12.07.2015 Views

Programa Estratégico mejora continua de la Calidad, en el cuidado ...

Programa Estratégico mejora continua de la Calidad, en el cuidado ...

Programa Estratégico mejora continua de la Calidad, en el cuidado ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Diplomado, p<strong>la</strong>neación y ger<strong>en</strong>cia estratégica <strong>en</strong> saludPROGRAMA ESTRATÉGICOMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD,EN EL CUIDADO DE ENFERMERÍA ENÁREAS CRÍTICAS DE PEDIATRÍA.2013


Políticas nacionales,Normas, reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>tos y leyesEstándares internacionalesEstándares <strong>de</strong>gestiónSistemas <strong>de</strong> informaciónEntorno socialINSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAPOLÍTICA DE CALIDADSust<strong>en</strong>to Enfoque EjesEstándares c<strong>en</strong>trados <strong>en</strong> <strong>el</strong> paci<strong>en</strong>teLi<strong>de</strong>razgoAt<strong>en</strong>ciónmédica integralInformación yComunicaciónCompet<strong>en</strong>ciay <strong>Calidad</strong>Derechos <strong>de</strong>lpaci<strong>en</strong>te y sufamiliaPaci<strong>en</strong>teManejo <strong>de</strong>riesgosSeguridad<strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>teDirecciónSeguridadhospita<strong>la</strong>riaEducación<strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>tey su familiaInstituto Nacional <strong>de</strong> PediatríaInsurg<strong>en</strong>tes Sur No. 3700-CCol. Insurg<strong>en</strong>tes Cuicuilco.D<strong>el</strong>egación CoyoacánC.P. 04530 México, D.F.T<strong>el</strong>éfono conmutador: 10 84 09 00Correo <strong>el</strong>ectrónico: pediatria_inp@prodigy.net.mx20121


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍADirectorioDr. Alejandro Serrano SierraDirección G<strong>en</strong>eralDr. Juan Pablo Vil<strong>la</strong> BarragánDirección <strong>de</strong> P<strong>la</strong>neaciónDr. José N. Reynes ManzurDirección MédicaMtra. Margarita Hernán<strong>de</strong>z Zava<strong>la</strong>Subdirección <strong>de</strong> EnfermeríaM. <strong>en</strong> C. Francisco J. Espinosa RosalesDirección <strong>de</strong> InvestigaciónDra. Rosaura Rosas VargasDirección <strong>de</strong> EnseñanzaM. <strong>en</strong> A. Eug<strong>en</strong>io A. Alvirez OrozcoDirección <strong>de</strong> AdministraciónAutoras:LEO. González Pérez Patricia.Encargada <strong>de</strong> servicio <strong>de</strong> urg<strong>en</strong>cias hospitalización.LEO. M<strong>en</strong>doza Georgina.Supervisora <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería.LEO. Vilchis Val<strong>de</strong>z Silvia.Encargada <strong>de</strong> servicio <strong>de</strong> terapia int<strong>en</strong>siva.Asesores:MSP. Juan Pablo Vil<strong>la</strong> Barragán.Lic. Agustín Arvizu Álvarez.Lic. Lilia Grajeda Martínez.2


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAINDICE1. Antece<strong>de</strong>ntes ............................................................................................................... 4Áreas <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> medicina Crítica ...................................................................... 4Terapia Int<strong>en</strong>siva (TI) ................................................................................................... 5Urg<strong>en</strong>cias ..................................................................................................................... 6Neonatología ................................................................................................................ 6La <strong>Calidad</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> INP ..................................................................................................... 7La <strong>Calidad</strong> <strong>en</strong> los Servicios <strong>de</strong> Enfermería ................................................................ 8Cruzada Nacional De <strong>Calidad</strong> En México ................................................................. 103. Marco conceptual ...................................................................................................... 13Ciclo De Mejora Continua <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Calidad</strong> De Deming. .............................................. 134. Mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> abordaje para <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> los <strong>cuidado</strong>s <strong>en</strong>fermeros <strong>en</strong> <strong>el</strong> INP. ....... 15Vincu<strong>la</strong>ción Con El P<strong>la</strong>n Nacional De Desarrollo 2007-2012. ................................. 15Consejo <strong>de</strong> Salubridad G<strong>en</strong>eral. ............................................................................... 16<strong>Programa</strong> 2007-2012 Sistema Integral <strong>de</strong> <strong>Calidad</strong> <strong>en</strong> Salud Sicalidad. ................. 18Proyectos que Integran Sicalidad. ........................................................................... 19Indicas ........................................................................................................................ 195. Marco i<strong>de</strong>ológico ....................................................................................................... 20Misión y Visión <strong>de</strong>l <strong>Programa</strong> <strong>de</strong> <strong>mejora</strong> <strong>continua</strong> <strong>de</strong> los <strong>cuidado</strong>s <strong>en</strong> áreascríticas. ....................................................................................................................... 20Valores ........................................................................................................................ 216. Análisis estratégico. .................................................................................................. 21Involucrados............................................................................................................... 22Mapa Político .............................................................................................................. 23Análisis estratégico FODA: ....................................................................................... 23Árbol <strong>de</strong> problemas ................................................................................................... 25Árbol <strong>de</strong> objetivos ...................................................................................................... 257. Diseño organizacional. ............................................................................................. 28PEPSU. ........................................................................................................................ 28Organigrama <strong>de</strong>l sistema <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong> calidad ..................................................... 30Funciograma .............................................................................................................. 32Flujograma ................................................................................................................. 348. Matriz <strong>de</strong>l marco lógico. ............................................................................................ 36Matriz <strong>de</strong> indicadores y resultados MIR. .................................................................. 36Estrategias y activida<strong>de</strong>s. ......................................................................................... 38Cronograma <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s ...................................................................................... 409. Bibliografía ................................................................................................................. 413


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍA1. Antece<strong>de</strong>ntesEl Instituto Nacional <strong>de</strong> Pediatría se fundó <strong>el</strong> 6 <strong>de</strong> Noviembre <strong>de</strong> 1970, bajo <strong>el</strong> nombre <strong>de</strong>Hospital Infantil <strong>de</strong> <strong>la</strong> Institución Mexicana <strong>de</strong> Asist<strong>en</strong>cia a <strong>la</strong> Niñez (IMAN). Nació con <strong>la</strong><strong>en</strong>comi<strong>en</strong>da <strong>de</strong> otorgar servicios <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción médica pediátrica especializada, realizarinvestigación ci<strong>en</strong>tífica <strong>en</strong> <strong>la</strong>s distintas áreas <strong>de</strong> <strong>la</strong> Pediatría y formar recursos humanosespecializados.El 18 <strong>de</strong> abril <strong>de</strong> 1983 se publicó <strong>en</strong> <strong>el</strong> Diario oficial <strong>de</strong> <strong>la</strong> Fe<strong>de</strong>ración <strong>el</strong> Decretopresi<strong>de</strong>ncial mediante <strong>el</strong> cual se creaba <strong>el</strong> Instituto Nacional <strong>de</strong> Pediatría, consi<strong>de</strong>randoque su calidad asist<strong>en</strong>cial, doc<strong>en</strong>te y <strong>de</strong> investigación hizo conv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te que gozara <strong>de</strong>autonomía, estructurándolo como un organismo público, <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>tralizado, bajo <strong>la</strong>coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> secretaria <strong>de</strong> Salud <strong>en</strong> los Términos <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ley Orgánica <strong>de</strong> <strong>la</strong>administración Pública Fe<strong>de</strong>ral, con asignación <strong>de</strong> personalidad jurídica, patrimonio einfraestructura propias, reforzando <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>en</strong>tonces <strong>el</strong> <strong>de</strong>ber ser <strong>de</strong> nuestra institución:1. Proporcionar at<strong>en</strong>ción médica infantil especializada;2. Efectuar investigaciones clínicas y básicas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s distintas disciplinas quecompon<strong>en</strong> <strong>la</strong> pediatría, <strong>en</strong> <strong>la</strong>s que imparta at<strong>en</strong>ción médica;3. Impartir <strong>en</strong>señanza para <strong>la</strong> formación <strong>de</strong> recursos humanos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s disciplinas <strong>de</strong><strong>la</strong> Pediatría;4. Contribuir a <strong>la</strong> difusión <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong>s diversas disciplinas5. Actuar como refer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> consulta <strong>en</strong> Pediatría para otros organismos; prestar <strong>la</strong>asesoría que <strong>el</strong> Sector Salud le solicite y apoyar programas <strong>de</strong> salud pública.Áreas <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> medicina CríticaDurante los últimos años ha t<strong>en</strong>ido lugar una evolución, <strong>en</strong> <strong>el</strong> campo <strong>de</strong>l <strong>cuidado</strong> <strong>de</strong>paci<strong>en</strong>te críticam<strong>en</strong>te <strong>en</strong>fermo, <strong>el</strong> Instituto ha t<strong>en</strong>ido <strong>de</strong>manda asist<strong>en</strong>cial para tras<strong>la</strong>dosy at<strong>en</strong>ción a paci<strong>en</strong>tes recién nacidos, con patologías como <strong>en</strong>fermedad <strong>de</strong> membranashialinas, trauma obstétrico, prematurez extrema con cardiopatías congénitas complejas,o con malformaciones abdominales o <strong>de</strong>l sistema nervioso, por esta razón <strong>el</strong><strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Neonatología <strong>de</strong>sarrolló normas y lineami<strong>en</strong>tos que han permitidohacer fr<strong>en</strong>te a los problemas que requier<strong>en</strong> solución.El <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Urg<strong>en</strong>cias recibe a paci<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> diversas patologías, <strong>la</strong> terapiaint<strong>en</strong>siva proporciona asist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>rivada <strong>de</strong> los programas quirúrgicos comoCardiovascu<strong>la</strong>r, Neuroquirúrgico, Oncoquirúrgico, ofrece apoyo a todos los paci<strong>en</strong>tes4


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAque requier<strong>en</strong> <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>to integral para prev<strong>en</strong>ir complicaciones.La <strong>en</strong>orme <strong>de</strong>manda económica que los servicios médicos impon<strong>en</strong> a <strong>la</strong> Institución,aunada a <strong>la</strong> escasez <strong>de</strong> recursos para satisfacer<strong>la</strong>, así como <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> programasuniversitarios <strong>de</strong> subespecialidad médica y <strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong> una administración <strong>de</strong> losrecursos tecnológicos <strong>de</strong> alto costo y para áreas específicas <strong>de</strong> Medicina Crítica. Eldoctor Fernán<strong>de</strong>z Vare<strong>la</strong> no pudo concretar<strong>la</strong>, <strong>el</strong> interés persistió durante <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>lDr. Silvestre Fr<strong>en</strong>k y finalm<strong>en</strong>te <strong>la</strong> Dra. Alexandra Carnevale logró esta integraciónadministrativa subdirección <strong>de</strong> Medicina Crítica.Terapia Int<strong>en</strong>siva (TI)Los oríg<strong>en</strong>es <strong>de</strong> <strong>la</strong> Terapia Int<strong>en</strong>siva <strong>de</strong>l Instituto nacional <strong>de</strong> Pediatría implicareconocimi<strong>en</strong>tos a los proyectos, trabajos y logros, realizados por un grupo <strong>de</strong> médicos,<strong>en</strong>fermeras y personal paramédico qui<strong>en</strong>es consci<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s,proporcionaron su <strong>de</strong>dicación empeño, paci<strong>en</strong>cia y t<strong>en</strong>acidad. 1El inicio <strong>de</strong> <strong>la</strong> TI, se remonta a <strong>la</strong> historia Inglesa con Flor<strong>en</strong>cia Nightingale, qui<strong>en</strong> <strong>en</strong>1863 agrupa a soldados heridos <strong>en</strong> un área específica don<strong>de</strong> pudieran ser mejorvigi<strong>la</strong>dos para racionalizar <strong>el</strong> empleo <strong>de</strong> recursos materiales y humanos. 2La terapia <strong>de</strong>l INP, se insta<strong>la</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> pasillo que comunicaba los quirófanos, estaestructura física es <strong>la</strong> precursora <strong>de</strong> <strong>la</strong> terapia int<strong>en</strong>siva pediátrica, ligada a <strong>la</strong> actividadquirúrgica <strong>en</strong> don<strong>de</strong> actualm<strong>en</strong>te es <strong>el</strong> principal usuario <strong>de</strong> los servicios <strong>de</strong> medicinacrítica.En 1986 se inauguró oficialm<strong>en</strong>te <strong>el</strong> servicio <strong>de</strong> (TI) como avance <strong>en</strong> <strong>el</strong> manejo médicoquirúrgico y <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te recuperable <strong>en</strong> estado crítico, disminuy<strong>en</strong>do los riesgos a <strong>la</strong>salud <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te hospitalizado y <strong>mejora</strong>ndo <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción y <strong>la</strong> seguridad <strong>de</strong>lpaci<strong>en</strong>te hasta <strong>la</strong> fecha. Los riesgos <strong>de</strong> <strong>la</strong> TI <strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>n <strong>de</strong> <strong>la</strong> logística <strong>de</strong>los insumos y los servicios <strong>de</strong> terceros que propician <strong>la</strong>s complicaciones <strong>de</strong> lospaci<strong>en</strong>tes, los <strong>de</strong>fectos <strong>de</strong> <strong>la</strong> c<strong>la</strong>sificación, los ev<strong>en</strong>tos adversos <strong>de</strong> los <strong>cuidado</strong>s y <strong>la</strong>medicación, <strong>en</strong>tre otros.En <strong>el</strong> mismo año, se forma <strong>el</strong> Consejo Mexicano <strong>de</strong> Medicina Critica y Terapia Int<strong>en</strong>siva.Se impulsó <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza y <strong>la</strong> formación <strong>de</strong> resi<strong>de</strong>ntes e investigación <strong>en</strong> este campo,esto permitió fortalecer los <strong>cuidado</strong>s <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> TI.En 2006, se realiza una reing<strong>en</strong>iería, que permitió dar una at<strong>en</strong>ción individualizada <strong>en</strong> 17cubículos, con avances tecnológicos que favorec<strong>en</strong> una visualización próxima einmediata, brindando así una at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> calidad.1 Instituto Nacional <strong>de</strong> Pediatría, 1ª edición, 2000.2 Historia <strong>de</strong> <strong>la</strong> Enfermería Contemporánea. Mc Graw Hill 2008.5


