11.01.2016 Views

Desarrollo social inclusivo: una nueva generación de políticas para superar la pobreza y reducir la desigualdad en América Latina y el Caribe

América Latina y el Caribe logró en el último decenio notables avances en materia de desarrollo social. Sin embargo, aún hay un largo camino por recorrer. Persisten, como desafíos ineludibles, la definitiva superación de la pobreza y la sustancial reducción de la desigualdad que, además de ser un imperativo ético, constituyen una condición imprescindible para avanzar en el desarrollo sostenible, en sintonía con la Agenda 2030 para el Desarrollo Sostenible, recién aprobada por la Asamblea General de las Naciones Unidas. Pese al actual escenario económico mundial, más complejo e incierto que el de los años anteriores y que, al menos en el corto plazo, será menos favorable para la región, es fundamental asegurar los avances en materia de desarrollo social alcanzados en el último decenio y no postergar las asignaturas pendientes en ámbitos en que el progreso ha sido insuficiente.

América Latina y el Caribe logró en el último decenio notables avances en materia de desarrollo social. Sin embargo, aún hay un largo camino por recorrer. Persisten, como desafíos ineludibles, la definitiva superación de la pobreza y la sustancial reducción de la desigualdad que, además de ser un imperativo ético, constituyen una condición imprescindible para avanzar en el desarrollo sostenible, en sintonía con la Agenda 2030 para el Desarrollo Sostenible, recién aprobada por la Asamblea General de las Naciones Unidas. Pese al actual escenario económico mundial, más complejo e incierto que el de los años anteriores y que, al menos en el corto plazo, será menos favorable para la región, es fundamental asegurar los avances en materia de desarrollo social alcanzados en el último decenio y no postergar las asignaturas pendientes en ámbitos en que el progreso ha sido insuficiente.

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Comisión Económica <strong>para</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> (CEPAL)<br />

4. La educación como apr<strong>en</strong>dizaje perman<strong>en</strong>te y abierto a todas <strong>la</strong>s personas<br />

La educación, cubierta <strong>en</strong> <strong>el</strong> Objetivo 4 (refer<strong>en</strong>te a “garantizar <strong>una</strong> educación inclusiva y equitativa <strong>de</strong> calidad y<br />

promover oportunida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje perman<strong>en</strong>te <strong>para</strong> todos”), constituye un <strong>de</strong>recho humano fundam<strong>en</strong>tal y<br />

<strong>una</strong> condición <strong>para</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo sost<strong>en</strong>ible. En g<strong>en</strong>eral, <strong>la</strong> educación y <strong>la</strong> oportunidad <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje continuo a lo<br />

<strong>la</strong>rgo <strong>de</strong>l ciclo <strong>de</strong> vida son factores c<strong>la</strong>ve <strong>para</strong> mejorar <strong>la</strong>s condiciones <strong>social</strong>es, económicas y culturales <strong>de</strong> los países.<br />

La educación también <strong>de</strong>sempeña un pap<strong>el</strong> c<strong>en</strong>tral <strong>para</strong> <strong>el</strong> crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s economías, ya que es <strong>una</strong> inversión<br />

con <strong>una</strong> alta tasa <strong>de</strong> retorno y un factor que dinamiza <strong>la</strong> creación <strong>de</strong> valor. Individuos más educados cu<strong>en</strong>tan con<br />

mayores capacida<strong>de</strong>s <strong>para</strong> contribuir más y <strong>de</strong> modo más diversificado y efici<strong>en</strong>te al <strong>de</strong>sarrollo productivo <strong>de</strong> un país.<br />

En cuanto a los ODM, cabe m<strong>en</strong>cionar que los avances logrados no llegaron a p<strong>la</strong>smarse <strong>en</strong> <strong>la</strong> conclusión universal<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> educación primaria, que repres<strong>en</strong>ta <strong>una</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s brechas p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes (CEPAL, 2015).<br />

