Grupo Principal <strong>para</strong><br />

los Niños y los Jóv<strong>en</strong>es, se creó un mecanismo oficial <strong>para</strong><br />

facilitar <strong>la</strong> inclusión <strong>de</strong> <strong>la</strong> perspectiva <strong>de</strong> niños y jóv<strong>en</strong>es <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

proceso <strong>de</strong> <strong>la</strong> ag<strong>en</strong>da <strong>para</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> 2015. El<br />

Grupo es un espacio organizado <strong>en</strong> forma autónoma, <strong>en</strong> que se<br />

asegura <strong>la</strong> coordinación efectiva <strong>de</strong> los niños y <strong>la</strong> participación<br />

juv<strong>en</strong>il <strong>en</strong> los procesos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Naciones Unidas re<strong>la</strong>cionados<br />

con <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo sost<strong>en</strong>ible y otros procesos afines. Se realiza<br />

un esfuerzo <strong>para</strong> garantizar <strong>la</strong> diversidad y <strong>la</strong> inclusión <strong>de</strong> todos<br />

los niños y jóv<strong>en</strong>es, t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta (<strong>en</strong>tre otros factores)<br />

<strong>la</strong> región, <strong>la</strong> geografía, <strong>el</strong> género, <strong>la</strong> (dis)capacidad y los grupos<br />

marginados.<br />

La pob<strong>la</strong>ción jov<strong>en</strong> es m<strong>en</strong>cionada explícitam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> cuatro<br />

<strong>de</strong> los Objetivos <strong>de</strong> <strong>Desarrollo</strong> Sost<strong>en</strong>ible: <strong>el</strong> Objetivo 2 (poner<br />

fin al hambre, lograr <strong>la</strong> seguridad alim<strong>en</strong>taria y <strong>la</strong> mejora <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

nutrición y promover <strong>la</strong> agricultura sost<strong>en</strong>ible), <strong>el</strong> Objetivo 4<br />

(garantizar <strong>una</strong> educación inclusiva, equitativa y <strong>de</strong> calidad y<br />

promover oportunida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje durante toda <strong>la</strong> vida<br />

<strong>para</strong> todos), <strong>el</strong> Objetivo 8 (promover <strong>el</strong> crecimi<strong>en</strong>to económico<br />

sost<strong>en</strong>ido, <strong>inclusivo</strong> y sost<strong>en</strong>ible, <strong>el</strong> empleo pl<strong>en</strong>o y productivo y<br />

<strong>el</strong> trabajo <strong>de</strong>c<strong>en</strong>te <strong>para</strong> todos) y <strong>el</strong> Objetivo 13 (adoptar medidas<br />

urg<strong>en</strong>tes <strong>para</strong> combatir <strong>el</strong> cambio climático y sus efectos). En<br />

este s<strong>en</strong>tido, se pue<strong>de</strong> afirmar que <strong>la</strong>s metas coinci<strong>de</strong>n con<br />

alg<strong>una</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong>s priorida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> los y <strong>la</strong>s jóv<strong>en</strong>es expresadas <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s instancias <strong>de</strong>scritas anteriorm<strong>en</strong>te. Sin embargo, respecto<br />

a <strong>la</strong> meta <strong>de</strong> educación, existe <strong>la</strong> preocupación por parte <strong>de</strong> los<br />

jóv<strong>en</strong>es sobre <strong>la</strong> aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>una</strong> m<strong>en</strong>ción explícita a <strong>la</strong> educación<br />

<strong>en</strong> salud sexual y reproductiva, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> que no se incluy<strong>en</strong><br />

temas como <strong>la</strong> educación informal o los conocimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> los<br />

pueblos originarios.<br />

Por otra parte, también es cierto que, al apuntar a fortalecer<br />

los pi<strong>la</strong>res c<strong>en</strong>trales <strong>de</strong> <strong>la</strong> inclusión <strong>social</strong> juv<strong>en</strong>il —<strong>la</strong> educación<br />

y <strong>el</strong> trabajo— <strong>la</strong>s metas converg<strong>en</strong> parcialm<strong>en</strong>te con <strong>la</strong> mirada<br />

que se ti<strong>en</strong>e <strong>de</strong> <strong>la</strong> juv<strong>en</strong>tud, pero aún se omite <strong>una</strong> mirada más<br />

integral y holística hacia los sujetos jóv<strong>en</strong>es que se consi<strong>de</strong>ra<br />

necesaria <strong>para</strong> que <strong>el</strong>los puedan hacer efectivos sus <strong>de</strong>rechos,<br />

alcanzando <strong>una</strong> pl<strong>en</strong>a inclusión <strong>en</strong> <strong>la</strong> sociedad, y puedan así<br />

realizar su pot<strong>en</strong>cial y contribuir a construir socieda<strong>de</strong>s más<br />

igualitarias y productivas. En este s<strong>en</strong>tido, se propone que<br />

todos los indicadores sean <strong>de</strong>sagregados por tramos etarios, <strong>en</strong><br />

intervalos no superiores a 5 años, <strong>para</strong> posibilitar <strong>la</strong> medición <strong>de</strong>l<br />

progreso <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>cion juv<strong>en</strong>il (y <strong>de</strong> otros grupos pob<strong>la</strong>cionales)<br />

no solo <strong>en</strong> los objetivos <strong>en</strong> que es específicam<strong>en</strong>te m<strong>en</strong>cionada.<br />

