13.07.2015 Views

Estudio sobre la baja presencia de mujeres en los estudios de ...

Estudio sobre la baja presencia de mujeres en los estudios de ...

Estudio sobre la baja presencia de mujeres en los estudios de ...

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Estudio</strong> <strong>sobre</strong> <strong>la</strong> <strong>baja</strong> <strong>pres<strong>en</strong>cia</strong> <strong>de</strong> <strong>mujeres</strong> <strong>en</strong> <strong>los</strong><strong>estudios</strong> <strong>de</strong> ing<strong>en</strong>iería mecánicaF. Ferrando (1) , P. Paleo (1) , S. De <strong>la</strong> Flor (1) , C. Urbina (1) , M. Gutiérrez-Colon (2)(1) Dpto. <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>iería Mecánica. Universitat Rovira i Virgilif.ferrando@urv.net(2) Dpto. <strong>de</strong> Filología Anglogermánica. Universitat Rovira i VirgiliEl Proyecto pres<strong>en</strong>te ha sido <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>do <strong>en</strong> <strong>la</strong> Universitat Rovira i Virgili para evaluar <strong>la</strong>s causas <strong>de</strong> <strong>la</strong><strong>baja</strong> <strong>pres<strong>en</strong>cia</strong> <strong>de</strong> <strong>mujeres</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>señanzas <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>iería Mecánica <strong>de</strong> <strong>la</strong> propia Universidad yestablecer <strong>la</strong>s bases para una mejor difusión <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s alumnas <strong>de</strong> bachilleratotecnológico.Se han realizado <strong>en</strong>trevistas semiguiadas a distintas <strong>mujeres</strong> <strong>de</strong>l colectivo <strong>de</strong> <strong>la</strong> ing<strong>en</strong>iería mecánica,con el correspondi<strong>en</strong>te análisis cualitativo. A partir <strong>de</strong> <strong>los</strong> resultados se ha g<strong>en</strong>erado un cuestionariopara po<strong>de</strong>r acce<strong>de</strong>r a un elevado número <strong>de</strong> alumnos <strong>de</strong> <strong>los</strong> c<strong>en</strong>tros <strong>de</strong> <strong>la</strong>s comarcas <strong>de</strong> Tarragona. Elcuestionario, mediante el análisis cuantitativo ha permitido evaluar hasta qué punto <strong>la</strong>s distorsionesrespecto a <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> están pres<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> <strong>la</strong>s alumnas <strong>de</strong> bachillerato tecnológico.Los resultados <strong>de</strong> <strong>los</strong> cuestionarios han puesto <strong>de</strong> manifiesto diversos aspectos que <strong>de</strong>b<strong>en</strong> formar parte<strong>de</strong>l p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> mejora <strong>en</strong> <strong>la</strong> captación <strong>de</strong> alumnos <strong>en</strong> <strong>los</strong> c<strong>en</strong>tros <strong>de</strong> bachillerato.1. INTRODUCCIÓNDurante el siglo XX y el pres<strong>en</strong>te ,<strong>la</strong> incorporación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong> a <strong>los</strong> difer<strong>en</strong>tes campos <strong>de</strong><strong>la</strong> actividad ci<strong>en</strong>tífica y tecnológica ha sido muy importante. Esta situación nos ha idodirigi<strong>en</strong>do a un esc<strong>en</strong>ario don<strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong> han <strong>en</strong>contrado unos nuevos espacios para su<strong>de</strong>sarrollo personal y profesional.Si bi<strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>pres<strong>en</strong>cia</strong> actual <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong> <strong>en</strong> el <strong>en</strong>torno tecnológico es re<strong>la</strong>tivam<strong>en</strong>te bajo ymuy mejorable, hay algunas parce<strong>la</strong>s profesionales dón<strong>de</strong> es todavía más. En nuestrasociedad, uno <strong>de</strong> <strong>los</strong> sectores profesionales con m<strong>en</strong>os <strong>pres<strong>en</strong>cia</strong> fem<strong>en</strong>ina se <strong>la</strong> Ing<strong>en</strong>ieríaMecánica. La <strong>pres<strong>en</strong>cia</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> mujer es muy inferior a otros sectores <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ing<strong>en</strong>iería y <strong>de</strong> <strong>la</strong>Arquitectura, <strong>los</strong> cuales pres<strong>en</strong>tan gran<strong>de</strong>s similitu<strong>de</strong>s <strong>en</strong> el tipo <strong>de</strong> acción profesional asícomo <strong>en</strong> <strong>los</strong> <strong>estudios</strong> que capacitan para su ejercicio.En <strong>la</strong> Ing<strong>en</strong>iería Mecánica no se ha producido todavía una incorporación sufici<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>tesignificativa <strong>de</strong> <strong>mujeres</strong> que haya permitido el cambio y el <strong>en</strong>riquecimi<strong>en</strong>to que han t<strong>en</strong>idootros ámbitos <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to y <strong>de</strong> <strong>la</strong> tecnología.Si se analiza <strong>la</strong> matrícu<strong>la</strong> <strong>en</strong> <strong>en</strong>señanzas universitarias <strong>de</strong> esta especialidad se pue<strong>de</strong>comprobar que <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> una tímida e incipi<strong>en</strong>te <strong>pres<strong>en</strong>cia</strong> a partir <strong>de</strong> <strong>los</strong> años 70 elporc<strong>en</strong>taje se manti<strong>en</strong>e más o m<strong>en</strong>os estabilizado <strong>en</strong> unos valores siempre inferiores al 10%.A<strong>de</strong>más <strong>de</strong> este dato no muy positivo, sabemos que actualm<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> <strong>la</strong>s socieda<strong>de</strong>s mas<strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>das <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral se está produci<strong>en</strong>do una <strong>baja</strong>da <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> <strong>estudios</strong> <strong>de</strong>ing<strong>en</strong>iería [1]. Esta situación hace disminuir todavía más <strong>la</strong> <strong>pres<strong>en</strong>cia</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong> <strong>en</strong>Ing<strong>en</strong>iería Mecánica y retrasa <strong>la</strong> normalización <strong>de</strong> su <strong>pres<strong>en</strong>cia</strong> <strong>en</strong> este ámbito tecnológico.La car<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> vocaciones ci<strong>en</strong>tíficas y tecnológicas ha sido objeto <strong>de</strong> varios <strong>estudios</strong> yactuaciones. [2]. A su vez, <strong>la</strong> selección <strong>de</strong> <strong>estudios</strong> <strong>de</strong> ing<strong>en</strong>iería por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong>también ha sido analizada a muchos varios niveles <strong>en</strong> todo el p<strong>la</strong>neta. Se pue<strong>de</strong> resaltar <strong>la</strong>iniciativa “PATT-Pupi<strong>los</strong>’ Attitu<strong>de</strong> Towards Technology”[3], una iniciativa internacional conoríg<strong>en</strong>es <strong>en</strong> Ho<strong>la</strong>nda, c<strong>en</strong>trada <strong>en</strong> <strong>la</strong>s actitu<strong>de</strong>s <strong>en</strong> fr<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> tecnología. Sin embargo, <strong>la</strong>mayoría <strong>de</strong> <strong>estudios</strong> se c<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>baja</strong> <strong>pres<strong>en</strong>cia</strong> <strong>de</strong> <strong>mujeres</strong> <strong>en</strong> todo el ámbito ci<strong>en</strong>tífico


F.Ferrando et al. XIX Congreso Nacional <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>iería Mecánica 2y técnico, pero no se han c<strong>en</strong>trado <strong>en</strong> algunas especialida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ing<strong>en</strong>iería, don<strong>de</strong> <strong>la</strong>mecánica pres<strong>en</strong>ta una situación singu<strong>la</strong>r.2. HIPÓTESIS FUNDAMENTALSe p<strong>la</strong>ntea como hipótesis fundam<strong>en</strong>tal <strong>en</strong> este proyecto que <strong>la</strong> <strong>baja</strong> <strong>de</strong>manda por parte <strong>de</strong><strong>la</strong>s alumnas <strong>de</strong> secundaria se <strong>de</strong>be al <strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to o visión equivocada <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tareasprofesionales propias <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ing<strong>en</strong>ieras mecánicas, y quizás, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s metodologías ycont<strong>en</strong>idos propios <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza.Esta hipótesis esta fundam<strong>en</strong>tada <strong>en</strong> un dato objetivo que se pone <strong>de</strong> manifiesto al analizardos vías difer<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> acceso a <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza. El acceso más numeroso a <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza es<strong>los</strong> <strong>de</strong> <strong>los</strong> alumnos que provi<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s PAUU a través <strong>de</strong>l bachillerato tecnológico, vía 0.Hay pero otras vías <strong>de</strong> acceso minoritarias como por ejemplo <strong>la</strong> vía 2, <strong>los</strong> alumnos que hansuperado previam<strong>en</strong>te otra carrera universitaria.Se ha constado con <strong>los</strong> datos <strong>de</strong>l propio C<strong>en</strong>tro que <strong>la</strong> difer<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> el porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> <strong>mujeres</strong>proce<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong> estas dos vías es muy gran<strong>de</strong>. En <strong>la</strong> primera es <strong>de</strong>l 6% (PAUU) mi<strong>en</strong>tras que<strong>en</strong> <strong>la</strong> segunda es <strong>de</strong>l 40 % (segunda carrera). Creemos que <strong>en</strong> el caso <strong>de</strong> esta segunda vía<strong>la</strong>s alumnas