11.01.2016 Views

Desarrollo social inclusivo: una nueva generación de políticas para superar la pobreza y reducir la desigualdad en América Latina y el Caribe

América Latina y el Caribe logró en el último decenio notables avances en materia de desarrollo social. Sin embargo, aún hay un largo camino por recorrer. Persisten, como desafíos ineludibles, la definitiva superación de la pobreza y la sustancial reducción de la desigualdad que, además de ser un imperativo ético, constituyen una condición imprescindible para avanzar en el desarrollo sostenible, en sintonía con la Agenda 2030 para el Desarrollo Sostenible, recién aprobada por la Asamblea General de las Naciones Unidas. Pese al actual escenario económico mundial, más complejo e incierto que el de los años anteriores y que, al menos en el corto plazo, será menos favorable para la región, es fundamental asegurar los avances en materia de desarrollo social alcanzados en el último decenio y no postergar las asignaturas pendientes en ámbitos en que el progreso ha sido insuficiente.

América Latina y el Caribe logró en el último decenio notables avances en materia de desarrollo social. Sin embargo, aún hay un largo camino por recorrer. Persisten, como desafíos ineludibles, la definitiva superación de la pobreza y la sustancial reducción de la desigualdad que, además de ser un imperativo ético, constituyen una condición imprescindible para avanzar en el desarrollo sostenible, en sintonía con la Agenda 2030 para el Desarrollo Sostenible, recién aprobada por la Asamblea General de las Naciones Unidas. Pese al actual escenario económico mundial, más complejo e incierto que el de los años anteriores y que, al menos en el corto plazo, será menos favorable para la región, es fundamental asegurar los avances en materia de desarrollo social alcanzados en el último decenio y no postergar las asignaturas pendientes en ámbitos en que el progreso ha sido insuficiente.

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Desarrollo</strong> <strong>social</strong> <strong>inclusivo</strong>: <strong>una</strong> <strong>nueva</strong> <strong>g<strong>en</strong>eración</strong> <strong>de</strong> <strong>políticas</strong> <strong>para</strong> <strong>superar</strong> <strong>la</strong> <strong>pobreza</strong>...<br />

Aum<strong>en</strong>tar <strong>el</strong> niv<strong>el</strong> educativo <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción se vincu<strong>la</strong> también a <strong>la</strong> posibilidad <strong>de</strong> mejorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> otros factores<br />

c<strong>la</strong>ve <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo y bi<strong>en</strong>estar, como son los <strong>de</strong> productividad, ingresos, movilidad <strong>social</strong>, superación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>pobreza</strong><br />

y cohesión <strong>social</strong>. En especial, <strong>el</strong> acceso universal a <strong>una</strong> educación <strong>de</strong> calidad es un aporte a <strong>la</strong> construcción <strong>de</strong><br />

mayor igualdad <strong>en</strong> <strong>el</strong> futuro. Para lograr <strong>el</strong> cambio cultural y tecnológico indisp<strong>en</strong>sable a fin <strong>de</strong> transitar hacia <strong>una</strong><br />

s<strong>en</strong>da <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo sost<strong>en</strong>ible tan necesario <strong>en</strong> <strong>la</strong> región se requiere <strong>la</strong> concurr<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>una</strong> educación <strong>de</strong> calidad<br />

y cont<strong>en</strong>idos adaptados a los retos medioambi<strong>en</strong>tales y económicos actuales.<br />

5. La igualdad <strong>de</strong> género como autonomía y empo<strong>de</strong>rami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres<br />

Mediante <strong>el</strong> Objetivo 5, <strong>de</strong> “lograr <strong>la</strong> igualdad <strong>de</strong> género y empo<strong>de</strong>rar a todas <strong>la</strong>s mujeres y <strong>la</strong>s niñas”, se pret<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

abordar tres dim<strong>en</strong>siones c<strong>en</strong>trales <strong>para</strong> <strong>la</strong> autonomía <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres que son c<strong>la</strong>ves <strong>para</strong> lograr <strong>la</strong> igualdad: <strong>la</strong><br />

económica, <strong>la</strong> política y <strong>la</strong> física. Como ha p<strong>la</strong>nteado <strong>la</strong> CEPAL, <strong>la</strong> autonomía se construye <strong>en</strong> estas tres dim<strong>en</strong>siones<br />