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAUrg<strong>en</strong>ciasFue creado <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> fundación <strong>de</strong>l Hospital, con un área física especial separada <strong>de</strong>lcuerpo hospita<strong>la</strong>rio, dotado <strong>de</strong> recursos humanos y materiales para dar at<strong>en</strong>ciónespecializada. Este servicio <strong>de</strong> urg<strong>en</strong>cias ti<strong>en</strong>e <strong>de</strong>s<strong>de</strong> su creación <strong>la</strong> función <strong>de</strong> at<strong>en</strong><strong>de</strong>r<strong>en</strong> forma equitativa a toda <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción que lo <strong>de</strong>man<strong>de</strong>, sin embargo, para un tercerniv<strong>el</strong> <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad <strong>de</strong>biera consi<strong>de</strong>rarse como un área <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción<strong>continua</strong>, más que un área <strong>de</strong> urg<strong>en</strong>cias con <strong>en</strong>fermos <strong>de</strong> primero y segundo niv<strong>el</strong>,<strong>de</strong>bido a que so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te <strong>el</strong> 31% <strong>de</strong> su at<strong>en</strong>ción es calificada como urg<strong>en</strong>cia verda<strong>de</strong>ra y<strong>la</strong>s <strong>de</strong>más se refier<strong>en</strong> a sus unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción.En 1985 se modificó <strong>el</strong> área <strong>de</strong> acceso, con <strong>en</strong>trada especial para ambu<strong>la</strong>ncias asímismo inicia <strong>el</strong> programa <strong>de</strong> consulta <strong>de</strong> priorida<strong>de</strong>s, incorporando un <strong>la</strong>boratorio <strong>de</strong>urg<strong>en</strong>cias, se agregaron exám<strong>en</strong>es automatizados. Contribuy<strong>en</strong>do a una at<strong>en</strong>ciónoportuna y <strong>de</strong> calidad técnica e interpersonal. La calidad interpersonal evolucionó con unindicador <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> 10 minutos.Los paci<strong>en</strong>tes recib<strong>en</strong> los resultados <strong>en</strong> m<strong>en</strong>os 45 minutos.Esto <strong>mejora</strong> <strong>el</strong> diagnóstico y <strong>la</strong> precisión <strong>de</strong>l tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los paci<strong>en</strong>tes, reduce lostiempos <strong>de</strong> estancia hospita<strong>la</strong>ria <strong>en</strong> urg<strong>en</strong>cias.Lo que no se ha podido contro<strong>la</strong>r son urg<strong>en</strong>cias”, no calificadas, que afectan <strong>en</strong> formasecu<strong>en</strong>cial <strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> <strong>de</strong>signación <strong>de</strong> camas para hospitalizarse.El área física, con equipos <strong>el</strong>ectrocardiógrafos y monitores, consi<strong>de</strong>ra una sa<strong>la</strong> <strong>de</strong>choque que permite brindar una at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> calidad técnica oportuna.Se realiza <strong>la</strong> evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción requerida y <strong>la</strong> gravedad <strong>de</strong> <strong>la</strong> patología, 30%requiere <strong>de</strong> <strong>cuidado</strong>s int<strong>en</strong>sivos, más <strong>de</strong> <strong>la</strong> mitad requier<strong>en</strong> permanecer alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> 72horas. Se construye y se equipa <strong>el</strong> área <strong>de</strong> radiología <strong>en</strong> <strong>el</strong> Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Urg<strong>en</strong>cias.Existe <strong>el</strong> área física <strong>de</strong> hospitalización urg<strong>en</strong>cias, contando con 16 cubículos equipados,para dar continuidad al tratami<strong>en</strong>to y estabilizar al paci<strong>en</strong>te pediátrico <strong>en</strong> estado crítico.Actualm<strong>en</strong>te asistido por médicos adscritos, resi<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong> urg<strong>en</strong>cias y <strong>de</strong> pediatría,personal <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería especialista y con lic<strong>en</strong>ciatura, permiti<strong>en</strong>do seguridad parabrindar calidad <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>cuidado</strong>, durante su at<strong>en</strong>ción.NeonatologíaDes<strong>de</strong> su creación <strong>el</strong> Servicio <strong>de</strong> Neonatología estuvo concebido como un c<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>refer<strong>en</strong>cia y contra refer<strong>en</strong>cia, especializado <strong>en</strong> patologías <strong>de</strong>l recién nacido. Se fueadquiri<strong>en</strong>do experi<strong>en</strong>cia y se refinaron los tratami<strong>en</strong>tos básicos <strong>en</strong> <strong>el</strong> neonato,requiri<strong>en</strong>do una estructura <strong>de</strong> una terapia int<strong>en</strong>siva neonatal, con tecnología avanzada.6


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAActualm<strong>en</strong>te se realizó una nueva distribución, 6 camas para proporcionar <strong>cuidado</strong>sint<strong>en</strong>sivos y 12 para <strong>cuidado</strong>s intermedios. Exist<strong>en</strong> programas <strong>de</strong> apoyo perinatales quefortalec<strong>en</strong> su at<strong>en</strong>ción y <strong>cuidado</strong>. Funcionando a <strong>la</strong> fecha, con <strong>la</strong> co<strong>la</strong>boración <strong>de</strong>profesionales médicos y <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermeras.Parale<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te a <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s asist<strong>en</strong>ciales se han <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>do activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><strong>en</strong>señanza, formando médicos y <strong>en</strong>fermeras <strong>en</strong> <strong>la</strong> especialidad <strong>de</strong> neonatología, dandopauta a increm<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción.La <strong>Calidad</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> INPLa calidad como concepto inicia <strong>en</strong> <strong>el</strong> 2000 con un esfuerzo por <strong>mejora</strong>r <strong>el</strong> <strong>cuidado</strong> <strong>de</strong>los paci<strong>en</strong>tes y certificar a <strong>la</strong> institución, <strong>la</strong>s primeras acciones son <strong>de</strong> los <strong>la</strong>boratorios y<strong>de</strong>l banco <strong>de</strong> Sangre, que por su ori<strong>en</strong>tación disciplinaria iniciaron <strong>la</strong> certificación ISO9000- 2000, con <strong>la</strong> cual alinearon los procesos <strong>de</strong> análisis clínicos y propusieron unproyecto <strong>de</strong> reconstrucción <strong>de</strong> los <strong>la</strong>boratorios y <strong>de</strong>l Banco <strong>de</strong> Sangre.En 2003 <strong>el</strong> INP se certificó por <strong>el</strong> Consejo <strong>de</strong> Salubridad G<strong>en</strong>eral, con 300 criterios <strong>de</strong>estructura. En 2006 se recertificó sin ver cambios notables. Se <strong>de</strong>ci<strong>de</strong> certificar con ISO9001 2000 a toda <strong>el</strong> área médica, se hicieron manuales <strong>de</strong> procedimi<strong>en</strong>tos y se realizóreing<strong>en</strong>iería física y organizacional. Para tal efecto surgió <strong>la</strong> i<strong>de</strong>a <strong>de</strong> integrar todas <strong>la</strong>sacciones <strong>de</strong> calidad <strong>en</strong> un Sistema <strong>de</strong> Gestión, <strong>en</strong> don<strong>de</strong> <strong>la</strong> regu<strong>la</strong>ción externa pasa porun filtro que adapta y adopta <strong>la</strong> legis<strong>la</strong>ción sanitaria para producir <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos únicos <strong>de</strong>información y procesos <strong>de</strong> inconformida<strong>de</strong>s así como <strong>la</strong> participación <strong>de</strong> todos por <strong>la</strong>calidad <strong>de</strong>l servicio y satisfacción <strong>de</strong> necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> los paci<strong>en</strong>tes y su familia.Los programas <strong>de</strong> los directores g<strong>en</strong>erales se construy<strong>en</strong> <strong>en</strong> torno a esta necesidad y aestrategias <strong>de</strong> optimización <strong>de</strong> <strong>la</strong> capacidad insta<strong>la</strong>da, <strong>el</strong> resultado fue <strong>el</strong> éxito <strong>en</strong> <strong>la</strong>inversión <strong>de</strong> proyectos <strong>de</strong> reconstrucción y remo<strong>de</strong><strong>la</strong>ción que implicó una inversión <strong>de</strong>más <strong>de</strong> 600 millones <strong>de</strong> pesos, lo que tuvo como fundam<strong>en</strong>to <strong>el</strong> sistema <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>calidad que no siempre fue tan difundido <strong>en</strong>tre los trabajadores <strong>de</strong> <strong>la</strong> Unidad.Estos cambios se reflejaron <strong>en</strong> una mo<strong>de</strong>rnización <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción y <strong>la</strong> tecnología sinembargo aunque era una tecnología <strong>de</strong> punta, <strong>la</strong> difusión <strong>de</strong>l SGC, no tuvo <strong>el</strong> impactoesperado para su seguimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> conci<strong>en</strong>tización y conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l personaloperativo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s acciones concretas <strong>de</strong> certificación ya que se confundieron los métodos<strong>de</strong> indicadores <strong>de</strong> calidad <strong>de</strong> INDICAS con <strong>la</strong>s metas internacionales y se aplicó pocotiempo para <strong>la</strong> capacitación <strong>de</strong>l personal <strong>en</strong> este s<strong>en</strong>tido y a que por primera vez seinvolucraba a todo <strong>el</strong> personal (1,200 profesionales) <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>en</strong>torno <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>ateción.En 2010, se <strong>de</strong>ci<strong>de</strong> <strong>la</strong> certificación <strong>de</strong>l CSG, pero con nuevos criterios <strong>de</strong> <strong>la</strong> JointComissión, los cuales por su alta complejidad fueron asimi<strong>la</strong>dos por <strong>el</strong> personal <strong>en</strong>forma administrativa y no reflejaron <strong>la</strong> conci<strong>en</strong>tización y una actuación reflexiva <strong>de</strong> losservicios <strong>de</strong> apoyo, por lo que <strong>la</strong> calidad y los resultados no se pue<strong>de</strong>n garantizar que7


