Comisión <strong>de</strong> Antigüeda<strong>de</strong>s. Baleares. Canarias. Ceuta y Melil<strong>la</strong>. Gibraltar. Extranjero<strong>Historia</strong> agra<strong>de</strong>ce el envío <strong>de</strong> unas copias <strong>de</strong> un cuadro y una litografía, retratos <strong>de</strong> CristóbalColón, y otro <strong>de</strong> Juan <strong>de</strong> Austria, así como una medal<strong>la</strong> conmemorativa <strong>de</strong> Leibnitz.Ya nos referimos más arriba a dos obras correspondientes a un expediente <strong>de</strong> Bélgica,sobre <strong>la</strong> vida y escritos <strong>de</strong> Juan Luis Vives y sobre <strong>la</strong> resi<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> los españoles en Brujasdurante los siglos XIII y XIV cuyo autor es Emilio Van<strong>de</strong>r Bussche, archivista <strong>de</strong> esa ciudad.De Francia se cuenta con 8 expedientes que contienen 20 documentos en cuya temáticapredomina un interés por <strong>la</strong> Prehistoria; son los años <strong>de</strong> arranque <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciencia prehistórica,segunda mitad <strong>de</strong>l siglo XIX y principios <strong>de</strong>l XX, que se produce prepon<strong>de</strong>rantemente <strong>de</strong>s<strong>de</strong>Francia. En 1868 se lleva a cabo <strong>la</strong> enajenación <strong>de</strong> <strong>la</strong> colección <strong>de</strong> objetos prehistóricos <strong>de</strong>Gabriel <strong>de</strong> Mortillet y existe <strong>la</strong> intención, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> España, <strong>de</strong> adquirir alguno <strong>de</strong> esos objetospara el Museo Arqueológico Nacional; en 1882 el Ministro <strong>de</strong> Instrucción Pública francésencarga a Emile Cartailhac un informe sobre <strong>la</strong> prehistoria españo<strong>la</strong> y éste pi<strong>de</strong> informacióna <strong>la</strong> Aca<strong>de</strong>mia para su realización 3 ; en 1915 Marcel Baudoiun se p<strong>la</strong>ntea cuál <strong>de</strong>be ser <strong>la</strong> <strong>de</strong>nominaciónpara <strong>la</strong> segunda Edad <strong>de</strong>l Hierro y siguiendo <strong>la</strong> propuesta <strong>de</strong> Guelliot, expuestaen un folleto titu<strong>la</strong>do Marnien ou La Tène?, <strong>de</strong>termina Marnien para <strong>la</strong> primera parte y La Tènepara <strong>la</strong> segunda; Des<strong>de</strong>vises du Dexert escribe una carta sobre el <strong>de</strong>scubrimiento <strong>de</strong> una ciudadga<strong>la</strong> en los alre<strong>de</strong>dores <strong>de</strong> Clermont Ferrand (1933). Hay otros temas puntuales como elexpediente re<strong>la</strong>tivo a un mapa <strong>de</strong> <strong>la</strong> España Antigua, obra <strong>de</strong>l geógrafo e historiador francésMentelle (1786) 4 ; una traducción castel<strong>la</strong>na <strong>de</strong> <strong>la</strong> Crónica <strong>de</strong> D. Gonzalo <strong>de</strong> Hinojosa 5 , en <strong>la</strong>parte referida a España, que remite <strong>de</strong>s<strong>de</strong> París, Cesáreo Fernán<strong>de</strong>z Duro, académico <strong>de</strong> número<strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1880, y sobre <strong>la</strong> cual se pi<strong>de</strong> un informe a Menén<strong>de</strong>z Pe<strong>la</strong>yo (1887); un impreso<strong>de</strong> <strong>la</strong> Societé Nationale <strong>de</strong> Antiquaires <strong>de</strong> France en el que se protesta por <strong>la</strong> <strong>de</strong>strucción <strong>de</strong> <strong>la</strong>Catedral <strong>de</strong> Reims a causa <strong>de</strong> <strong>la</strong> guerra e invita a <strong>la</strong>s corporaciones culturales francesas yextranjeras a adherirse a dicha protesta (1914); y una carta <strong>de</strong> Castaing en <strong>la</strong> que ofrece unasmatrices que, según su criterio, sirvieron