Algunos <strong>de</strong> los <strong>de</strong>safíos que se han i<strong>de</strong>ntificado se c<strong>en</strong>tran<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> mecanismos <strong>de</strong> r<strong>en</strong>dición <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>tas y <strong>la</strong><br />

participación <strong>de</strong> los jóv<strong>en</strong>es <strong>en</strong> <strong>el</strong> seguimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los Objetivos<br />

<strong>de</strong> <strong>Desarrollo</strong> Sost<strong>en</strong>ible. Se propon<strong>en</strong> mandatos establecidos<br />

por ley, con recursos sufici<strong>en</strong>tes y específicam<strong>en</strong>te asignados<br />

<strong>para</strong> lograr <strong>la</strong> participación significativa y efectiva <strong>de</strong> los y <strong>la</strong>s<br />

jóv<strong>en</strong>es <strong>en</strong> <strong>la</strong> supervisión y revisión <strong>de</strong> los ODS, incluida su<br />

participación <strong>en</strong> <strong>el</strong> Foro Político <strong>de</strong> Alto Niv<strong>el</strong> sobre <strong>el</strong> <strong>Desarrollo</strong><br />

Sost<strong>en</strong>ible. Se propone también que los informes <strong>para</strong>l<strong>el</strong>os sean<br />

un compon<strong>en</strong>te oficial <strong>de</strong>l seguimi<strong>en</strong>to y revisión <strong>de</strong> los ODS.<br />

Fu<strong>en</strong>te: Comisión Económica <strong>para</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> (CEPAL), sobre <strong>la</strong> base <strong>de</strong> Youth Working Group, “Youth Voices on a Post-2015 World”, 2014 [<strong>en</strong><br />

línea] http://www.youthpost2015.org/wordpress/report/youthvoices.pdf; Dec<strong>la</strong>ración <strong>de</strong> Colombo sobre <strong>la</strong> Juv<strong>en</strong>tud, 2014 [<strong>en</strong> línea] http://wcy2014.com/<br />

pdf/colombo-<strong>de</strong>c<strong>la</strong>ration-on-youth-final.pdf; Foro Regional <strong>de</strong> Juv<strong>en</strong>tu<strong>de</strong>s, “Recom<strong>en</strong>daciones <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Juv<strong>en</strong>tu<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Latinoamérica y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> <strong>para</strong> <strong>la</strong><br />

Ag<strong>en</strong>da Post 2015”, 2014 [<strong>en</strong> línea] http://<strong>la</strong>c.unfpa.org/sites/<strong>la</strong>c.unfpa.org/files/pub-pdf/Recom<strong>en</strong>daciones%20Foro%20<strong>de</strong>%20Juv<strong>en</strong>tu<strong>de</strong>s%20LAC.pdf.<br />

Asimismo, se establec<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> Ag<strong>en</strong>da 2030 metas consist<strong>en</strong>tes con <strong>el</strong> propósito c<strong>en</strong>tral <strong>de</strong>l Objetivo 8, incluidas<br />

<strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes: lograr niv<strong>el</strong>es más <strong>el</strong>evados <strong>de</strong> productividad económica; promover <strong>políticas</strong> ori<strong>en</strong>tadas al <strong>de</strong>sarrollo<br />

que apoy<strong>en</strong> <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s productivas; mejorar <strong>la</strong> producción y <strong>el</strong> consumo efici<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> los recursos mundiales;<br />

lograr <strong>el</strong> empleo pl<strong>en</strong>o y productivo y garantizar un trabajo <strong>de</strong>c<strong>en</strong>te <strong>para</strong> todos, incluidos los jóv<strong>en</strong>es y <strong>la</strong>s personas<br />

con discapacidad, y <strong>la</strong> igualdad <strong>de</strong> remuneración por trabajo <strong>de</strong> igual valor; <strong>reducir</strong> sustancialm<strong>en</strong>te <strong>la</strong> proporción <strong>de</strong><br />

jóv<strong>en</strong>es que no están empleados y no cursan estudios ni recib<strong>en</strong> capacitación; <strong>el</strong>iminar <strong>el</strong> trabajo infantil, <strong>el</strong> trabajo<br />

forzoso y <strong>la</strong> trata <strong>de</strong> personas; proteger los <strong>de</strong>rechos <strong>la</strong>borales y promover un <strong>en</strong>torno <strong>de</strong> trabajo seguro y protegido<br />

<strong>para</strong> todos los trabajadores, incluidos los trabajadores migrantes, y <strong>la</strong> salud y seguridad <strong>en</strong> <strong>el</strong> trabajo; promover <strong>el</strong><br />

turismo sost<strong>en</strong>ible, y fortalecer <strong>la</strong> capacidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s instituciones financieras <strong>de</strong> proveer acceso a sus servicios <strong>para</strong><br />

todos. D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> los medios <strong>de</strong> implem<strong>en</strong>tación, <strong>en</strong> <strong>la</strong> meta 8.b se contemp<strong>la</strong> <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r y poner <strong>en</strong> marcha <strong>una</strong><br />

estrategia mundial <strong>para</strong> <strong>el</strong> empleo <strong>de</strong> los jóv<strong>en</strong>es.<br />

Capítulo V<br />

167

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!