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAsean evolución <strong>de</strong> esta certificación. Esto da pauta para que <strong>en</strong> este trabajo se analizauna reing<strong>en</strong>iería <strong>de</strong>l sistema <strong>de</strong> Gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Calidad</strong> que motive al personal <strong>de</strong>l institutoNacional <strong>de</strong> Pediatría.La <strong>Calidad</strong> <strong>en</strong> los Servicios <strong>de</strong> EnfermeríaLa pa<strong>la</strong>bra calidad ti<strong>en</strong>e su orig<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>la</strong>tín qualitas y significa, atributo o propiedad quedistingue a <strong>la</strong>s personas, bi<strong>en</strong>es y servicios. En <strong>la</strong> actualidad exist<strong>en</strong> un gran número <strong>de</strong><strong>de</strong>finiciones dadas por estudiosos <strong>en</strong> <strong>el</strong> tema, una <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>la</strong>s es según <strong>la</strong> sociedadamericana para <strong>el</strong> control <strong>de</strong> calidad (ASQC): “Conjunto <strong>de</strong> características <strong>de</strong> unproducto, proceso o servicio que le confiere su aptitud para satisfacer <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s<strong>de</strong>l usuario o cli<strong>en</strong>te”. 3Etapas <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad1. <strong>Calidad</strong> total <strong>en</strong>focada hacia los productos terminados, iniciada con <strong>la</strong> revoluciónindustrial y que consistió <strong>en</strong> <strong>la</strong> inspección <strong>de</strong> los productos terminados c<strong>la</strong>sificados comoaprobado o rechazado.2. Control estadístico <strong>de</strong> procesos, que se inicia <strong>en</strong> <strong>la</strong> primera mitad <strong>de</strong> este siglo yconsistió <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo y aplicación <strong>de</strong> técnicos estadísticos para disminuir los costos<strong>de</strong> inspección.3. Control total <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad o calidad total, que nace y se <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> época <strong>de</strong> losaños 50 introduci<strong>en</strong>do conceptos seña<strong>la</strong>dos.La calidad total es originada <strong>en</strong> <strong>el</strong> contexto empresarial como un fin <strong>en</strong> sí mismo que seremonta a Japón <strong>de</strong>s<strong>de</strong> los años 50, aunado a un concepto <strong>de</strong> exc<strong>el</strong><strong>en</strong>cia para <strong>el</strong> logro<strong>de</strong> los objetivos <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> primer procedimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> cualquier proceso y evitar<strong>de</strong>sperdicios, reduci<strong>en</strong>do los costos.Los japoneses han sabido superar inconv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes económicos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> <strong>la</strong> grancantidad <strong>de</strong> habitantes y pocos recursos naturales. Su mayor aspiración era contro<strong>la</strong>r <strong>la</strong>calidad <strong>de</strong> sus productos. Esto los llevó a concebir <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong> calidad que se haconvertido <strong>en</strong> <strong>el</strong> tema <strong>de</strong> muchas organizaciones, para <strong>la</strong> competitividad.Juran (2001) afirma: “Así como <strong>el</strong> siglo XX fue <strong>el</strong> siglo <strong>de</strong> <strong>la</strong> productividad, <strong>el</strong> siglo XXIserá <strong>el</strong> siglo <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad”. 4 M<strong>en</strong>ciona <strong>en</strong> su Manual <strong>de</strong> calidad que <strong>el</strong> término g<strong>en</strong>érico<strong>de</strong> “gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad total” significa <strong>el</strong> uso <strong>de</strong> <strong>la</strong> vasta colección <strong>de</strong> filosofías,conceptos, métodos y herrami<strong>en</strong>tas usadas actualm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> todo <strong>el</strong> mundo paragestionar <strong>la</strong> calidad. La calidad significa satisfacción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s y expectativas<strong>de</strong>l cli<strong>en</strong>te, <strong>el</strong> concepto <strong>de</strong> cli<strong>en</strong>te o usuario se aplica <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> este programa a lospaci<strong>en</strong>tes, sus familiares y al personal que presta los servicios <strong>de</strong> salud. La calidadrequiere <strong>de</strong> una estructura organizacional y un <strong>en</strong>foque <strong>en</strong> <strong>la</strong> inversión y recursos, por<strong>el</strong>lo <strong>la</strong> participación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> cualquier organización es un requisito sin <strong>el</strong>cual, <strong>la</strong>s herrami<strong>en</strong>tas para <strong>la</strong> <strong>mejora</strong> <strong>continua</strong> <strong>de</strong> los productos y servicios no serían3 http://www.<strong>en</strong>fermeraspab<strong>el</strong>lonyesterilizacion.cl/calidad/Historia4 http://www.gestiopolis.com/recursos/experto/catsexp/pagans/ger/no12/joseph_m_juran_.htm8


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAútiles. Los resultados <strong>en</strong> <strong>la</strong> calidad, van <strong>en</strong>caminados al logro <strong>de</strong> costos más bajos,resultando ingresos altos, con cli<strong>en</strong>tes satisfechos y empleados capaces, durante <strong>el</strong><strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> su hacer.En un principio <strong>la</strong> calidad estaba regu<strong>la</strong>da por <strong>la</strong> propia conci<strong>en</strong>cia y por <strong>el</strong> código<strong>de</strong>ontológico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería creado por Flor<strong>en</strong>ce Nightingale. En 1912 Codman<strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong> un método que permite c<strong>la</strong>sificar y medir “los resultados finales” <strong>de</strong> <strong>la</strong>asist<strong>en</strong>cia hospita<strong>la</strong>ria y <strong>en</strong> 1913 a consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> los informes <strong>de</strong> Flexner y Codman,<strong>el</strong> Colegio Americano <strong>de</strong> Cirujanos empr<strong>en</strong><strong>de</strong> estudios sobre <strong>la</strong> normalización <strong>de</strong> loshospitales. 5En 1950, <strong>en</strong> Canadá se crea <strong>el</strong> Consejo Canadi<strong>en</strong>se <strong>de</strong> Acreditación <strong>de</strong> Hospitales y <strong>en</strong>1951 <strong>en</strong> Estados Unidos <strong>la</strong> Joint Comisión International on Acreditation of Hospitals(JCAH). En México <strong>el</strong> primer hospital certificado por <strong>la</strong> JCAH fue <strong>el</strong> Hospital Infantil <strong>de</strong>México <strong>en</strong> 1955.Estos organismos permit<strong>en</strong> <strong>la</strong> g<strong>en</strong>eralización <strong>de</strong> <strong>la</strong>s normas <strong>de</strong> acreditación <strong>en</strong> loshospitales y <strong>la</strong> aparición <strong>de</strong> <strong>la</strong>s primeras <strong>de</strong>finiciones <strong>de</strong> parámetros <strong>de</strong> calidad. En 1961Donabedian pública su primer artículo sobre <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción médica, conceptosque <strong>continua</strong> <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>ndo posteriorm<strong>en</strong>te y que constituirán una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s bases <strong>de</strong>l<strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l control <strong>de</strong> calidad <strong>en</strong> <strong>la</strong> asist<strong>en</strong>cia sanitaria. Este control se ejerce con trespi<strong>la</strong>res básicos: Estructura, proceso y resultados, con un <strong>en</strong>foque sistémicocaracterizando a los indicadores <strong>de</strong> evaluación.La difer<strong>en</strong>cia <strong>en</strong>tre los sistemas ISO y <strong>la</strong> Certificación <strong>de</strong> <strong>la</strong> JCAH es que <strong>en</strong> uno severifica <strong>la</strong> estructura y parte <strong>de</strong>l proceso y <strong>en</strong> <strong>el</strong> segundo <strong>el</strong> proceso y <strong>la</strong> obt<strong>en</strong>ción <strong>de</strong>resultados, por eso <strong>en</strong> este programa <strong>de</strong> trabajo se contemp<strong>la</strong> <strong>el</strong> <strong>en</strong>foque <strong>de</strong>l marcológico para i<strong>de</strong>ntificar con certeza los resultados que se pret<strong>en</strong><strong>de</strong>n alcanzar.Alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> los años ses<strong>en</strong>ta nac<strong>en</strong> los audits médicos como método <strong>de</strong> controlinterno <strong>de</strong> <strong>la</strong> institución, esto con <strong>el</strong> fin <strong>de</strong> verificar y <strong>mejora</strong>r aspectos concretos <strong>de</strong> <strong>la</strong>práctica asist<strong>en</strong>cial. Posteriorm<strong>en</strong>te <strong>la</strong> JCAH los incorporó a sus programas <strong>de</strong> control <strong>de</strong>calidad y los exigió como condición <strong>de</strong> acreditación <strong>de</strong>l c<strong>en</strong>tro hospita<strong>la</strong>rio.La OMS ha manifestado interés <strong>en</strong> pot<strong>en</strong>ciar y <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong> salud y ya <strong>en</strong> losaños och<strong>en</strong>ta <strong>la</strong>s organizaciones <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud com<strong>en</strong>zaron a utilizar <strong>la</strong>s filosofíasindustriales <strong>de</strong>l proceso <strong>de</strong> <strong>mejora</strong>mi<strong>en</strong>to continuo (PMC) y <strong>la</strong> Administración total <strong>de</strong><strong>la</strong> calidad (TQM), asimismo <strong>la</strong> acreditación <strong>en</strong> hospitales amplio su <strong>en</strong>foque hastapromover <strong>el</strong> <strong>mejora</strong>mi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad.En 1991 <strong>el</strong> servicio nacional <strong>de</strong>l Reino Unido adopta una política formal <strong>de</strong> calidad yreconoció al PMC como <strong>la</strong> manera más r<strong>en</strong>table <strong>de</strong> poner<strong>la</strong> <strong>en</strong> práctica. El PMC y <strong>la</strong>TQM se basan <strong>en</strong> los trabajos <strong>de</strong> W. Edwards Deming, Joseph Juran, ArmadFieg<strong>en</strong>baum y Kaoru Ishikawa.5 http://www.itaes.org.ar/biblioteca/FlexnerCodman.pdf9


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍACruzada Nacional De <strong>Calidad</strong> En MéxicoLa Cruzada Nacional por <strong>la</strong> <strong>Calidad</strong> <strong>de</strong> los Servicios <strong>de</strong> Salud, <strong>en</strong> México ti<strong>en</strong>e comoobjetivo fundam<strong>en</strong>tale promover un trato digno y a<strong>de</strong>cuado para los <strong>en</strong>fermos y susfamiliares, así como brindar <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s instituciones <strong>de</strong> salud servicios más efectivos.Su propósito es que mejore los aspectos técnicos <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción, garantice <strong>el</strong> abastooportuno <strong>de</strong> medicam<strong>en</strong>tos, asegure un trato digno a los paci<strong>en</strong>tes y ofrezca mayoresoportunida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> realización profesional a médicos, <strong>en</strong>fermeras y todos aqu<strong>el</strong>los queparticipan <strong>en</strong> los procesos <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción a <strong>la</strong> salud.La Cruzada incluye procesos perman<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>mejora</strong> <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sempeño y <strong>de</strong>transpar<strong>en</strong>cia, que permitirán a <strong>la</strong>s instituciones <strong>de</strong> salud r<strong>en</strong>dir cu<strong>en</strong>tas c<strong>la</strong>ras a todoslos mexicanos. Colocar a <strong>la</strong> calidad como un valor fundam<strong>en</strong>tal <strong>de</strong> <strong>la</strong> culturaorganizacional <strong>de</strong> los servicios <strong>de</strong> salud, <strong>en</strong> b<strong>en</strong>eficio <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción, es <strong>la</strong> meta que sepropone alcanzar. Surge como respuesta al compromiso <strong>de</strong> campaña <strong>de</strong>l Presi<strong>de</strong>nteVic<strong>en</strong>te Fox y constituye una expresión <strong>de</strong> los valores <strong>de</strong>mocráticos e incluy<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>lgobierno que, acor<strong>de</strong> con <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad, busca ofrecer a <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ciónservicios <strong>de</strong> <strong>la</strong> más alta calidad. D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> los servicios <strong>de</strong> salud, <strong>el</strong> trato digno queofrecerá <strong>la</strong> Cruzada a los usuarios se tomara <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta, los <strong>de</strong>rechos y <strong>la</strong>scaracterísticas individuales <strong>de</strong> <strong>la</strong> persona, proporcionado una información completa quepermita al paci<strong>en</strong>te y <strong>la</strong> familia t<strong>en</strong>er un panorama completo <strong>de</strong>l servicio que se leproporcionara <strong>en</strong> todo mom<strong>en</strong>to. 6La Cruzada permitirá que <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción médica sea efectiva, efici<strong>en</strong>te, ética y segura.Efectiva porque logrará alcanzar los resultados esperados por <strong>el</strong> usuario <strong>de</strong> los servicios<strong>de</strong> salud; efici<strong>en</strong>te fom<strong>en</strong>tará <strong>el</strong> uso óptimo <strong>de</strong> los recursos <strong>de</strong> los que se dispone; éticaporque se apegará a los valores universales y segura porque ofrecerá un servicio queinvolucre los m<strong>en</strong>ores riesgos posibles. Deberá, <strong>el</strong>evar <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> los servicios <strong>de</strong>salud y homologar<strong>la</strong> <strong>en</strong> niv<strong>el</strong>es aceptables <strong>en</strong> todo <strong>el</strong> país, que sean c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>tepercibidos por <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción.Para alcanzar este objetivo se han p<strong>la</strong>nteado diez líneas fundam<strong>en</strong>tales <strong>de</strong> acción:1. E<strong>la</strong>boración y difusión <strong>de</strong> códigos <strong>de</strong> ética.2. Educación sobre, para y <strong>de</strong> calidad.3. Información para y sobre <strong>el</strong> usuario y <strong>el</strong> <strong>de</strong>sempeño.4. Sistemas <strong>de</strong> <strong>mejora</strong> continúa.5. Reconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sempeño.6. Estandarización <strong>de</strong> procesos y monitoreo <strong>de</strong> resultados.7. Certificación <strong>de</strong> individuos y organizaciones.8. Racionalización regu<strong>la</strong>toria.9. Mejora <strong>de</strong> alto impacto <strong>en</strong> los procesos <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción.6 http://www.salud.gob.mx/unida<strong>de</strong>s/dgcs/sa<strong>la</strong>_noticias/campanas/2001-01-25/cruzada-nacional.htmpdf10