ti<strong>en</strong><strong>en</strong> un conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> profesión y <strong>de</strong> <strong>la</strong>s oportunida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ing<strong>en</strong>ieríaMecánica muy a<strong>de</strong>cuados, pues normalm<strong>en</strong>te han cursado otra ing<strong>en</strong>iería, y <strong>en</strong> muchoscasos han realizado tareas profesionales3. METODOLOGÍAEl trabajo se ha dividido metodológicam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> dos fases c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te difer<strong>en</strong>ciadas.3.1 Primera fase.Se ha analizado <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> tres colectivos difer<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>mujeres</strong> directam<strong>en</strong>tere<strong>la</strong>cionados con <strong>la</strong> Ing<strong>en</strong>iería mecánica:La muestra <strong>en</strong>trevistada se distribuye <strong>de</strong> <strong>la</strong> sigui<strong>en</strong>te manera: Del total <strong>de</strong> <strong>en</strong>trevistadas el58,7% son estudiantes y el 41,2% <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s están tra<strong>baja</strong>ndo. El 17,6% se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tranhaci<strong>en</strong>do el primer curso <strong>de</strong> IM, otro 17,6% <strong>en</strong> segundo curso, el 5,9% están <strong>en</strong> tercercurso, el 17,6% están <strong>en</strong>tre el segundo y tercer cursoDel análisis <strong>de</strong> resultados <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>trevistas con estos tres grupos se ha obt<strong>en</strong>idoinformación para mejorar <strong>la</strong> <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tareas y el <strong>en</strong>torno <strong>la</strong>boral. Se han obt<strong>en</strong>ido,a<strong>de</strong>más, <strong>la</strong>s opiniones <strong>de</strong> tres colectivos <strong>de</strong> <strong>mujeres</strong> que están implicadas personalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong><strong>la</strong> problemática que nos ocupa, información que consi<strong>de</strong>ramos fundam<strong>en</strong>tal para analizar<strong>la</strong>s causas <strong>de</strong>l problema y establecer <strong>la</strong>s bases <strong>de</strong> <strong>la</strong>s propuestas <strong>de</strong> mejora.3.2 Segunda faseA partir principalm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> información obt<strong>en</strong>ida a <strong>la</strong> primera fase se ha procedido <strong>en</strong> <strong>la</strong>segunda fase a evaluar hasta qué punto <strong>la</strong>s distorsiones respecto a <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> estánpres<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> <strong>la</strong>s alumnas <strong>de</strong> secundaria <strong>de</strong> bachillerato tecnológico. Para hacer esto se hag<strong>en</strong>erado un cuestionario específico que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra pres<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> <strong>la</strong> figura 1.Este cuestionario recoge datos <strong>de</strong>l <strong>en</strong>torno a <strong>los</strong> estudiantes, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s percepciones <strong>de</strong> <strong>la</strong>ing<strong>en</strong>iería mecánica <strong>en</strong> <strong>los</strong> temas <strong>de</strong> tareas y <strong>en</strong> torno. Al final pres<strong>en</strong>ta unas preguntasabiertas simétricas <strong>de</strong>stinadas es<strong>en</strong>cialm<strong>en</strong>te a verificar <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción invertida <strong>en</strong> <strong>la</strong>srespuestas al cuestionario.Por motivos prácticos y para obt<strong>en</strong>er más información se ha administrado el cuestionario atodos <strong>los</strong> alumnos, hombres y <strong>mujeres</strong> <strong>de</strong> <strong>los</strong> bachilleratos tecnológico y ci<strong>en</strong>tífico.Han co<strong>la</strong>borado <strong>en</strong> esta fase diez institutos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s comarcas <strong>de</strong> Tarragona, que constituy<strong>en</strong>una muestra especialm<strong>en</strong>te repres<strong>en</strong>tativa <strong>de</strong> <strong>la</strong>s alumnas que ingresan anualm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong>Universitat Rovira i Virgili:


<strong>Estudio</strong> <strong>sobre</strong> <strong>la</strong> <strong>baja</strong> <strong>pres<strong>en</strong>cia</strong> <strong>de</strong> <strong>mujeres</strong> <strong>en</strong> <strong>los</strong> <strong>estudios</strong> <strong>de</strong> ing<strong>en</strong>iería mecánica para el XIX CNIM 3El número total <strong>de</strong> cuestionarios administrados es <strong>de</strong> 496. Este cuestionario recoge datos<strong>de</strong>l <strong>en</strong>torno a <strong>los</strong> estudiantes, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s percepciones <strong>de</strong> <strong>la</strong> ing<strong>en</strong>iería mecánica <strong>en</strong> <strong>los</strong> temas<strong>de</strong> tareas y <strong>en</strong> torno.Se realizó una primera prueba piloto con una muestra inicial <strong>de</strong> 133 participantes paraevaluar el cuestionario, eliminar <strong>la</strong>s preguntas (reactivos) que no funcionaban bi<strong>en</strong>, yp<strong>la</strong>ntear una versión <strong>de</strong>finitiva. Se tuvieron <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta inicialm<strong>en</strong>te <strong>los</strong> estadísticos<strong>de</strong>scriptivos básicos <strong>de</strong> <strong>los</strong> reactivos. En segundo lugar se evaluaron <strong>la</strong> dim<strong>en</strong>sionalidad yestructura <strong>de</strong> <strong>la</strong>s respuestas. Se <strong>de</strong>cidió mant<strong>en</strong>er el cuestionario inicial a <strong>la</strong> vista <strong>de</strong> <strong>los</strong>resultados.Con estos resultados se han establecido <strong>la</strong>s bases para <strong>de</strong>finir <strong>los</strong> objetivos <strong>de</strong> un futurop<strong>la</strong>n formativo que mejore <strong>la</strong> <strong>pres<strong>en</strong>cia</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong> a <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieríaMecánica.4. RESULTADOS4.1 Resultados cualitativos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>trevistasLos tres grupos <strong>de</strong> <strong>mujeres</strong> <strong>en</strong>trevistadas no marcaron difer<strong>en</strong>cias significativas <strong>en</strong>tre sí.En principio expresaron el por qué eligieron ing<strong>en</strong>iería mecánica. En sus explicaciones sepone <strong>de</strong> relieve <strong>la</strong> importancia que ha t<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> su <strong>de</strong>cisión el hecho que sea una carreravalorada. Les gusta porque se consi<strong>de</strong>ra difícil pero sab<strong>en</strong> que pue<strong>de</strong>n aspirar por suscalificaciones. Consi<strong>de</strong>ran que <strong>en</strong> el futuro pue<strong>de</strong>n obt<strong>en</strong>er una bu<strong>en</strong>a ocupación por <strong>la</strong>ssalidas profesionales que ti<strong>en</strong>e, y aunque no ti<strong>en</strong><strong>en</strong> al principio una i<strong>de</strong>a muy c<strong>la</strong>ra <strong>de</strong> <strong>la</strong>ssalidas profesionales, <strong>la</strong>s valoran como muy amplias.Las ing<strong>en</strong>ieras manifiestan que están consci<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> que <strong>en</strong> cierto modo romp<strong>en</strong> <strong>la</strong> normatradicional al preferir una carrera <strong>en</strong> que sab<strong>en</strong> que t<strong>en</strong>drán que tra<strong>baja</strong>r <strong>en</strong> un mundo <strong>de</strong>hombres. Por lo tanto cre<strong>en</strong> que existe un estereotipo que influye <strong>en</strong> <strong>la</strong> elección <strong>de</strong> <strong>la</strong>mayoría <strong>de</strong> <strong>la</strong>s chicas por carreras m<strong>en</strong>os complicadas <strong>en</strong> este s<strong>en</strong>tido.Coinci<strong>de</strong>n que tomar <strong>la</strong> <strong>de</strong>cisión es un paso importante, por eso previam<strong>en</strong>te revisaron susopciones. En el caso <strong>de</strong> <strong>la</strong>s chicas que habían hecho una carrera antes, una m<strong>en</strong>cionó“Acabé una carrera. La elegí porque es asequible y me gusta, incluso trabajé y todo, pero metomé el tiempo <strong>de</strong> p<strong>en</strong>sármelo y <strong>en</strong>tonces me di cu<strong>en</strong>ta que no quería hacer esto toda <strong>la</strong>vida. Me gustaban <strong>la</strong>s ing<strong>en</strong>ierías, así que <strong>la</strong>s revisé y <strong>la</strong> mecánica me <strong>en</strong>cantó”.Al tomar <strong>la</strong> <strong>de</strong>cisión <strong>de</strong> estudiar ing<strong>en</strong>iería mecánica y comunicarlo <strong>en</strong> sus padres,coinci<strong>de</strong>n que hubo sorpresas, reacciones muy favorables <strong>en</strong> algunos casos. En g<strong>en</strong>eralrecibieron apoyo y ninguna tuvo una objeción directa. En g<strong>en</strong>eral si<strong>en</strong>t<strong>en</strong> que fue muy bi<strong>en</strong>valorada su elección.La gran mayoría <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s ti<strong>en</strong>e un padre, madre o familiar ing<strong>en</strong>iero, pero no todas <strong>la</strong>s<strong>en</strong>trevistadas refirieron t<strong>en</strong>er <strong>en</strong> su <strong>en</strong>torno cercano alguno. En esos casos, sin embargo,hubo algún profesor o amigo que le sirvió <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>cia y <strong>en</strong> alguno <strong>de</strong> <strong>los</strong> casos su padre omadre se <strong>de</strong>dica a un oficio re<strong>la</strong>cionado con ing<strong>en</strong>iería.Otra situación re<strong>la</strong>cionada con <strong>la</strong> elección <strong>de</strong> carrera, es <strong>la</strong> cre<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> algunas personasque <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong> ing<strong>en</strong>ieras mecánicas son extrañas y