Al mismo tiempo, <strong>el</strong> Objetivo 4 refleja mejor los <strong>de</strong>safíos <strong>de</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> <strong>en</strong> materia educativa. Por<br />

un <strong>la</strong>do, <strong>en</strong> dicho objetivo se amplía <strong>la</strong> ag<strong>en</strong>da al conjunto <strong>de</strong>l ciclo educativo, más allá <strong>de</strong>l ciclo primario, y <strong>en</strong> todo<br />

mom<strong>en</strong>to se <strong>en</strong>fatiza <strong>la</strong> importancia <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> educación. En especial, <strong>el</strong> acceso a <strong>la</strong> educación inicial (<strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

etapa <strong>de</strong> 0 a 3 años) y preesco<strong>la</strong>r (<strong>de</strong> 4 a 5 años) constituye un reto c<strong>en</strong>tral <strong>para</strong> <strong>la</strong> región, que ti<strong>en</strong>e implicaciones <strong>para</strong><br />

áreas como <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción a <strong>la</strong> primera infancia y <strong>la</strong> reducción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>sigualda<strong>de</strong>s socioeconómicas, <strong>de</strong> género, raza<br />

y etnia. Este objetivo abarca, a<strong>de</strong>más, aspectos antes aus<strong>en</strong>tes, como <strong>la</strong> educación terciaria y <strong>la</strong> educación técnica<br />

y profesional, <strong>de</strong> gran r<strong>el</strong>evancia también <strong>para</strong> otras áreas, como <strong>la</strong> creación y <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong>l empleo. Asimismo,<br />

p<strong>la</strong>ntea retos más integrales, que muev<strong>en</strong> <strong>la</strong> ag<strong>en</strong>da <strong>de</strong> <strong>la</strong> inversión educativa hacia materias más complejas, como<br />

alcanzar niv<strong>el</strong>es <strong>de</strong> formación mayores, mejorar <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> educación impartida e integrar <strong>en</strong> ese proceso a<br />

pob<strong>la</strong>ciones g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te excluidas, como los indíg<strong>en</strong>as y los afro<strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes. Cabe m<strong>en</strong>cionar que <strong>la</strong>s personas<br />

con discapacidad son reconocidas <strong>de</strong> manera explícita <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l marco <strong>de</strong> este objetivo y que <strong>la</strong> <strong>nueva</strong> ag<strong>en</strong>da<br />

<strong>en</strong> su conjunto abarca <strong>en</strong> diversos objetivos varios aspectos y necesida<strong>de</strong>s específicos <strong>de</strong> dicho segm<strong>en</strong>to, como se<br />

muestra <strong>en</strong> <strong>el</strong> recuadro V.1.<br />

Recuadro V.1<br />

La discapacidad <strong>en</strong> <strong>la</strong> Ag<strong>en</strong>da 2030 <strong>para</strong> <strong>el</strong> <strong>Desarrollo</strong> Sost<strong>en</strong>ible<br />

La propuesta <strong>de</strong>l marco <strong>para</strong> <strong>la</strong> Ag<strong>en</strong>da 2030 <strong>para</strong> <strong>el</strong> <strong>Desarrollo</strong><br />

Sost<strong>en</strong>ible ofrece un avance significativo <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

promoción <strong>de</strong> <strong>la</strong> inclusión y los <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas con<br />

discapacidad. Sin embargo, cerrar <strong>la</strong> brecha <strong>en</strong>tre esa visión y<br />

su implem<strong>en</strong>tación será un reto importante.<br />

Las personas con discapacidad son m<strong>en</strong>cionadas<br />

explícitam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> Objetivo 4 (garantizar <strong>una</strong> educación<br />

inclusiva, equitativa y <strong>de</strong> calidad y promover oportunida<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje durante toda <strong>la</strong> vida <strong>para</strong> todos), <strong>el</strong> Objetivo<br />

8 (promover <strong>el</strong> crecimi<strong>en</strong>to económico sost<strong>en</strong>ido, <strong>inclusivo</strong> y<br />

sost<strong>en</strong>ible, <strong>el</strong> empleo pl<strong>en</strong>o y productivo y <strong>el</strong> trabajo <strong>de</strong>c<strong>en</strong>te<br />

<strong>para</strong> todos), <strong>el</strong> Objetivo 10 (<strong>reducir</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>sigualdad <strong>en</strong> y <strong>en</strong>tre los<br />

países), <strong>el</strong> Objetivo 11 (lograr que <strong>la</strong>s ciuda<strong>de</strong>s y los as<strong>en</strong>tami<strong>en</strong>tos<br />

humanos sean <strong>inclusivo</strong>s, seguros, resili<strong>en</strong>tes y sost<strong>en</strong>ibles) y<br />