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍA10. Impulso a <strong>la</strong>s <strong>mejora</strong>s <strong>en</strong> otros ámbitos que influyan <strong>en</strong> <strong>la</strong> calidad.Valores <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong> <strong>el</strong> trato digno y <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción médica efectiva. Aunque <strong>en</strong> esteespacio es pertin<strong>en</strong>te com<strong>en</strong>tar que proponemos <strong>el</strong> cambio <strong>de</strong> paradigma <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ciónmédica efectiva por asist<strong>en</strong>cia a <strong>la</strong> salud eficaz, para incluir a todos los prestadores <strong>de</strong>servicios <strong>en</strong> <strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción a <strong>la</strong> salud.CALIDAD DE LOS SERVICIOS DE SALUDTrato digno: At<strong>en</strong>ción Medica:• Efectividad• Respeto• Efici<strong>en</strong>cia• Información• Ética• Amabilidad• SeguridadHoy <strong>en</strong> México, <strong>el</strong> sector salud vislumbra un cambio histórico. La Cruzada Nacional por<strong>la</strong> <strong>Calidad</strong> <strong>de</strong> los Servicios <strong>de</strong> Salud, es uno <strong>de</strong> los ejes <strong>de</strong> este proceso <strong>de</strong>transformación. En un periodo <strong>de</strong> <strong>la</strong> historia nacional <strong>en</strong> <strong>el</strong> que <strong>la</strong> <strong>de</strong>mocratización es <strong>el</strong>común <strong>de</strong>nominador <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s acciones <strong>de</strong> gobierno, <strong>la</strong> salud no podía rezagarse.Los cambios epi<strong>de</strong>miológicos <strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad exig<strong>en</strong> otras perspectivas <strong>de</strong> los servicios<strong>de</strong> salud, que permitan invertir <strong>la</strong> pirámi<strong>de</strong> pob<strong>la</strong>cional, <strong>en</strong> don<strong>de</strong> <strong>la</strong> prev<strong>en</strong>ción para <strong>la</strong><strong>en</strong>fermedad aún se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra rezagada tanto <strong>en</strong> economía como <strong>en</strong> estructura; losmexicanos <strong>de</strong>berán t<strong>en</strong>er un conocimi<strong>en</strong>to más amplio <strong>de</strong> <strong>la</strong> funcionalidad <strong>de</strong>l sistema<strong>de</strong> salud, conoci<strong>en</strong>do sus <strong>de</strong>rechos para po<strong>de</strong>r exigirlos. Y este responda con calidad asus necesida<strong>de</strong>s y expectativas, para proteger a <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> los gastos médicosexcesivos y que permita <strong>la</strong> participación <strong>de</strong> <strong>la</strong> g<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>cisiones que afectan susalud, lo que hace posible que los usuarios cu<strong>en</strong>t<strong>en</strong> con una mayor libertad para <strong>el</strong>egiral prestador <strong>de</strong> servicio.2. JustificaciónEl Instituto Nacional <strong>de</strong> Pediatría es una organización pública ori<strong>en</strong>tada a brindar <strong>el</strong>mejor servicio <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción y rehabilitación a <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción infantil mexicana, cu<strong>en</strong>ta conrecursos materiales, equipos <strong>de</strong> vanguardia, profesionales, técnicos y administrativoscomprometidos día a día con <strong>el</strong> bi<strong>en</strong>estar <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud <strong>de</strong>l niño. Su misión incluyecompon<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> mo<strong>de</strong>los <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción basados <strong>en</strong> evi<strong>de</strong>ncia ci<strong>en</strong>tífica y formación <strong>de</strong>recursos humanos <strong>de</strong> alta especialidad <strong>en</strong> pediatría.En los últimos años los cambios <strong>en</strong> <strong>el</strong> perfil epi<strong>de</strong>miológico <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción m<strong>en</strong>or <strong>de</strong> 18años, los a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntos ci<strong>en</strong>tíficos y tecnológicos <strong>en</strong> <strong>el</strong> campo <strong>de</strong> <strong>la</strong> medicina pediátrica y <strong>el</strong><strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> nuevas políticas públicas <strong>de</strong> salud, hac<strong>en</strong> necesario que <strong>el</strong> instituto<strong>en</strong>fr<strong>en</strong>te con nuevos instrum<strong>en</strong>tos organizacionales como <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> los servicios y <strong>la</strong>seguridad <strong>de</strong> los paci<strong>en</strong>tes, nuevos <strong>de</strong>safíos a futuro y realice los cambios requeridos através <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>neación estratégica.11


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍACreando <strong>la</strong>s mejores oportunida<strong>de</strong>s para que nuestros cli<strong>en</strong>tes externos (paci<strong>en</strong>tes) ynuestros cli<strong>en</strong>tes internos (personal), se si<strong>en</strong>tan satisfechos, dando garantía y segurida<strong>de</strong>n <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción.El INP requiere <strong>de</strong> mo<strong>de</strong>los <strong>de</strong> calidad total, aplicados a sus procesos y estructura, quegarantic<strong>en</strong> superviv<strong>en</strong>cia a corto y <strong>la</strong>rgo p<strong>la</strong>zo, por lo que se requiere <strong>de</strong> lí<strong>de</strong>res concapacidad, conocimi<strong>en</strong>to sufici<strong>en</strong>te que <strong>de</strong>termin<strong>en</strong> <strong>la</strong> capacidad <strong>de</strong> resolver situacionesque pongan <strong>en</strong> riesgo <strong>el</strong> rumbo <strong>de</strong> <strong>la</strong> organización.Las áreas críticas son una pieza c<strong>la</strong>ve <strong>en</strong> <strong>la</strong> asist<strong>en</strong>cia pediátrica, ante una <strong>el</strong>evada<strong>de</strong>manda social, cuyo valor se ve reflejado al respon<strong>de</strong>r a situaciones epi<strong>de</strong>miológicasactuales, don<strong>de</strong> <strong>el</strong> profesional <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería complem<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> <strong>la</strong>bor medica y alcanza a <strong>la</strong>vez <strong>la</strong> misma importancia que esta, su <strong>de</strong>sempeño, es <strong>de</strong> gran complejidad al asumir <strong>la</strong>calidad <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción como <strong>de</strong>safío. Implica incorporar <strong>en</strong> los cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong>l programa e<strong>la</strong>vance <strong>de</strong> <strong>la</strong> ci<strong>en</strong>cia y tecnología <strong>en</strong> salud, a su vez habilida<strong>de</strong>s, <strong>de</strong>strezas, juicio críticoy principios éticos.El niño críticam<strong>en</strong>te <strong>en</strong>fermo, <strong>de</strong>be ser <strong>el</strong> c<strong>en</strong>tro y motivación fundam<strong>en</strong>tal <strong>de</strong>l quehacerasist<strong>en</strong>cial, investigador y doc<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>fermeras que trabajan y <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>n su <strong>la</strong>bor<strong>en</strong> <strong>el</strong> INP. Para <strong>mejora</strong>r cotidianam<strong>en</strong>te <strong>la</strong> participación <strong>de</strong> l@s profesionales <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería, surge <strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong> realizar este programa don<strong>de</strong> se pret<strong>en</strong><strong>de</strong> que losprofesionales particip<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> camino conduc<strong>en</strong>te a <strong>mejora</strong>r <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong>l <strong>cuidado</strong> quese ofrece a <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción infantil ya que es este profesional <strong>el</strong> que ti<strong>en</strong>e mayorperman<strong>en</strong>cia al <strong>la</strong>do <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te.La institución ha participado <strong>en</strong> un proceso <strong>de</strong> evaluación y certificación, <strong>en</strong> conjunto con<strong>el</strong> personal médico y <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería. Sin embargo, <strong>la</strong> ina<strong>de</strong>cuada p<strong>la</strong>neación y difusión<strong>de</strong>l sistema <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong> calidad, ha contribuido a un <strong>de</strong>sinterés <strong>en</strong> <strong>el</strong> profesional <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería. Exist<strong>en</strong> manuales y materiales que se dieron a conocer <strong>en</strong> su mom<strong>en</strong>to.En <strong>la</strong> subdirección <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería, <strong>el</strong> área <strong>de</strong> calidad y gestión <strong>de</strong>l <strong>cuidado</strong>, ha llevado unseguimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> evaluación <strong>de</strong> los indicadores <strong>de</strong> calidad y control <strong>de</strong> ev<strong>en</strong>tos adversos,a través <strong>de</strong> sus registros, ante los resultados obt<strong>en</strong>idos <strong>de</strong>l 2008 a <strong>la</strong> fecha, se observóque <strong>la</strong> mayor inci<strong>de</strong>ncia es <strong>en</strong> errores <strong>de</strong> medicación por vía oral, <strong>en</strong> segundo lugar <strong>la</strong>súlceras <strong>de</strong> presión y riesgos <strong>de</strong> caída. Por lo que se da un seguimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>mejora</strong><strong>continua</strong>.En <strong>el</strong> área crítica es muy importante, que <strong>el</strong> personal <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería, se vea involucradoe interesado, <strong>en</strong> <strong>el</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los indicadores <strong>de</strong> calidad, <strong>en</strong>focados a estándares<strong>de</strong> certificación, es mediante una p<strong>la</strong>neación c<strong>la</strong>ra, precisa y organizada, llevando unalineación, congru<strong>en</strong>te y <strong>de</strong> seguimi<strong>en</strong>to activo, que <strong>de</strong> a conocer los estándares que s<strong>en</strong>ecesitan, para brindar calidad y seguridad <strong>en</strong> los paci<strong>en</strong>tes, durante su at<strong>en</strong>ción yestancia hospita<strong>la</strong>ria, <strong>de</strong> acuerdo a <strong>la</strong> normatividad establecida.Resaltando que su cumplimi<strong>en</strong>to, reflejará calidad y seguridad, que b<strong>en</strong>eficia unarecuperación <strong>en</strong>caminada a <strong>la</strong> salud <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te crítico. Su evaluación nos permitirá una12