masculinizadas. El<strong>la</strong>s manifiestan queel vestirse con propiedad para realizar una actividad que requiera <strong>pres<strong>en</strong>cia</strong> <strong>en</strong> p<strong>la</strong>ntasindustriales, no <strong>la</strong>s hace m<strong>en</strong>os fem<strong>en</strong>inas, hay activida<strong>de</strong>s que no requier<strong>en</strong> vestirse <strong>de</strong>este modo y son tan normales como cualquier otra mujer.Las <strong>mujeres</strong> al <strong>de</strong>cidirse por <strong>la</strong> carrera conoc<strong>en</strong> <strong>la</strong> realidad social <strong>en</strong> <strong>la</strong> cual está inmerso suámbito profesional “Para <strong>en</strong>contrar trabajo es posible que para re<strong>la</strong>cionar <strong>la</strong> carrera conchicos una mujer ti<strong>en</strong>e que <strong>de</strong>mostrar más que vale, pero esto <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>rá también <strong>de</strong> <strong>la</strong>propia cultura <strong>de</strong> cada empresa” y sab<strong>en</strong> que exist<strong>en</strong> empresas <strong>en</strong> que <strong>los</strong> roles sontradicionalm<strong>en</strong>te masculinos. Sin embargo, aun que son consci<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dificulta<strong>de</strong>s“competir con hombres no repres<strong>en</strong>ta un obstáculo para <strong>de</strong>dicarte a aquello que has elegidoporque te gusta y es al que te quieres <strong>de</strong>dicar toda tu vida”.


F.Ferrando et al. XIX Congreso Nacional <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>iería Mecánica 4Pi<strong>en</strong>san que pue<strong>de</strong>n <strong>en</strong>contrar difer<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> <strong>la</strong> hora <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>er un lugar porque sepresupone que <strong>en</strong>tre hombres a una mujer le costará ejercer lugares con autoridad y más sise es jov<strong>en</strong>, “ya es extraño que esté una chica y más aún que sea el<strong>la</strong> qui<strong>en</strong> te man<strong>de</strong>”.Sab<strong>en</strong> que hay empleadores que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> prejuicios al contratar a una mujer, pero sonoptimistas y esperan que no pase mucho tiempo porque esta situación cambiefavorablem<strong>en</strong>te “quizás el hecho que seamos m<strong>en</strong>os <strong>mujeres</strong> ing<strong>en</strong>ieras mecánicasrepres<strong>en</strong>te una v<strong>en</strong>taja, porque hay más posibilida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>er un trabajo”.Pi<strong>en</strong>san que el problema para <strong>en</strong>contrar un trabajo o aspirar a uno <strong>de</strong> mayor rango, es que<strong>los</strong> empresarios <strong>en</strong> muchos <strong>de</strong> <strong>los</strong> casos, no así <strong>en</strong> todos, no ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta su currículumsi no que se avanzan y prevén una serie <strong>de</strong> problemas, como que no seas capaz <strong>de</strong> dirigir unequipo <strong>de</strong> trabajo o que ya formada para un lugar <strong>de</strong> mayor responsabilidad causes <strong>baja</strong> pormaternidad.La mayoría <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ing<strong>en</strong>ieras ti<strong>en</strong><strong>en</strong> pareja, sin embargo, no pi<strong>en</strong>san <strong>en</strong> hijos a corto p<strong>la</strong>zo.Explican que el tema <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>dicación <strong>de</strong>l tiempo que sea necesario <strong>en</strong> su trabajo lo t<strong>en</strong>íanasumido <strong>de</strong>s<strong>de</strong> que eligieron <strong>la</strong> carrera. P<strong>en</strong>sar a casarse y t<strong>en</strong>er una familia sería sacrificarsu formación <strong>en</strong> un ámbito don<strong>de</strong> ti<strong>en</strong>es que ser cada vez más competitiva y “si llegas adarte <strong>de</strong> <strong>baja</strong> por maternidad quizás cuando vuelvas ya no t<strong>en</strong>gas contrato”.Pero a pesar <strong>de</strong> todas estas situaciones, <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong> no pres<strong>en</strong>tan ningún problema paraintegrarse <strong>en</strong> el mundo <strong>de</strong> <strong>los</strong> hombres, <strong>de</strong> hecho pi<strong>en</strong>san que se tra<strong>baja</strong> mejor con chicos,“si hay muchas chicas es complicado”, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> bachillerato son pocas chicas, “se t<strong>en</strong>dría queinformar y v<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>la</strong> carrera <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> ESO, dado que cuando se inicia el bachillerato yati<strong>en</strong>es que t<strong>en</strong>er más o m<strong>en</strong>os c<strong>la</strong>ro que es el que quieres hacer”.Las <strong>mujeres</strong> ing<strong>en</strong>ieras pi<strong>en</strong>san que <strong>la</strong> percepción <strong>de</strong> <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> que ti<strong>en</strong>e <strong>la</strong> carrera <strong>de</strong>ing<strong>en</strong>iería