<strong>el</strong> Objetivo 17 (fortalecer los medios <strong>de</strong> ejecución y revitalizar<br />

<strong>la</strong> alianza mundial <strong>para</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo sost<strong>en</strong>ible). Los objetivos 4<br />

y 8 son <strong>de</strong> especial r<strong>el</strong>evancia <strong>para</strong> promover <strong>la</strong> inclusión <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

personas con discapacidad.<br />

Fu<strong>en</strong>te: Comisión Económica <strong>para</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> (CEPAL).<br />

En efecto, uno <strong>de</strong> los <strong>de</strong>safíos principales respecto a <strong>la</strong>s<br />

personas con discapacidad <strong>en</strong> <strong>el</strong> contexto <strong>de</strong> los Objetivos <strong>de</strong><br />

<strong>Desarrollo</strong> Sost<strong>en</strong>ible es <strong>la</strong> disponibilidad <strong>de</strong> datos <strong>para</strong> medir<br />

avances. La cuantificación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas con discapacidad pres<strong>en</strong>ta<br />

múltiples <strong>de</strong>safíos re<strong>la</strong>cionados con <strong>la</strong> <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> discapacidad<br />

que se adopte como instrum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> medición <strong>para</strong> su captación, los<br />

aspectos <strong>de</strong> <strong>la</strong> discapacidad que se quiera medir y <strong>la</strong>s características<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> información disponibles. Si bi<strong>en</strong> <strong>la</strong> inclusión <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s personas con discapacidad <strong>en</strong> los sistemas <strong>de</strong> información <strong>de</strong><br />

<strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> es un asunto <strong>de</strong> creci<strong>en</strong>te importancia<br />

—principalm<strong>en</strong>te a partir <strong>de</strong> <strong>la</strong> ronda <strong>de</strong> c<strong>en</strong>sos <strong>de</strong> 2000—, <strong>de</strong>bido<br />

a <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias conceptuales, metodológicas y operativas que se<br />

observan <strong>en</strong>tre los procedimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> recolección <strong>de</strong> los países<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> región aún es difícil contar con <strong>una</strong> bu<strong>en</strong>a cuantificación <strong>de</strong><br />

esta realidad, medir su evolución y conocer <strong>la</strong>s t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncias <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

tiempo. El grupo <strong>de</strong> apoyo <strong>para</strong> <strong>la</strong> Conv<strong>en</strong>ción sobre los Derechos<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s Personas con Discapacidad urge <strong>la</strong> <strong>de</strong>sagregación <strong>de</strong> todos<br />

los indicadores re<strong>la</strong>cionados con <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo humano según<br />

condición <strong>de</strong> discapacidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas.<br />

La proporción <strong>de</strong> pob<strong>la</strong>ción jov<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>América</strong> <strong>Latina</strong> y <strong>el</strong> <strong>Caribe</strong> seguirá si<strong>en</strong>do muy significativa <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

próximas décadas. Para esa pob<strong>la</strong>ción se requiere un mayor niv<strong>el</strong> educativo, <strong>una</strong> formación pertin<strong>en</strong>te y <strong>una</strong><br />

mejor pre<strong>para</strong>ción <strong>para</strong> <strong>el</strong> apr<strong>en</strong>dizaje a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> toda <strong>la</strong> vida. La CEPAL hace notar que, junto a <strong>la</strong>s persist<strong>en</strong>tes<br />

brechas estructurales, hay <strong>de</strong>sigualda<strong>de</strong>s <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> capacida<strong>de</strong>s y <strong>en</strong> <strong>el</strong> mundo <strong>la</strong>boral. Fr<strong>en</strong>te a esas<br />

inequida<strong>de</strong>s, que afectan especialm<strong>en</strong>te a los y <strong>la</strong>s jóv<strong>en</strong>es, se requier<strong>en</strong> respuestas si se <strong>de</strong>sea avanzar <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

camino <strong>de</strong> <strong>la</strong> sost<strong>en</strong>ibilidad con igualdad.<br />

Capítulo V<br />

164

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!