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍArecertificación, mediante <strong>el</strong> hacer diario, <strong>de</strong>l <strong>cuidado</strong> que brinda <strong>en</strong>fermería, g<strong>en</strong>erandoimportancia y orgullo que ti<strong>en</strong>e ser reconocidas, <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> esta institución competitiva.3. Marco conceptualCiclo De Mejora Continua <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Calidad</strong> De Deming.Des<strong>de</strong> 1950 Deming empleó <strong>el</strong> Ciclo PHVA como introducción a todas y cada una <strong>de</strong> <strong>la</strong>scapacitaciones que brindó a <strong>la</strong> alta dirección <strong>de</strong> <strong>la</strong>s empresas japonesas. Las NormasNTP-ISO 9000:2001 se basan <strong>en</strong> <strong>el</strong> Ciclo PHVA su esquema <strong>de</strong> <strong>la</strong> Mejora Continua <strong>de</strong>lSistema <strong>de</strong> Gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Calidad</strong>. La gestión <strong>de</strong> <strong>mejora</strong> <strong>continua</strong> <strong>en</strong> una organizaciónrequiere <strong>de</strong> un li<strong>de</strong>razgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dirección así como un comité. Un sistema <strong>de</strong> gestióndocum<strong>en</strong>tado con Asesorami<strong>en</strong>to externo.Según <strong>la</strong> NTP-ISO 9000:2001, Mejora <strong>continua</strong> es: Actividad recurr<strong>en</strong>te para aum<strong>en</strong>tar<strong>la</strong> capacidad para cumplir los requisitos, si<strong>en</strong>do los requisitos <strong>la</strong> necesidad o expectativaestablecida, g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te implícita u obligatoria. 7 Incluye un análisis y evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong>situación exist<strong>en</strong>te. Basado <strong>en</strong> los objetivos para <strong>la</strong> <strong>mejora</strong>, con una implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong>posible solución. Medición, verificación, análisis y evaluación <strong>de</strong> los resultados <strong>de</strong> <strong>la</strong>implem<strong>en</strong>tación y formalización <strong>de</strong> los cambios. Los resultados se revisan para <strong>de</strong>tectaroportunida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>mejora</strong>. La <strong>mejora</strong> es una actividad <strong>continua</strong>, y parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> informaciónrecibida <strong>de</strong>l propio sistema y <strong>de</strong> los cli<strong>en</strong>tes.D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l contexto <strong>de</strong> un sistema <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad, <strong>el</strong> ciclo PHVA es un cicloque esta <strong>en</strong> pl<strong>en</strong>o movimi<strong>en</strong>to. Que se pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r <strong>en</strong> cada uno <strong>de</strong> los procesos.Está ligado a <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nificación, implem<strong>en</strong>tación, control y <strong>mejora</strong> <strong>continua</strong>, tanto para losproductos como para los procesos <strong>de</strong>l sistema <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad.El ciclo PHVA:P<strong>la</strong>nificar: es involucrar a <strong>la</strong> g<strong>en</strong>te correcta, recopi<strong>la</strong>ndo datos disponibles, paracompr<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> los cli<strong>en</strong>tes, estudiar exhaustivam<strong>en</strong>te <strong>el</strong>/los procesosinvolucrados, revalorar ¿es <strong>el</strong> proceso capaz <strong>de</strong> cumplir <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s? Es <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r<strong>el</strong> p<strong>la</strong>n y <strong>en</strong>tr<strong>en</strong>ar al personal.Hacer: nos lleva a implem<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> <strong>mejora</strong> y verificar <strong>la</strong>s causas <strong>de</strong> los problemas, através <strong>de</strong> <strong>la</strong> recopi<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> datos apropiados.Verificar: se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> analizar y <strong>de</strong>splegar los datos, consi<strong>de</strong>rar si se han alcanzado losresultados <strong>de</strong>seados, compr<strong>en</strong><strong>de</strong>r y docum<strong>en</strong>tar <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias revisar los problemas yerrores, ver que se apr<strong>en</strong>dió y que queda por resolver.Actuar: Incorporar <strong>la</strong> <strong>mejora</strong> al proceso, comunicar <strong>la</strong> <strong>mejora</strong> a todos los integrantes <strong>de</strong><strong>la</strong> empresa e i<strong>de</strong>ntificar nuevos proyectos/problemas.7 http://sisbib.unmsm.edu.pe/bibvirtualdata/publicaciones/indata/Vol6_n1/pdf/<strong>mejora</strong>.pdf.13


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍA<strong>Calidad</strong>: Es <strong>la</strong> totalidad <strong>de</strong> funciones, características (aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> unbi<strong>en</strong> o servicio) o comportami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> un bi<strong>en</strong> producido o <strong>de</strong> un servicio prestado, qu<strong>el</strong>es hace capaces <strong>de</strong> satisfacer <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> los consumidores. 8<strong>Calidad</strong> <strong>en</strong> los Servicios <strong>de</strong> Enfermería: At<strong>en</strong>ción oportuna, personalizada,<strong>continua</strong> y efici<strong>en</strong>te que brinda <strong>el</strong> personal <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>de</strong> acuerdo a los estándares<strong>de</strong>finidos, para una práctica profesional compet<strong>en</strong>te y responsable, con <strong>el</strong> propósito <strong>de</strong>lograr <strong>la</strong> satisfacción <strong>de</strong>l usuario y <strong>de</strong>l prestador <strong>de</strong> servicios.Indicador: Es una medida que permite observar <strong>el</strong> avance <strong>en</strong> <strong>el</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>objetivos y metas que proporciona un medio s<strong>en</strong>cillo y fiable para medir logros, reflejarlos cambios vincu<strong>la</strong>dos con una interv<strong>en</strong>ción o ayudar a evaluar los resultados <strong>de</strong> unorganismo <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo. 9Indicador <strong>de</strong> <strong>Calidad</strong>: Los indicadores <strong>de</strong> salud son instrum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> evaluación que<strong>de</strong>terminan directa o indirectam<strong>en</strong>te modificaciones dando así una i<strong>de</strong>a <strong>de</strong>l estado <strong>de</strong>situación <strong>de</strong> una condición. Si se está evaluando un programa para <strong>mejora</strong>r <strong>la</strong>scondiciones <strong>de</strong> salud <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción infantil, se pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>terminar los cambiosobservados utilizando varios indicadores que rev<strong>el</strong><strong>en</strong> indirectam<strong>en</strong>te esta modificación.Paci<strong>en</strong>te Crítico: Es todo <strong>en</strong>fermo <strong>en</strong> riesgo <strong>de</strong> morir por afección aguda, orgánica,funcional o <strong>de</strong> ambos tipos, pot<strong>en</strong>cialm<strong>en</strong>te recuperable <strong>de</strong> uno ovarios sistemas8 http://es.scribd.com/doc/19225918/Conceptos-<strong>de</strong>-<strong>Calidad</strong>-<strong>en</strong>-Salud9 http://www.losrioscomovamos.cl/in<strong>de</strong>x.php?option=com_cont<strong>en</strong>t&view=article&id=97&Itemid=20414


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAcorporales y que requiere vigi<strong>la</strong>ncia, asist<strong>en</strong>cia <strong>continua</strong> y especializada mediantemétodos temporales que sup<strong>la</strong>n <strong>la</strong>s funciones alteradas. 10Área Crítica: Unidad Médica <strong>de</strong>stinada a at<strong>en</strong><strong>de</strong>r a todo paci<strong>en</strong>te <strong>en</strong> edad pediátrica(>28 días a


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAObjetivo G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong>l P<strong>la</strong>n Nacional <strong>de</strong> Desarrollo.Imp<strong>la</strong>ntar un sistema integral <strong>de</strong> calidad <strong>en</strong> salud, que coordine, integre, apoye,promueva y difunda avances <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> calidad situando <strong>la</strong> calidad como unaprioridad <strong>en</strong> <strong>la</strong> ag<strong>en</strong>da perman<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l Sistema Nacional <strong>de</strong> Salud.Objetivos Específicos <strong>de</strong>l PND.<strong>Calidad</strong> técnica y seguridad <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te.• Mejorar <strong>la</strong> calidad técnica y <strong>la</strong> seguridad <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción a <strong>la</strong> saludmediante <strong>la</strong> <strong>mejora</strong> <strong>continua</strong>, <strong>la</strong> reducción <strong>de</strong> ev<strong>en</strong>tos adversos, <strong>la</strong> medicinabasada <strong>en</strong> <strong>la</strong> evi<strong>de</strong>ncia y <strong>la</strong> estandarización <strong>de</strong> <strong>cuidado</strong>s <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería.<strong>Calidad</strong> percibida por los usuarios.• Consi<strong>de</strong>rar <strong>la</strong>s expectativas y <strong>la</strong> voz <strong>de</strong> los ciudadanos <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>ndo acciones<strong>de</strong>stinadas a <strong>mejora</strong>r <strong>la</strong> calidad con <strong>la</strong> que percib<strong>en</strong> los ciudadanos los servicios<strong>de</strong> salud.<strong>Calidad</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong> los servicios <strong>de</strong> salud.• Conducir bajo <strong>la</strong> rectoría <strong>de</strong> <strong>la</strong> Secretaría <strong>de</strong> Salud transformaciones <strong>en</strong> <strong>la</strong> calidad<strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión y organización <strong>de</strong> los servicios <strong>de</strong> salud, institucionalizando <strong>el</strong>compromiso por <strong>la</strong> calidad.Consejo <strong>de</strong> Salubridad G<strong>en</strong>eral.El Consejo <strong>de</strong> Salubridad G<strong>en</strong>eral (CSG) es un órgano <strong>de</strong>l Estado Mexicano que ti<strong>en</strong>esu fundam<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>el</strong> artículo 73 <strong>de</strong> <strong>la</strong> Constitución Política <strong>de</strong> los Estados UnidosMexicanos, se establece su <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia directa <strong>de</strong>l Presi<strong>de</strong>nte <strong>de</strong> <strong>la</strong> República,repres<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> segunda autoridad sanitaria <strong>de</strong>l país. Su ámbito <strong>de</strong> acción abarca,organizaciones públicas y privadas, que constituy<strong>en</strong> al Sistema Nacional <strong>de</strong> Salud,incluy<strong>en</strong>do los tres ór<strong>de</strong>nes <strong>de</strong> gobierno fe<strong>de</strong>ral, estatal y municipal.El CSG emite disposiciones <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> salubridad g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> <strong>la</strong> República, que sonobligatorias <strong>en</strong> todo <strong>el</strong> país. Sus funciones <strong>de</strong>finidas <strong>en</strong> su reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>to, es promover y<strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r <strong>la</strong>s acciones necesarias para certificar <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> los establecimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong>at<strong>en</strong>ción médica, incluye compet<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> los médicos y <strong>de</strong> <strong>la</strong>s organizaciones quebrindan servicios <strong>de</strong> salud. 12Durante 1999, se integra <strong>la</strong> Comisión nacional <strong>de</strong> Certificación y se publican <strong>en</strong> <strong>el</strong> DiarioOficial <strong>de</strong> <strong>la</strong> Fe<strong>de</strong>ración (DOF), <strong>el</strong> acuerdo por <strong>el</strong> que se establec<strong>en</strong> <strong>la</strong>s bases para <strong>la</strong>12 www.csg.salud.gob.mx16


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAinstrum<strong>en</strong>tación <strong>de</strong>l programa nacional <strong>de</strong> Certificación <strong>de</strong> hospitales y los criterios para<strong>la</strong> certificación <strong>de</strong> hospitales.En 2001, se re<strong>de</strong>finieron los criterios <strong>de</strong> evaluación y <strong>el</strong> CSG se hizo cargo <strong>de</strong>l proceso<strong>de</strong> certificación; <strong>de</strong>rivado <strong>de</strong> un análisis al <strong>de</strong>sempeño <strong>de</strong>l <strong>Programa</strong> Nacional <strong>de</strong>Certificación <strong>de</strong> Establecimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> At<strong>en</strong>ción Médica, y con base al <strong>Programa</strong> Nacional<strong>de</strong> Salud 2007-2012, se propuso restructurar, fortalecer y actualizar <strong>el</strong> proceso <strong>de</strong>certificación para convertirlo <strong>en</strong> <strong>el</strong> estándar nacional <strong>de</strong> calidad <strong>en</strong> salud y sercompetitivo internacionalm<strong>en</strong>te.En junio <strong>de</strong> 2008, <strong>el</strong> CSG publicó <strong>en</strong> <strong>el</strong> DOF, <strong>el</strong> Acuerdo para <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo yfuncionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l Sistema Nacional <strong>de</strong> Certificación <strong>de</strong> Establecimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> At<strong>en</strong>ciónMédica (SiNaCEAM); con <strong>la</strong> participación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Joint Commission International (JCI) yrepres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> <strong>la</strong>s instituciones públicas y privadas que brindan at<strong>en</strong>ción a <strong>la</strong> salud,se modificó <strong>la</strong> Cédu<strong>la</strong> para auditar Hospitales integrando una nueva, con EstándaresInternacionales Homologados con <strong>la</strong> JCI, <strong>la</strong> cual respon<strong>de</strong> a los requisitos <strong>en</strong> materia <strong>de</strong><strong>la</strong> Seguridad <strong>de</strong> los Paci<strong>en</strong>tes, <strong>Calidad</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> At<strong>en</strong>ción Médica, Seguridad Hospita<strong>la</strong>ria,Normatividad Vig<strong>en</strong>te y Políticas Nacionales Prioritarias.La certificación que emite <strong>el</strong> CSG, reconoce a los establecimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción médicaque cumpl<strong>en</strong> los estándares necesarios para brindar servicios <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción médica conbu<strong>en</strong>a calidad y seguridad para los paci<strong>en</strong>tes.Los estándares y <strong>la</strong> metodología <strong>de</strong> evaluación basados <strong>en</strong> un mo<strong>de</strong>lo internacionalreconocido, fortalece <strong>el</strong> sistema <strong>de</strong> certificación <strong>de</strong> México y aum<strong>en</strong>ta <strong>el</strong> niv<strong>el</strong> competitivo<strong>de</strong> los hospitales certificados t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>la</strong> opción <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>er <strong>la</strong> Acreditación simultánea.La Nueva Cédu<strong>la</strong> <strong>de</strong> Certificación <strong>de</strong> Hospitales se caracteriza por: El diseño específico <strong>de</strong> <strong>la</strong> auditoría <strong>de</strong> acuerdo con los pa<strong>de</strong>cimi<strong>en</strong>tos que ati<strong>en</strong><strong>de</strong>cada hospital. Aplica <strong>el</strong> método <strong>de</strong> rastreadores para evaluar <strong>el</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> estándares (sigue<strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción brindada a un paci<strong>en</strong>te durante su estancia y <strong>la</strong> operación <strong>de</strong> sistemascríticos para <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción), por lo que <strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> evaluación es más s<strong>en</strong>cillo ylógico. El niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> cada estándar se simplifica <strong>en</strong>: cumple, no cumple ocumple parcialm<strong>en</strong>te. Se <strong>en</strong>foca <strong>en</strong> sistemas y procesos críticos. Las priorida<strong>de</strong>s son <strong>la</strong> calidad y seguridad <strong>en</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción. Se c<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> <strong>el</strong> paci<strong>en</strong>te como individuo y <strong>en</strong> su <strong>en</strong>torno.La cédu<strong>la</strong> para certificar hospitales <strong>en</strong> su versión 2009, se integra por dos capítulos, <strong>el</strong>primero referido a los estándares y metas internacionales y <strong>el</strong> segundo, a los estándaresnacionales y sistemas <strong>de</strong> información; se incluy<strong>en</strong> los requerimi<strong>en</strong>tos legales <strong>de</strong> Méxicoy <strong>la</strong>s estrategias <strong>de</strong>l <strong>Programa</strong> Nacional <strong>de</strong> Salud 2007-2012. Su distribución conti<strong>en</strong><strong>el</strong>os estándares c<strong>en</strong>trados <strong>en</strong> <strong>el</strong> paci<strong>en</strong>te y los estándares <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong> establecimi<strong>en</strong>tos<strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción médica; <strong>la</strong>s metas internacionales están basadas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s “nueve solucionespara <strong>la</strong> seguridad <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te” publicadas por <strong>la</strong> Organización Mundial <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud y los17