mecánica no es correcta. Sugier<strong>en</strong> que t<strong>en</strong>dría que darse más información, <strong>de</strong> talmanera que todas <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong> pudieran conocer el campo tan amplio que hay para<strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>rse. Explican que suele asociarse ing<strong>en</strong>iería con difícil o complicado y mecánicalo asocian con grasa, suciedad, coches y el “mono” azul.Consi<strong>de</strong>ran que es importante informar <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s salidas profesionales que ofrece,transmitir que <strong>en</strong> realidad es una carrera asequible, que el que sea mecánica no ti<strong>en</strong>e nadaque ver con el uso <strong>de</strong> fuerza, ni apretar tornil<strong>los</strong>, que <strong>la</strong> fuerza que se usa es <strong>la</strong> <strong>de</strong>lconocimi<strong>en</strong>to y <strong>la</strong> creatividad para proyectar diseños innovadores que g<strong>en</strong>eran cambiossignificativos al mundo <strong>de</strong> <strong>la</strong> tecnología.4.2 Resultados cuantitativos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>trevistasDe <strong>los</strong> diversos resultados <strong>de</strong>l análisis <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>trevistas se muestran como mássignificativos <strong>los</strong> sigui<strong>en</strong>tes: El 17,6 % <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ing<strong>en</strong>ieras reve<strong>la</strong> que <strong>la</strong> razón <strong>de</strong>l porque haytan pocas <strong>mujeres</strong> <strong>en</strong> ing<strong>en</strong>iería mecánica es por <strong>la</strong> falta <strong>de</strong> información, <strong>en</strong> cambio el47,1% cruz que es por una imposición social <strong>de</strong> rol, se pi<strong>en</strong>sa que esta carrera es so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>tepara hombres, un 29,4% pi<strong>en</strong>sa que <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong> asocian ing<strong>en</strong>iería con complicado ymecánica con grasa, coches, suciedad y os <strong>de</strong> fuerza física, y el 5,9% restante cree que <strong>la</strong>razón es porque <strong>de</strong>s<strong>de</strong> bachillerato tecnológico hay pocas chicas.El 100% <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ing<strong>en</strong>ieras afirmaron que <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera <strong>de</strong>ing<strong>en</strong>iería mecánica <strong>en</strong> bachillerato no es a<strong>de</strong>cuada porque carece información.4.3 Resultados <strong>de</strong>l cuestionarioSe pres<strong>en</strong>ta <strong>los</strong> resultados parciales <strong>de</strong>l cuestionario correspondi<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>spropias <strong>de</strong> <strong>la</strong> ing<strong>en</strong>iería mecánica.


<strong>Estudio</strong> <strong>sobre</strong> <strong>la</strong> <strong>baja</strong> <strong>pres<strong>en</strong>cia</strong> <strong>de</strong> <strong>mujeres</strong> <strong>en</strong> <strong>los</strong> <strong>estudios</strong> <strong>de</strong> ing<strong>en</strong>iería mecánica para el XIX CNIM 5Activida<strong>de</strong>s propias <strong>de</strong><strong>la</strong> IMRespuestaQuiere estudiarIng<strong>en</strong>ieríaNo quiere estudiarIng<strong>en</strong>ieriaHombre Mujer Hombre MujerDiseñar un motor Sí 185 35 81 129Proyectar una <strong>la</strong>vadora Sí 123 29 42 71Cambiar el aceite <strong>de</strong> unautomóvilApretar tornil<strong>los</strong> <strong>de</strong>máquinasSí 38 4 28 33Sí 57 11 41 64Soldar tuberías Sí 41 6 23 31Calcu<strong>la</strong>r <strong>la</strong> estructura <strong>de</strong>una nave industrialSí 138 30 58 87Proyectar asc<strong>en</strong>sores Sí 159 32 66 119Organizar i dirigirtransportes especialesOrganizar <strong>la</strong> fabricación<strong>de</strong> tec<strong>la</strong>dos <strong>de</strong> or<strong>de</strong>nadorProyectar insta<strong>la</strong>ciones<strong>de</strong> aire acondicionadoDefinir el <strong>en</strong>sayo <strong>de</strong> unaprótesis <strong>de</strong> rodil<strong>la</strong>Revisar les máquinas <strong>de</strong>un gimnasioCambiar personalm<strong>en</strong>te<strong>la</strong> pa<strong>la</strong> <strong>de</strong> unaexcavadoraPulir elem<strong>en</strong>tosmetálicosDesatascar tuberías <strong>de</strong>una vivi<strong>en</strong>daDar golpes con unmartilloSí 69 12 24 52Sí 72 12 29 64Sí 109 23 40 86Sí 62 9 26 27Sí 46 8 25 44Sí 37 5 27 31Sí 49 7 20 51Sí 19 1 8 12Sí 23 1 13 22Engrasar <strong>en</strong>granajes Sí 54 6 36 53Arreg<strong>la</strong>r relojes <strong>de</strong>campanarioSí 60 8 33 53Tab<strong>la</strong> 1. Matriz <strong>de</strong> correspon<strong>de</strong>nciasRespecto a <strong>la</strong> percepción <strong>de</strong>l <strong>en</strong>torno <strong>la</strong>boral se pres<strong>en</strong>tan <strong>los</strong> resultados <strong>en</strong> <strong>la</strong> figura 1.La tab<strong>la</strong> 2 pres<strong>en</strong>ta <strong>los</strong> <strong>en</strong>unciados <strong>de</strong> cada ítem.