<strong>de</strong> forma inter<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te y <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong>s esferas <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida pública y privada. Por ejemplo, <strong>la</strong> autonomía económica<br />

afecta <strong>la</strong>s otras dim<strong>en</strong>siones <strong>de</strong> <strong>la</strong> autonomía <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres, <strong>de</strong> <strong>la</strong> misma manera como <strong>la</strong> autonomía reproductiva<br />

afecta <strong>la</strong> autonomía económica (CEPAL, 2010b). En este s<strong>en</strong>tido, <strong>la</strong> ampliación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s temáticas abarcadas por este<br />

objetivo <strong>en</strong> com<strong>para</strong>ción con <strong>el</strong> marco <strong>de</strong> los ODM constituye <strong>una</strong> puerta <strong>de</strong> <strong>en</strong>trada <strong>para</strong> un abordaje más integral<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> autonomía.<br />

En g<strong>en</strong>eral, <strong>el</strong> Objetivo 5, pero también otros Objetivos <strong>de</strong> <strong>Desarrollo</strong> Sost<strong>en</strong>ible podrían ser <strong>una</strong> oportunidad<br />

<strong>para</strong> impulsar <strong>la</strong> ag<strong>en</strong>da <strong>de</strong> igualdad <strong>de</strong> género, que <strong>en</strong> <strong>el</strong> marco <strong>de</strong> los Objetivos <strong>de</strong> <strong>Desarrollo</strong> <strong>de</strong>l Mil<strong>en</strong>io se<br />

c<strong>en</strong>tró mayorm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> acceso a <strong>la</strong> educación y <strong>la</strong> disminución <strong>de</strong> <strong>la</strong> mortalidad materna. Entre los <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos que<br />

repres<strong>en</strong>tan un progreso significativo <strong>de</strong>stacan: i) <strong>el</strong> reconocimi<strong>en</strong>to y valoración <strong>de</strong>l trabajo <strong>de</strong> cuidado no remunerado,<br />

incluido <strong>el</strong> trabajo doméstico; ii) <strong>la</strong> r<strong>el</strong>evancia asignada al <strong>de</strong>recho efectivo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres a acce<strong>de</strong>r y contro<strong>la</strong>r los<br />

recursos naturales y productivos y <strong>el</strong> crédito; iii) <strong>el</strong> reconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> vulnerabilidad <strong>de</strong> ciertos grupos <strong>de</strong> mujeres<br />

al cambio climático y los <strong>de</strong>sastres naturales; iv) <strong>la</strong> prioridad otorgada a <strong>la</strong> erradicación <strong>de</strong> <strong>la</strong> viol<strong>en</strong>cia contra <strong>la</strong>s<br />

mujeres y <strong>la</strong>s niñas (un f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o que impi<strong>de</strong> <strong>el</strong> empo<strong>de</strong>rami<strong>en</strong>to y que ti<strong>en</strong>e consecu<strong>en</strong>cias <strong>de</strong>vastadoras <strong>para</strong> los<br />

individuos, <strong>la</strong>s socieda<strong>de</strong>s y <strong>la</strong>s comunida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> todos los países <strong>de</strong>l mundo), y v) <strong>la</strong> lucha <strong>para</strong> erradicar toda forma<br />

<strong>de</strong> discriminación. La meta 5.1, refer<strong>en</strong>te a “poner fin a todas <strong>la</strong>s formas <strong>de</strong> discriminación contra todas <strong>la</strong>s mujeres<br />

y <strong>la</strong>s niñas <strong>en</strong> todo <strong>el</strong> mundo”, pue<strong>de</strong> constituir <strong>una</strong> oportunidad estratégica, <strong>en</strong> <strong>la</strong> medida <strong>en</strong> que <strong>la</strong> exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />

marcos normativos que impidan cualquier forma <strong>de</strong> discriminación constituiría <strong>una</strong> contribución sustantiva <strong>para</strong><br />

lograr <strong>la</strong> pl<strong>en</strong>a autonomía <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres.<br />