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAsistemas <strong>de</strong> información se refiere a los indicadores <strong>de</strong> procesos y resultados para darseguimi<strong>en</strong>to y evaluar los procesos, programas y sistemas <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción médica y <strong>de</strong>servicios <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral.El proceso <strong>de</strong> certificación, evalúa <strong>el</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> estándares <strong>de</strong> calidad y seguridad<strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> estructura, procesos y resultados; <strong>la</strong> primera fase correspon<strong>de</strong> a <strong>la</strong>inscripción y autoevaluación <strong>de</strong> estándares <strong>de</strong> estructura, <strong>en</strong> <strong>la</strong> segunda se realiza <strong>la</strong>auditoría y <strong>en</strong> <strong>la</strong> tercera fase se emite <strong>el</strong> dictam<strong>en</strong> <strong>de</strong> certificación.La importancia <strong>de</strong> <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l CSG adquiere mayor r<strong>el</strong>evancia cuando se<strong>en</strong>garza con <strong>el</strong> objetivo establecido por <strong>el</strong> <strong>Programa</strong> Nacional <strong>de</strong> Salud (PRONASA)2007-2012, <strong>el</strong> cual propone avanzar hacia <strong>la</strong> universalidad <strong>en</strong> <strong>el</strong> acceso a los serviciosmédicos <strong>de</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s instituciones públicas, con <strong>el</strong> fin <strong>de</strong> romper con <strong>el</strong> círculovicioso pobreza-<strong>en</strong>fermedad-pobreza que robustece <strong>la</strong> <strong>de</strong>sigualdad <strong>de</strong> oportunida<strong>de</strong>spara <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo cabal <strong>de</strong> los individuos.<strong>Programa</strong> 2007-2012 Sistema Integral <strong>de</strong> <strong>Calidad</strong> <strong>en</strong> Salud Sicalidad.El compromiso por <strong>la</strong> <strong>mejora</strong> <strong>continua</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> prestación <strong>de</strong> servicios <strong>de</strong> salud ti<strong>en</strong>e comorefer<strong>en</strong>cia <strong>la</strong> estrategia integral: SICALIDAD, impulsa diversas acciones y programas<strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> perspectiva <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad percibida, <strong>la</strong> calidad técnica - seguridad <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te y<strong>la</strong> institucionalización <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad.Su objetivo c<strong>en</strong>tral es g<strong>en</strong>erar confianza por parte <strong>de</strong> los ciudadanos <strong>en</strong> <strong>la</strong>sorganizaciones <strong>de</strong> salud e impulsar <strong>la</strong> <strong>mejora</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud,garantizando <strong>la</strong> seguridad <strong>de</strong> los paci<strong>en</strong>tes.Durante <strong>la</strong> 27ª Confer<strong>en</strong>cia Sanitaria Panamericana llevada a cabo por <strong>la</strong> OrganizaciónPanamericana <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud (OPS) <strong>en</strong> octubre <strong>de</strong> 2007, se subrayó <strong>la</strong> importancia <strong>de</strong>contar con una política y estrategia regionales para garantizar <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ciónsanitaria.La OPS recalcó <strong>la</strong> importancia <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción y <strong>la</strong> seguridad <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>tecomo una cualidad es<strong>en</strong>cial para conseguir los objetivos nacionales <strong>en</strong> salud, <strong>la</strong> <strong>mejora</strong><strong>de</strong> <strong>la</strong> salud <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción y <strong>el</strong> futuro sost<strong>en</strong>ible <strong>de</strong>l sistema <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> salud.La OPS propone cinco líneas <strong>de</strong> acción:1. Posicionar <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción sanitaria y <strong>la</strong> seguridad <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te comoprioridad sectorial.2. Promover <strong>la</strong> participación ciudadana <strong>en</strong> temas <strong>de</strong> calidad.3. G<strong>en</strong>erar información y evi<strong>de</strong>ncia <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> calidad.4. Desarrol<strong>la</strong>r, adaptar y apoyar <strong>la</strong> imp<strong>la</strong>ntación <strong>de</strong> soluciones <strong>en</strong> calidad.5. Desarrol<strong>la</strong>r una estrategia regional para <strong>el</strong> fortalecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>18


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAat<strong>en</strong>ción sanitaria y seguridad <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te.En nuestro país, <strong>de</strong> acuerdo con <strong>el</strong> P<strong>la</strong>n Nacional <strong>de</strong> Desarrollo 2007-2012 (PND), uno<strong>de</strong> los objetivos c<strong>en</strong>trales <strong>de</strong> <strong>la</strong> política pública <strong>en</strong> salud es brindar servicios <strong>de</strong> salu<strong>de</strong>fici<strong>en</strong>tes, con calidad y seguridad para <strong>el</strong> paci<strong>en</strong>te. Derivado <strong>de</strong> <strong>el</strong>lo, <strong>el</strong> PND establece<strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r una estrategia dirigida a imp<strong>la</strong>ntar un sistema integral ysectorial <strong>de</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción médica.El <strong>Programa</strong> <strong>de</strong> acción SICALIDAD forma parte <strong>de</strong>l <strong>Programa</strong> Sectorial <strong>de</strong> Salud 2007-2012, es congru<strong>en</strong>te con <strong>el</strong> P<strong>la</strong>n Nacional <strong>de</strong> Desarrollo <strong>de</strong>l Presi<strong>de</strong>nte Cal<strong>de</strong>rón y ti<strong>en</strong>e<strong>en</strong> consecu<strong>en</strong>cia una vocación <strong>de</strong> rectoría para todo <strong>el</strong> Sistema Nacional <strong>de</strong> Salud. Con<strong>la</strong> coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Secretaría <strong>de</strong> Salud, los objetivos, proyectos e indicadores <strong>de</strong>SICALIDAD <strong>de</strong>b<strong>en</strong> formar parte <strong>de</strong> los compromisos a favor <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>sorganizaciones y servicios que <strong>en</strong> nuestro país prestan at<strong>en</strong>ción y <strong>cuidado</strong> a <strong>la</strong> salud.Proyectos que Integran Sicalidad.La pob<strong>la</strong>ción objetivo <strong>de</strong> SICALIDAD son <strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción primaria y hospitalesque <strong>de</strong>sarroll<strong>en</strong> proyectos para <strong>la</strong> <strong>mejora</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad técnica y <strong>la</strong> calidad percibida <strong>de</strong><strong>la</strong> Secretaría <strong>de</strong> Salud, los Servicios Estatales <strong>de</strong> Salud <strong>de</strong> <strong>la</strong>s 31 Entida<strong>de</strong>s Fe<strong>de</strong>rativas,<strong>la</strong> Secretaría <strong>de</strong> Salud <strong>de</strong>l Gobierno <strong>de</strong>l Distrito Fe<strong>de</strong>ral, <strong>la</strong> Comisión Coordinadora <strong>de</strong>los Institutos Nacionales <strong>de</strong> Salud y Hospitales <strong>de</strong> Alta Especialidad y otras instituciones<strong>de</strong>l Sistema Nacional <strong>de</strong> Salud. 131. <strong>Calidad</strong> percibida por los usuariosEs <strong>la</strong> valoración que realizan los usuarios y sus familias respecto al trato, tiempo <strong>de</strong>espera, información, confi<strong>de</strong>ncialidad y confort; at<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do a sus expectativas y valores.2. <strong>Calidad</strong> técnica y seguridad <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te.“Es <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción que se <strong>en</strong>carga <strong>de</strong> los aspectos re<strong>la</strong>cionados con losservicios otorgados por los profesionales <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud y <strong>la</strong> seguridad <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te. Incluye<strong>la</strong> <strong>mejora</strong> <strong>continua</strong> <strong>de</strong> los servicios <strong>de</strong> salud, reducción <strong>de</strong> ev<strong>en</strong>tos adversos, medicinabasada <strong>en</strong> evi<strong>de</strong>ncia y estandarización <strong>de</strong> los <strong>cuidado</strong>s <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería.”IndicasEl Sistema Nacional <strong>de</strong> Indicadores <strong>de</strong> <strong>Calidad</strong> <strong>en</strong> Salud (INDICAS) es una herrami<strong>en</strong>ta,permite registrar y monitorear indicadores <strong>de</strong> calidad <strong>en</strong> <strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s médicas quepermitan su seguimi<strong>en</strong>to y <strong>la</strong> comparabilidad <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción.Su objetivo g<strong>en</strong>eral es disponer <strong>de</strong> una herrami<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> carácter ger<strong>en</strong>cial que permita <strong>el</strong>registro y vigi<strong>la</strong>ncia <strong>de</strong> indicadores <strong>de</strong> calidad <strong>en</strong> <strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s médicas, así como, suseguimi<strong>en</strong>to y comparabilidad.13 www.calidad.salud.gob.mx/doctos/calidad/pa_sicalidadpdf19


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍASus objetivos específicos son <strong>de</strong>finir índices e indicadores <strong>de</strong> calidad técnica, calidadpercibida y calidad <strong>en</strong> gestión; así como <strong>el</strong> instrum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> medición que permita evaluar<strong>el</strong> avance <strong>de</strong> SICALIDAD.Contar con un sistema <strong>de</strong> información <strong>de</strong> fácil manejo que permita i<strong>de</strong>ntificar cambios <strong>en</strong><strong>el</strong> avance <strong>en</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> los servicios, favoreci<strong>en</strong>do <strong>la</strong> comparabilidad e incorporar a<strong>la</strong>s instituciones <strong>de</strong>l sector salud al Sistema Nacional <strong>de</strong> Indicadores <strong>de</strong> <strong>Calidad</strong> <strong>en</strong>Salud (INDICAS).Acciones Principales.1. Actualización <strong>de</strong> índices e indicadores a<strong>de</strong>cuándose a actuales necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>lSistema Integral <strong>de</strong> <strong>Calidad</strong> <strong>en</strong> Salud.2. Desarrol<strong>la</strong>r un nuevo sistema, ágil y gráfico, que muestre avances o retrocesos<strong>en</strong> los indicadores evaluados, para <strong>la</strong> fácil i<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong> <strong>la</strong> situación <strong>en</strong> <strong>la</strong> quese <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>el</strong> indicador.3. Analizar los datos proporcionados por <strong>el</strong> sistema INDICAS para <strong>la</strong> g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong>información r<strong>el</strong>evante que apoye a <strong>la</strong> toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones para <strong>mejora</strong>r <strong>la</strong> calidad.4. Desarrollo <strong>de</strong> manuales y guías prácticas que permitan <strong>el</strong> bu<strong>en</strong> uso <strong>de</strong> losinstrum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> medición, sistema <strong>de</strong> registros y consulta.Diversos métodos dirigidos por difer<strong>en</strong>tes áreas <strong>de</strong> <strong>la</strong> SS, provocan problemas <strong>de</strong>implem<strong>en</strong>tación, ya que se requiere <strong>de</strong> tiempo oportuno para capacitar, introducir ydifundir <strong>la</strong> información precisa <strong>de</strong>l sistema <strong>de</strong> evaluación. Es muy importante que <strong>el</strong>personal operativo que ha <strong>de</strong> participar, t<strong>en</strong>ga un conocimi<strong>en</strong>to que <strong>en</strong>camine un interés,con <strong>la</strong> finalidad <strong>de</strong> lograr los resultados esperados y <strong>en</strong> conjunto se logre un <strong>de</strong>sarrollo y<strong>de</strong>sempeño <strong>de</strong> estrategias que lleve a dar una calidad y seguridad, <strong>en</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción alusuario.5. Marco i<strong>de</strong>ológicoMisión y Visión <strong>de</strong>l <strong>Programa</strong> <strong>de</strong> <strong>mejora</strong> <strong>continua</strong> <strong>de</strong> los <strong>cuidado</strong>s <strong>en</strong> áreascríticas.Misión:Es <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción y <strong>cuidado</strong>s <strong>en</strong>fermeros <strong>de</strong> calidad y con seguridad al paci<strong>en</strong>tegravem<strong>en</strong>te <strong>en</strong>fermo, con alto grado <strong>de</strong> capacidad, profesionalismo y s<strong>en</strong>tidohumanitario, con un servicio confiable y oportuno, para recuperar <strong>en</strong> <strong>el</strong> mayor gradoposible <strong>el</strong> estado <strong>de</strong> salud y reducir al máximo su estado <strong>de</strong> gravedad.Visión:El paci<strong>en</strong>te que se ati<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s áreas críticas <strong>de</strong>l INP, al egresar se haya recuperado oestabilizado <strong>de</strong> sus pa<strong>de</strong>cimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> fondo y regrese a <strong>la</strong>s áreas <strong>de</strong> hospitalización <strong>en</strong>20