para <strong>la</strong> fabricación <strong>de</strong> monedas y medal<strong>la</strong>s carlistas(1929).En 1877 se comete un robo importante en Ho<strong>la</strong>nda, en el Musée Royal Neér<strong>la</strong>ndais, <strong>de</strong>Ley<strong>de</strong>n, y sobre este asunto se recibe en <strong>la</strong> Aca<strong>de</strong>mia <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Historia</strong> una <strong>Real</strong> Or<strong>de</strong>n acompañada<strong>de</strong> una re<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> los objetos robados, pidiendo que se envíe a todos los museos <strong>de</strong>España que puedan tener objetos <strong>de</strong> esa c<strong>la</strong>se por si hubieran adquirido o les hubieran ofrecidoalguno <strong>de</strong> ellos. También hay un extenso catálogo <strong>de</strong> monedas antiguas <strong>de</strong> España, <strong>de</strong> <strong>la</strong>empresa numismática Schulman (1933).Des<strong>de</strong> Ing<strong>la</strong>terra, Joaquín Costa envía una carta a Fi<strong>de</strong>l Fita, a <strong>la</strong> sazón vocal <strong>de</strong> <strong>la</strong>Comisión <strong>de</strong> Antigüeda<strong>de</strong>s, adjuntando dos recortes <strong>de</strong> periódicos <strong>de</strong> Edimburgo en los quese da noticia acerca <strong>de</strong> <strong>la</strong> protección dispensada por el Papa Benedicto XIII a <strong>la</strong> Universidad<strong>de</strong> San Andrés <strong>de</strong> G<strong>la</strong>sgow (1897). Otro recorte <strong>de</strong> periódico, esta vez <strong>de</strong> The Times <strong>de</strong> 1915,acerca <strong>de</strong> un <strong>de</strong>scubrimiento arqueológico en el Condado <strong>de</strong> Northumber<strong>la</strong>nd, que lo envíaEdward Spencer Dodgson junto con otros folletos que hacen referencia a vasijas romanas y amonumentos megalíticos en Penmaenmawr, North Wales; uno <strong>de</strong> estos folletos es <strong>de</strong> distinta3Emile Cartailhac es uno <strong>de</strong> los impulsores <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciencia prehistórica francesa (La France préhistorique, París,Félix Alcan, 1889) pero también se ocupa ampliamente <strong>de</strong> <strong>la</strong> prehistoria <strong>de</strong> <strong>la</strong> Penínsu<strong>la</strong> Ibérica: Les agespréhistoriques <strong>de</strong> l’Espagne et du Portugal, París, 1886; Monuments mégalithiques <strong>de</strong>s Iles Baleares, Toulouse,1892; «Monuments primitifs <strong>de</strong>s Iles Baleares, París, L’Anthropologie, 1893, IV: 103-114; y participa activamenteen <strong>la</strong> polémica sobre <strong>la</strong> autenticidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pinturas <strong>de</strong> Altamira <strong>de</strong> cuyos escritos cabe <strong>de</strong>stacar aquel en queacepta finalmente esa autenticidad negada insistentemente hasta entonces: «La grotte d’Altamira. Mea culpa d’unsceptique», París, L’Anthropologie, 1902.4En <strong>la</strong> documentación no queda c<strong>la</strong>ro si se refiere a Edmundo Mentelle (1730-1815) o a su hermano FranciscoSimón Mentelle (1731-1799), ingeniero y geógrafo, aunque po<strong>de</strong>mos asegurar por los indicios biográficos quese trata <strong>de</strong>l primero.5Gonzalo <strong>de</strong> Hinojosa (1260-1327), Obispo <strong>de</strong> Burgos, escribió esta crónica titu<strong>la</strong>da Gundisalvi a FinojosaBurgensis Episcopi Chronica ab inicio mundi ad Alfonsum XI Regem Castel<strong>la</strong>e, <strong>de</strong> <strong>la</strong> que dio noticia por primeravez Jerónimo <strong>de</strong> Zurita que vio el manuscrito en <strong>la</strong> Biblioteca <strong>de</strong>l Con<strong>de</strong>-Duque <strong>de</strong> Olivares; otro ejemp<strong>la</strong>rse conserva en <strong>la</strong> Biblioteca <strong>de</strong>l Monasterio <strong>de</strong> El Escorial; y, a<strong>de</strong>más, hay otras copias en francés en Ing<strong>la</strong>terray Francia, como ésta a que se hace referencia en <strong>la</strong> documentación.180