F.Ferrando et al. XIX Congreso Nacional <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>iería Mecánica 6Nº Cierto Enunciado1 No Hace falta t<strong>en</strong>er un carácter especialm<strong>en</strong>te fuerte para dirigir equipos <strong>de</strong> obrerospoco cualificados.2 No Se tra<strong>baja</strong> casi siempre <strong>en</strong> <strong>en</strong>tornos con riesgo <strong>de</strong> acci<strong>de</strong>ntes físicos3 No Se tra<strong>baja</strong> casi siempre <strong>en</strong> <strong>en</strong>tornos sucios4 No Casi siempre hay que llevar como vestido un mono azul5 No Hace falta una fortaleza física importante para <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r <strong>la</strong>s funciones propias<strong>de</strong>l oficio6 Si Se tra<strong>baja</strong> mucho con or<strong>de</strong>nadores7 Si El <strong>en</strong>torno <strong>de</strong> trabajo principal son <strong>de</strong>spachos y oficinasTab<strong>la</strong> 2. Cuestiones refer<strong>en</strong>tes al <strong>en</strong>torno <strong>la</strong>boral5. CONCLUSIONESFigura 1. Resultados por gruposEl proyecto realizado ti<strong>en</strong>e una finalidad práctica, focalizada a media esca<strong>la</strong>, con el fin <strong>de</strong>lograr un resultado muy específico: <strong>de</strong>terminar cuales son <strong>los</strong> errores <strong>de</strong> <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>los</strong><strong>estudios</strong> y carrera profesional <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>iería Mecánica <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s alumnas <strong>de</strong> bachillerato.Se ha obt<strong>en</strong>ido una gran cantidad <strong>de</strong> información a través <strong>de</strong>l estudio cualitativo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s 17<strong>en</strong>trevistas realizadas a <strong>mujeres</strong> estudiantes y profesionales <strong>de</strong> <strong>la</strong> ing<strong>en</strong>iería.Esta información ha sido relevante para <strong>la</strong> <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong> tanto <strong>en</strong><strong>los</strong> mom<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> que estudian bachillerato como durante <strong>los</strong> <strong>estudios</strong> <strong>de</strong> ing<strong>en</strong>iería y elejercicio profesional. A<strong>de</strong>más <strong>de</strong> esta información se han obt<strong>en</strong>ido otros muchos aspectos <strong>de</strong>gran interés refer<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong> percepción social <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> ing<strong>en</strong>iería y <strong>de</strong> su <strong>en</strong>tornoacadémico y <strong>la</strong>boral.La segunda fase, con <strong>los</strong> resultados cuantitativos <strong>de</strong> 496 <strong>en</strong>cuestas llevadas a cabo poralumnos <strong>de</strong> bachillerato nos ha dado una <strong>de</strong>finición precisa <strong>de</strong> <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> que este colectivoti<strong>en</strong>e <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza y <strong>de</strong>l ejercicio profesional <strong>de</strong> <strong>la</strong> ing<strong>en</strong>iería mecánica. Nos ha permitido,


<strong>Estudio</strong> <strong>sobre</strong> <strong>la</strong> <strong>baja</strong> <strong>pres<strong>en</strong>cia</strong> <strong>de</strong> <strong>mujeres</strong> <strong>en</strong> <strong>los</strong> <strong>estudios</strong> <strong>de</strong> ing<strong>en</strong>iería mecánica para el XIX CNIM 7a<strong>de</strong>más, recoger su percepción respecto a <strong>la</strong>s actitu<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>los</strong> colectivos <strong>de</strong> su <strong>en</strong>torno(padres, amigos, etc.). A partir <strong>de</strong> esta información se han podido <strong>de</strong>tectar <strong>los</strong> puntos <strong>de</strong>mejora que pue<strong>de</strong>n ser <strong>los</strong> a<strong>de</strong>cuados para reconducir y por lo tanto mejorar <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> queactualm<strong>en</strong>te ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ing<strong>en</strong>iería Mecánica.Todo el trabajo <strong>de</strong> investigación ha focalizado <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> aquel<strong>los</strong> aspectos <strong>en</strong> <strong>los</strong> que sepue<strong>de</strong> incidir directam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el ámbito universitario, <strong>de</strong>jando <strong>de</strong> <strong>la</strong>do todos aquel<strong>los</strong>aspectos que quedan c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te fuera <strong>de</strong> nuestro campo <strong>de</strong> interv<strong>en</strong>ción.La hipótesis fundam<strong>en</strong>tal p<strong>la</strong>nteada <strong>en</strong> este trabajo es que <strong>la</strong> <strong>baja</strong> <strong>de</strong>manda por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong>salumnas <strong>de</strong> bachillerato es <strong>de</strong>bida <strong>de</strong> al <strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to o visión equivocada <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tareasprofesionales propias <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ing<strong>en</strong>ieras mecánicas, y quizás, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s metodologías ycont<strong>en</strong>idos propios <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza. Aunque no po<strong>de</strong>mos garantizar que esta sea <strong>la</strong> únicocausa, si que po<strong>de</strong>mos afirmar que hay una conformidad total <strong>de</strong> este supuesto <strong>en</strong>tre todas<strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong> <strong>en</strong>trevistadas <strong>en</strong> <strong>la</strong> segunda fase.Del análisis cuantitativo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>trevistas realizadas a bachillerato se <strong>de</strong>duce que existeuna fuerte distorsión respecto a <strong>la</strong>s tareas y <strong>en</strong> torno <strong>la</strong>boral <strong>de</strong> <strong>la</strong> ing<strong>en</strong>iería mecánica. Estadistorsión no es significativam<strong>en</strong>te difer<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre <strong>los</strong> chicos y <strong>la</strong>s chicas <strong>de</strong> bachillerato.Cuando m<strong>en</strong>os, por <strong>la</strong>s connotaciones que ti<strong>en</strong><strong>en</strong>, probablem<strong>en</strong>te afect<strong>en</strong> másespecialm<strong>en</strong>te al colectivo <strong>de</strong> <strong>mujeres</strong>. La corrección <strong>de</strong> esta imag<strong>en</strong> distorsionada y <strong>la</strong>información <strong>de</strong> <strong>la</strong> gran amplitud <strong>de</strong> tareas y <strong>en</strong>tornos <strong>la</strong>borales asociados a esta profesión,podrán evitar el rechazo que, sin causas justificadas, ti<strong>en</strong><strong>en</strong> una bu<strong>en</strong>a parte <strong>de</strong> <strong>la</strong>salumnas <strong>en</strong>cuestadas.6. AGRADECIMIENTOSAgra<strong>de</strong>cemos especialm<strong>en</strong>te <strong>la</strong> co<strong>la</strong>boración <strong>de</strong>sinteresada <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s <strong>mujeres</strong><strong>en</strong>trevistadas y <strong>de</strong> <strong>los</strong> alumnos <strong>de</strong> bachillerato, y muy especialm<strong>en</strong>te a <strong>los</strong> responsablesacadémicos <strong>de</strong> <strong>los</strong> institutos que nos han permitido y facilitado <strong>la</strong> administración <strong>de</strong> <strong>los</strong>cuestionarios.El proyecto ha contado con una subv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong>l DASC - Departam<strong>en</strong>t d'Acció Social iCiudadanía, Institut Català <strong>de</strong> les Dones <strong>de</strong> <strong>la</strong> G<strong>en</strong>eralitat <strong>de</strong> Catalunya <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>lprograma “Subv<strong>en</strong>cions per a treballs <strong>de</strong> recerca <strong>en</strong> matèria d'estudis <strong>de</strong> gènere i <strong>de</strong> lesdones.” Ref U-52/10.Este trabajo ha sido subv<strong>en</strong>cionado por <strong>la</strong> convocatoria ASC/1148/2010, <strong>de</strong>l InstitutCatalà <strong>de</strong> les Dones. Departam<strong>en</strong>t d’ Acció Social i Ciutadania7. REFERENCIAS[1] Observatori Enginycat (2009)[2] http://www.<strong>en</strong>ginycat.cat/quees<strong>en</strong>ginycat.php[3] http://www.iteaconnect.org/Confer<strong>en</strong>ce/pattproceedings.htm

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!