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAmejores condiciones <strong>de</strong> salud para <strong>continua</strong>r su at<strong>en</strong>ción. Que <strong>el</strong> personal <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermeríatrabaje con alta calidad técnica e interpersonal, estando capacitadas para los <strong>cuidado</strong>s<strong>de</strong> alta especialidad <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería crítica, con una dinámica académica que les permita<strong>el</strong> apr<strong>en</strong>dizaje continuo y <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> <strong>la</strong> investigación. Así mismo <strong>el</strong> INP <strong>el</strong>eve <strong>la</strong>vanguardia y <strong>mejora</strong> <strong>continua</strong> <strong>de</strong> sus procesos t<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do a <strong>la</strong> automatización y <strong>la</strong>reducción <strong>de</strong> los ev<strong>en</strong>tos adversos.Valores• Servicio.• Respeto• <strong>Calidad</strong>.• Compromiso.• Responsabilidad• Tolerancia.• Trabajo En Equipo.6. Análisis estratégico.Los profesionales <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería que <strong>la</strong>boran <strong>en</strong> áreas críticas <strong>de</strong>b<strong>en</strong> consi<strong>de</strong>rarconocimi<strong>en</strong>tos con principios éticos y morales, al proporcionar los <strong>cuidado</strong>s a paci<strong>en</strong>tesque se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran hospitalizados <strong>en</strong> estas unida<strong>de</strong>s. Su pap<strong>el</strong> es tan complejo querequiere <strong>de</strong>l dominio <strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>tos teóricos, habilida<strong>de</strong>s y <strong>de</strong>strezas <strong>en</strong> su prácticaprofesional.El personal <strong>de</strong>be estar capacitado para ofrecer <strong>cuidado</strong> integral al paci<strong>en</strong>te que esta bajosu responsabilidad.A estas unida<strong>de</strong>s ingresan paci<strong>en</strong>tes pediátricos con difer<strong>en</strong>tes diagnósticos que afectansus órganos y sistemas que le compromet<strong>en</strong> <strong>la</strong> vida; por lo que <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> <strong>la</strong>s vecesrequier<strong>en</strong> <strong>de</strong> un soporte <strong>de</strong> v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción mecánico y otros equipos <strong>de</strong> avanzadatecnología, así mismo <strong>el</strong> paci<strong>en</strong>te amerita procedimi<strong>en</strong>tos invasivos y <strong>cuidado</strong>sint<strong>en</strong>sivos por lo que se requiere <strong>de</strong> una valoración constante por <strong>el</strong> equipo médico y <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería.El profesional <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería realiza acciones y valoraciones in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes basadas <strong>en</strong>conocimi<strong>en</strong>tos y aplicaciones <strong>de</strong> indicadores <strong>de</strong> calidad. Don<strong>de</strong> surg<strong>en</strong> <strong>la</strong> problemáticaconsist<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> gran número <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s administrativas y <strong>de</strong> m<strong>en</strong>sajería que nocorrespon<strong>de</strong>n a <strong>la</strong> función básica <strong>de</strong> los <strong>cuidado</strong>s y <strong>de</strong> <strong>la</strong> garantía <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad yseguridad <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te.P<strong>la</strong>nteami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l problema:Las áreas críticas experim<strong>en</strong>tan cambio ci<strong>en</strong>tíficos tecnológicos, <strong>en</strong> forma dinámica. Elniño que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra hospitalizado es motivo <strong>de</strong> un quehacer asist<strong>en</strong>cial, investigador ydoc<strong>en</strong>te <strong>de</strong> los profesionales <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería que trabajan <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>ndo esta <strong>la</strong>bor. Por lotanto, <strong>el</strong> profesional que se <strong>de</strong>dica al <strong>cuidado</strong> <strong>en</strong>fermero <strong>de</strong>be ofrecer calidad <strong>en</strong> <strong>el</strong>21


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍA<strong>cuidado</strong> <strong>de</strong> los mismos.Sin embargo <strong>la</strong> dificultad <strong>en</strong> <strong>el</strong> apego a los estándares <strong>de</strong> calidad e indicadores nos dacomo resultado una serie <strong>de</strong> problemas que afectan <strong>el</strong> tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> estos paci<strong>en</strong>test<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do como resultado ev<strong>en</strong>tos adversos, ocasionados por sobre carga <strong>la</strong>boral,subsecu<strong>en</strong>te a un problema <strong>la</strong>t<strong>en</strong>te <strong>de</strong> aus<strong>en</strong>tismo por parte <strong>de</strong>l profesional <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería durante <strong>la</strong> ejecución <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>la</strong>bor.Entre los problemas mas frecu<strong>en</strong>tes aparec<strong>en</strong> <strong>la</strong>s úlceras por presión que se hanconvertido <strong>en</strong> un alto índice <strong>de</strong> daño a <strong>la</strong> pi<strong>el</strong> <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te pediátrico ingresado a estasunida<strong>de</strong>s, <strong>el</strong> mobiliario con <strong>el</strong> que actualm<strong>en</strong>te se cu<strong>en</strong>ta (camil<strong>la</strong>s /cunas), manti<strong>en</strong>e yauna disfunción, secundarias al manejo diario, si<strong>en</strong>do una situación que arriesga <strong>la</strong>seguridad <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te crítico, existe un <strong>de</strong>sabasto importante <strong>de</strong> insumos, a<strong>de</strong>máslimitado y <strong>de</strong> baja calidad <strong>en</strong>tre otros. Ante esta situación <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción y <strong>cuidado</strong> <strong>de</strong>calidad al que ti<strong>en</strong>e <strong>el</strong> compromiso, <strong>el</strong> personal <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería, se observa afectado.Si no se cu<strong>en</strong>ta con un sistema <strong>de</strong> indicadores homologados y <strong>de</strong>finidos, que seanaceptados e i<strong>de</strong>ntificados por los profesionales, <strong>en</strong>tonces los resultados <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción y<strong>la</strong> satisfacción <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te ti<strong>en</strong><strong>en</strong> dificulta<strong>de</strong>s para ser medidos e i<strong>de</strong>ntificados.Involucrados• Paci<strong>en</strong>tes pediátricos <strong>de</strong> 0 a 18 años y familia• Profesionales <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería• Personal doc<strong>en</strong>te• Supervisoras• Personal profesional• Personal no profesional• Dirección médica.Mapa políticoNos ori<strong>en</strong>ta a i<strong>de</strong>ntificar a los actores c<strong>la</strong>ves y su grado <strong>de</strong> influ<strong>en</strong>cia positiva o negativa<strong>en</strong> <strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones con respecto a <strong>la</strong> respuesta. Conocer bi<strong>en</strong> a losactores involucrados es fundam<strong>en</strong>tal para <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r nuestro proyecto con éxito, no<strong>de</strong>bemos olvidar que son <strong>la</strong>s personas qui<strong>en</strong>es toman <strong>la</strong>s <strong>de</strong>cisiones y efectúan <strong>la</strong>sacciones necesarias para dar solución al problema que hemos i<strong>de</strong>ntificado.Debemos t<strong>en</strong>er <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta que este Mapa político repres<strong>en</strong>ta <strong>el</strong> aspecto público <strong>de</strong> losactores involucrados. Sabemos que <strong>la</strong>s <strong>de</strong>cisiones que toman los individuos obe<strong>de</strong>c<strong>en</strong>también, <strong>en</strong> mayor parte, a sus intereses y motivaciones personales. Una bu<strong>en</strong>aestrategia <strong>de</strong> inci<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong>be consi<strong>de</strong>rar al actor <strong>en</strong> tanto persona individual, con unaforma particu<strong>la</strong>r <strong>de</strong> contextualizar los problemas, suposiciones especiales sobre <strong>la</strong> vida<strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral y un sistema <strong>de</strong> valores propio. Por eso, <strong>de</strong>bemos t<strong>en</strong>er pres<strong>en</strong>te <strong>la</strong>22


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAdim<strong>en</strong>sión “humana” <strong>de</strong> los actores y no sólo su discurso público.Mapa PolíticoALTOOPOSICIÓN CENTRO APOYOPersonal <strong>de</strong> Dirección g<strong>en</strong>eral SECRETARIA DEEnfermeríaSALUD DIRECCION MEDICAMEDIO Enfermería <strong>en</strong> MedicinaCrítica Área <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>de</strong>Gestión <strong>de</strong>l Cuidado. Subdirección <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería. Subdirección <strong>de</strong>Medicina Crítica Dirección <strong>de</strong> p<strong>la</strong>neaciónBAJO Ger<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> calidad. AuditoresAnálisis estratégico FODA:Este análisis, fue imprescindible antes <strong>de</strong> tomar cualquier <strong>de</strong>cisión, nos ayudo ap<strong>la</strong>ntear acciones para aprovechar <strong>la</strong>s oportunida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>tectadas y a preparar a nuestraorganización contra <strong>la</strong>s am<strong>en</strong>azas, t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do conci<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> nuestras <strong>de</strong>bilida<strong>de</strong>s yfortalezas. Este método nos ayudó a <strong>en</strong>contrar factores estratégicos críticos para serutilizados y apoyar a los cambios organizacionales consolidando <strong>la</strong>s fortalezas yminimizando <strong>la</strong>s <strong>de</strong>bilida<strong>de</strong>s.El autoanálisis es <strong>de</strong>finir c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s reg<strong>la</strong>s <strong>de</strong>l juego para que individuos yorganizaciones puedan trabajar juntas <strong>en</strong> <strong>la</strong> solución propuesta. Debemos ser capaces<strong>de</strong> reconocer nuestras fal<strong>en</strong>cias y <strong>la</strong> manera <strong>de</strong> trabajar <strong>en</strong> <strong>el</strong><strong>la</strong>s, pero también nuestrasfortalezas, para pot<strong>en</strong>ciar<strong>la</strong>s <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción al proyecto que nos hemos p<strong>la</strong>nteado. Elejercicio <strong>de</strong> autoanálisis incluye también <strong>la</strong> i<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong> posibles soluciones fr<strong>en</strong>te a<strong>la</strong>s <strong>de</strong>bilida<strong>de</strong>s i<strong>de</strong>ntificadas.23