Al abordar <strong>la</strong> distribución asimétrica <strong>de</strong>l trabajo no remunerado <strong>en</strong>tre hombres y mujeres como <strong>una</strong> dim<strong>en</strong>sión<br />

c<strong>en</strong>tral <strong>para</strong> <strong>la</strong> reproducción <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>sigualdad <strong>de</strong> género, este objetivo repres<strong>en</strong>ta <strong>una</strong> oportunidad <strong>para</strong> que <strong>la</strong><br />

región avance <strong>de</strong> manera más sustantiva <strong>en</strong> los esfuerzos que apuntan a <strong>la</strong> medición <strong>de</strong>l trabajo no remunerando, su<br />

valorización económica y su redistribución <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> los hogares, así como <strong>en</strong> <strong>la</strong> prestación <strong>de</strong> servicios públicos<br />

amplios, sufici<strong>en</strong>tes y <strong>de</strong> calidad <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> cuidado. Por estas razones, <strong>la</strong> transformación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s re<strong>la</strong>ciones<br />

<strong>de</strong>siguales <strong>de</strong> po<strong>de</strong>r <strong>en</strong>tre hombres y mujeres <strong>en</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> implica atacar barreras estructurales que<br />

impi<strong>de</strong>n <strong>la</strong> autonomía <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres <strong>en</strong> los ámbitos público y privado.<br />

Cabe m<strong>en</strong>cionar que <strong>en</strong> <strong>el</strong> marco <strong>de</strong> <strong>la</strong>s sucesivas reuniones <strong>de</strong> <strong>la</strong> Confer<strong>en</strong>cia Regional sobre <strong>la</strong> Mujer <strong>de</strong><br />

<strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong>, <strong>la</strong> región ha <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>do <strong>en</strong> los últimos años <strong>una</strong> ag<strong>en</strong>da <strong>en</strong> favor <strong>de</strong> <strong>la</strong> igualdad <strong>de</strong><br />

género que <strong>en</strong> bu<strong>en</strong>a medida se ha a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado a los temas recién incorporados <strong>en</strong> <strong>la</strong> ag<strong>en</strong>da mundial. Prueba <strong>de</strong><br />

<strong>el</strong>lo son los compromisos asumidos por los países <strong>en</strong> ese ámbito. Por ejemplo, <strong>en</strong> <strong>el</strong> Cons<strong>en</strong>so <strong>de</strong> Santo Domingo,<br />

aprobado <strong>en</strong> <strong>la</strong> XII Confer<strong>en</strong>cia Regional sobre <strong>la</strong> Mujer <strong>de</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> <strong>en</strong> 2013, se establecieron <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong>talle compromisos <strong>de</strong> política <strong>en</strong> torno al empo<strong>de</strong>rami<strong>en</strong>to económico y político <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres, su salud sexual<br />

y reproductiva, y <strong>el</strong> pap<strong>el</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tecnologías <strong>de</strong> <strong>la</strong> información y <strong>la</strong>s comunicaciones como vehículo <strong>para</strong> lograr un<br />

mayor empo<strong>de</strong>rami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres y, <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral, <strong>para</strong> <strong>la</strong> igualdad <strong>de</strong> género, <strong>en</strong>tre otros aspectos (CEPAL, 2013).<br />

Lo mismo pue<strong>de</strong> afirmase con respecto a <strong>la</strong> viol<strong>en</strong>cia contra <strong>la</strong> mujer: <strong>la</strong> Conv<strong>en</strong>ción Interamericana <strong>para</strong> Prev<strong>en</strong>ir,<br />

Sancionar y Erradicar <strong>la</strong> Viol<strong>en</strong>cia contra <strong>la</strong> Mujer (Conv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> B<strong>el</strong>ém do Pará) ha sido <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1994 <strong>una</strong> p<strong>la</strong>taforma<br />

<strong>para</strong> poner <strong>en</strong> <strong>el</strong> c<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong> ag<strong>en</strong>da regional <strong>el</strong> combate a todas <strong>la</strong>s formas <strong>de</strong> viol<strong>en</strong>cia que pa<strong>de</strong>c<strong>en</strong> <strong>la</strong>s mujeres,<br />

tema que no estuvo pres<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> marco <strong>de</strong> los ODM, pero que sí es abordado <strong>en</strong> <strong>la</strong> Ag<strong>en</strong>da 2030 <strong>para</strong> <strong>el</strong> <strong>Desarrollo</strong><br />

Sost<strong>en</strong>ible (OEA, 1994).<br />

Capítulo V<br />

165

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!