La documentación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Comisión <strong>de</strong> Antigüeda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Real</strong> Aca<strong>de</strong>mia <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Historia</strong> correspondiente a países extranjerosFIGURA 2.—Países a los que se hace referencia en el fondo documental.11. Estados Unidos.12. México.13. Cuba.14. Guatema<strong>la</strong>.15. Venezue<strong>la</strong>.16. Colombia.17. Argentina.18. Suecia.19. Ing<strong>la</strong>terra.10. Ir<strong>la</strong>nda.11. Alemania.12. Ho<strong>la</strong>nda.13. Bélgica.14. Francia.15. Austria.16. Italia.17. Portugal.18. Turquía.19. Marruecos.20. Egipto.21. Israel.22. Irak.23. Filipinas.índole, está escrito por J. H. Morgan y se titu<strong>la</strong> Germany’s Dishonoured Army Additional Recordsof German Atrocities in France.La mayor parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> documentación correspondiente a Italia alu<strong>de</strong> a cuestiones arqueológicas<strong>de</strong> <strong>la</strong> época romana como una carta que envía Miguel Luis <strong>de</strong> los Santos <strong>de</strong>s<strong>de</strong> Romaen <strong>la</strong> que propone <strong>la</strong> adquisición <strong>de</strong> objetos <strong>de</strong> oro etruscos, <strong>de</strong> los que adjunta fotografías(1898); Juan Francisco Mas<strong>de</strong>u solicita ayuda <strong>de</strong> <strong>la</strong> Aca<strong>de</strong>mia para continuar su colección <strong>de</strong>antigüeda<strong>de</strong>s romanas (1802) 6 ; se pi<strong>de</strong> a Pedro José Pidal y Carniado que envíe <strong>de</strong>s<strong>de</strong> Roma<strong>la</strong> memoria, publicada en 1858, La Sitipe Tributata alle Divinitá <strong>de</strong>lle acque Apollinari, <strong>de</strong> caraa un concurso que celebrará <strong>la</strong> <strong>Real</strong> Aca<strong>de</strong>mia <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Historia</strong> sobre p<strong>la</strong>nos y dibujos <strong>de</strong> antiguoscaminos romanos 7 ; correspon<strong>de</strong>ncia en <strong>la</strong> que se informa sobre el <strong>de</strong>scubrimiento <strong>de</strong>varias estatuas y diversos objetos romanos en <strong>la</strong> construcción <strong>de</strong> un tramo <strong>de</strong> ferrocarril <strong>de</strong>s<strong>de</strong><strong>la</strong>s excavaciones <strong>de</strong> Pompeya hasta fuera <strong>de</strong>l recinto arqueológico (1861); Darío Bertolinienvía una re<strong>la</strong>ción y copia <strong>de</strong> una inscripción <strong>de</strong>scubierta en Julia Concordia (1880); AdolfoVenturi, recomendado por el Con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Benomar, solicita una copia <strong>de</strong>l Disco <strong>de</strong> Teodosio6MASDEU, Juan Francisco, Colección <strong>de</strong> lápidas y medal<strong>la</strong>s que sirven para ilustrar <strong>la</strong> España Romana, Madrid,1789, 2 vol.7Sobre este concurso véase: ALMAGRO-GORBEA, Martín, «El Gabinete <strong>de</strong> Antigüeda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Real</strong> Aca<strong>de</strong>mia <strong>de</strong><strong>la</strong> <strong>Historia</strong>. Pasado, presente y futuro», en ALMAGRO-GORBEA, Martín (ed.), El Gabinete <strong>de</strong> Antigüeda<strong>de</strong>s <strong>de</strong><strong>la</strong> <strong>Real</strong> Aca<strong>de</strong>mia <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Historia</strong>. Ciclo <strong>de</strong> conferencias impartidas <strong>de</strong>l 3 al 17 <strong>de</strong> Marzo <strong>de</strong> 1998, Madrid, <strong>Real</strong>Aca<strong>de</strong>mia <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Historia</strong>, 1998, pág. 13.181