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAANÁLISIS ESTRATÉGICO F O D ADIAGNOSTICO INTERNO.FORTALEZAS• E: P<strong>la</strong>ntil<strong>la</strong> completa <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería.• E: Personal profesional y especializado.• E: Manual <strong>de</strong> procedimi<strong>en</strong>tos operativos einstrucciones <strong>de</strong> trabajo completos.• E: Sistema <strong>de</strong> Gestión <strong>de</strong> calidad• P: Comunicación efectiva <strong>en</strong> <strong>en</strong><strong>la</strong>ce <strong>de</strong>turno.• P: Control <strong>de</strong> infecciones nosocomiales.• P: Cuidado integral al paci<strong>en</strong>te.• R: Actitu<strong>de</strong>s y comportami<strong>en</strong>tos positivos,por <strong>el</strong> profesional <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería hacia <strong>el</strong>paci<strong>en</strong>te y familia.E: estructura.P: proceso.R: resultado.DEBILIDADES.• E: Insumos materiales <strong>de</strong> baja calidad.• E: Dotación <strong>de</strong> ropa, limitada y escasa.(sujetadores).• P: Aus<strong>en</strong>tismo e impuntualidad <strong>la</strong>boral mayoral 15%.• P: Camilleros insufici<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> <strong>el</strong> segundo ytercer turno.• P: Funcionami<strong>en</strong>to ina<strong>de</strong>cuado, <strong>en</strong> equipo<strong>el</strong>ectro médico.• P: Defici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> insumos <strong>de</strong> trabajo.• P: Uso <strong>de</strong> medicam<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> baja calidad yefectividad.• R: Aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería.• R: Desinterés <strong>en</strong> <strong>el</strong> seguimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> manuales,bajo compromiso <strong>en</strong> registro <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s.• R: Temor ante <strong>el</strong> reporte <strong>de</strong> ev<strong>en</strong>tosadversos.• R: Stress e insatisfacción <strong>la</strong>boral.• R: Desgaste por falta <strong>de</strong> coordinación conautorida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l área médica.DIAGNOSTICO EXTERNOOPORTUNIDADESAMENAZAS• E: Servicio <strong>de</strong> fármaco vigi<strong>la</strong>ncia. E: Abuso <strong>de</strong> prestaciones sindicales.• E: Existe programa <strong>de</strong> medición <strong>de</strong> E: Áreas físicas <strong>de</strong> trabajo limitadas.indicadores. E: Servicio <strong>de</strong> <strong>el</strong>ectro medicina, exclusivo <strong>en</strong>• Registros <strong>el</strong>ectrónicos.primer turno.• P: Clínica <strong>de</strong> estomas y catéteres. E: Defici<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> p<strong>la</strong>neación y organización,• P: Existe programa <strong>de</strong> productividad.oportuna y <strong>continua</strong> <strong>en</strong> abastecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>• P: <strong>Programa</strong> <strong>de</strong> evaluación <strong>de</strong>l personal.medicam<strong>en</strong>tos e insumos. (almacén, farmacia• R: Pago <strong>de</strong> riesgos profesionales y y servicio <strong>de</strong> adquisiciones.)vacaciones extraordinarias. P: Material <strong>de</strong> consumo y productos• R: Exist<strong>en</strong> programas <strong>de</strong> calidad.farmacéuticos <strong>de</strong> baja calidad.• R: Estímulo <strong>de</strong> puntualidad y asist<strong>en</strong>cia. P: Salida <strong>de</strong>l personal <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>de</strong> áreas(empleado <strong>de</strong>l mes).críticas a otras áreas hospita<strong>la</strong>rias.P: Supl<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> personal aus<strong>en</strong>te, porpersonal no especializado.P: Personal <strong>de</strong> limpieza, no capacitado.R: Sobrecarga <strong>la</strong>boral, por aus<strong>en</strong>tismo.R: T<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia a aum<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> gastos <strong>de</strong> salud.24


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAÁrbol <strong>de</strong> problemasEl Árbol <strong>de</strong> Problemas es una herrami<strong>en</strong>ta metodológica útil para sintetizar y visualizarlos resultados <strong>de</strong> un análisis <strong>en</strong> profundidad <strong>de</strong> una situación actual cualquiera <strong>en</strong>re<strong>la</strong>ción al problema.La etapa <strong>de</strong>l Árbol <strong>de</strong> Problemas permite diagnosticar con precisión una <strong>de</strong>terminadasituación, según <strong>el</strong> grado <strong>de</strong> percepción y conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l tema que cada uno posea, aobjeto <strong>de</strong> conocer <strong>el</strong> marco g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> aspectos negativos que condicionan <strong>la</strong> realida<strong>de</strong>studiada.Para <strong>la</strong> realización <strong>de</strong>l árbol <strong>de</strong> problemas se organizaron los riesgos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong>lFODA como <strong>la</strong>s causas principales re<strong>la</strong>cionados con <strong>el</strong> problema. Con <strong>el</strong> objeto <strong>de</strong>conocer <strong>el</strong> marco g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> aspectos negativos que coincidan con <strong>la</strong> realida<strong>de</strong>studiada.Árbol <strong>de</strong> objetivosSurge <strong>de</strong> <strong>la</strong> síntesis <strong>de</strong>l diagnóstico y <strong>de</strong> <strong>la</strong> adopción <strong>de</strong> alguna estrategia <strong>de</strong>finida para<strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tar <strong>el</strong> problema. Establece condiciones que <strong>de</strong>b<strong>en</strong> cumplirse para lograr <strong>el</strong>resultado propuesto. La situación que será alcanzada mediante <strong>la</strong> solución <strong>de</strong>l problemapue<strong>de</strong> ser expresada por <strong>la</strong> manifestación contraria: si <strong>el</strong> problema es una car<strong>en</strong>cia, <strong>la</strong>solución será sufici<strong>en</strong>cia.El Árbol <strong>de</strong> Soluciones se construye <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>ndo cuatro pasos:1. I<strong>de</strong>ntificando <strong>la</strong>s principales situaciones o modo <strong>de</strong> superar <strong>el</strong> problema c<strong>en</strong>tral <strong>de</strong>lÁrbol <strong>de</strong>l Problema.2. I<strong>de</strong>ntificando y anotando todos los fines o resultados que se esperan lograr con <strong>la</strong>solución <strong>de</strong>l problema.3. I<strong>de</strong>ntificando y anotando todos los medios requeridos para alcanzar <strong>la</strong> soluciónprevista.4. E<strong>la</strong>borando un esquema que muestre <strong>la</strong>s re<strong>la</strong>ciones <strong>en</strong>tre los medios y fines <strong>en</strong> forma<strong>de</strong> Árbol <strong>de</strong> Soluciones, difer<strong>en</strong>ciando los niv<strong>el</strong>es <strong>de</strong>l mismo. Así, <strong>en</strong> <strong>el</strong> troncoubicaremos <strong>la</strong>s soluciones, <strong>en</strong> <strong>la</strong>s raíces <strong>el</strong> medio requerido y <strong>en</strong> <strong>la</strong>s ramas, los fines oresultados esperados.25


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAÁrbol <strong>de</strong> problemas.COMPLICACIONES EN EL ESTADO DE SALUD DEL PACIENTE EN ESTADO CRÍTICO Y/OEVENTO ADVERSO POR UNA FALTA DE COORDINACIÓN EN LOS ESTÁNDARES DECALIDAD DEL SERVICIODesarrollo <strong>de</strong>ltal<strong>en</strong>to humanolimitado.Costo <strong>el</strong>evadopara <strong>la</strong>institución.Disminución <strong>en</strong><strong>la</strong> calidad <strong>de</strong>at<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> <strong>la</strong>sáreas critica.Retraso <strong>en</strong> <strong>el</strong><strong>cuidado</strong> yrecuperación<strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te.Insatisfacción<strong>de</strong> Usuariosinternos yexternos.Déficit <strong>de</strong>compromiso yresponsabilidad<strong>la</strong>boral.Déficit <strong>en</strong> <strong>la</strong>administración<strong>de</strong> los recursosmateriales.Clima <strong>la</strong>boralinsatisfactorio.Cuidados<strong>en</strong>fermeríarutinarios.<strong>de</strong>Valoraciónineficaz <strong>de</strong> losindicadores <strong>de</strong>calidad.DIVERSIDAD DE MODELOS DE CALIDAD RESPECTOAL USO DE INDICADORES DE CUIDADOSDesconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>sdifer<strong>en</strong>cias operativas<strong>de</strong>l cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> losindicadores <strong>de</strong> calidad.Abastecimi<strong>en</strong>toinoportuno <strong>de</strong>insumos y equipobiomédico,mobiliario obsoleto(versus calidad)Sobrecarga yestrés <strong>la</strong>boralque limita <strong>la</strong>at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong>calidad.Bajo compromiso, yresist<strong>en</strong>cia al cambio.Apatía <strong>en</strong> capacitacióncontinúa <strong>de</strong>l personal<strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería.Conflictos y ma<strong>la</strong> calida<strong>de</strong>n <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción y dificultadpara <strong>la</strong> Mejora Continúa.Implem<strong>en</strong>tación,<strong>de</strong>fici<strong>en</strong>te<strong>de</strong>lseguimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l SGC.Logísticainstitucional<strong>de</strong>fici<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong>Abasto <strong>de</strong>insumos para<strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción.Salidas no programada<strong>de</strong> personal <strong>de</strong> AC aotras áreas yasignación <strong>de</strong> personalsin <strong>el</strong> perfil a<strong>de</strong>cuado <strong>en</strong><strong>la</strong>s AC.Faltamotivaciónreconocimi<strong>en</strong>to<strong>la</strong>boral.<strong>de</strong>yDefici<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>cisiones<strong>en</strong> <strong>la</strong>s áreasoperativas.Ma<strong>la</strong> p<strong>la</strong>neaciónInstitucional <strong>de</strong>l SGC.Baja coordinaciónpara <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>insumos (Material <strong>de</strong>curación,medicam<strong>en</strong>tos,equipo).Alto índice <strong>de</strong>aus<strong>en</strong>tismoprogramado y noprogramado.Re<strong>la</strong>jami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>línea <strong>de</strong> mandopor falta <strong>de</strong>organización.Falta <strong>de</strong> información<strong>de</strong> los resultados <strong>de</strong> <strong>la</strong>evaluación <strong>de</strong> losindicadores <strong>de</strong> calidadal personal operativo.26


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAÁrbol <strong>de</strong> objetivosMEJORAR Y/O RECUPERAR EL ESTADO DE SALUD DEL PACIENTE ENESTADO CRÍTICO, Y/O AUSENCIA DE EVENTO ADVERSO CON ESTÁNDARESDE CALIDAD EFECTIVOSTal<strong>en</strong>tohumanoDesarrol<strong>la</strong>docon un índice<strong>de</strong> satisfacción<strong>de</strong>necesida<strong>de</strong>s.Disminuir <strong>la</strong>spérdidas yoptimizar losrecursos.At<strong>en</strong>ción <strong>de</strong>calidad <strong>en</strong> <strong>la</strong>sáreas criticascalificadas.Recuperación <strong>de</strong><strong>la</strong> salud <strong>de</strong>lpaci<strong>en</strong>te con <strong>la</strong>difer<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>el</strong> %<strong>de</strong> autonomía.Aum<strong>en</strong>tar <strong>la</strong>satisfacción <strong>de</strong>Usuarios internos yexternos.Motivar <strong>el</strong>compromiso yresponsabilidadOptimizara<strong>de</strong>cuadam<strong>en</strong>te<strong>la</strong> administración<strong>de</strong> los recursosmateriales.Clima <strong>la</strong>boralsatisfactorio.Cuidados <strong>de</strong><strong>en</strong>fermeríaestandarizados.Valoracióna<strong>de</strong>cuada <strong>de</strong> <strong>la</strong>at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong>calidad. a través<strong>de</strong>losindicadores.MODELOS DE CALIDAD RESPECTO AL USO DEINDICADORES DE CUIDADOS HOMOLOGADOSEN EL INPCapacitaciónoportuna <strong>de</strong>lpersonal operativo y<strong>de</strong> nuevo ingreso,<strong>de</strong> los indicadores<strong>de</strong> calidad.Abastecimi<strong>en</strong>tooportuno <strong>de</strong> insumosy equipo biomédico,mobiliario obsoleto(versus calidad)Evitar <strong>la</strong> Sobrecargay estrés <strong>la</strong>boral paraproporcionar at<strong>en</strong>ción<strong>de</strong> calidad.Capacitacióncontinúa <strong>de</strong>lpersonal <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería.Resolución <strong>de</strong> Conflictospara <strong>la</strong> Mejora Continúa <strong>en</strong><strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> calidad..Implem<strong>en</strong>tación,efici<strong>en</strong>te <strong>de</strong>lseguimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>lSGC.Logística institucionalefici<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> Abasto<strong>de</strong> insumos para <strong>la</strong>at<strong>en</strong>ción.Coordinación <strong>de</strong>lpersonal <strong>de</strong> áreascríticas con <strong>la</strong>s áreashospita<strong>la</strong>rias.Motivación yreconocimi<strong>en</strong>to<strong>la</strong>boral.Unificar criterios para <strong>la</strong>toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones <strong>en</strong> <strong>la</strong>sáreas operativas.P<strong>la</strong>neaciónInstitucionaloportuna <strong>de</strong>l SGC.Coordinación a<strong>de</strong>cuadapara <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>insumos (Material <strong>de</strong>curación, medicam<strong>en</strong>te,equipo)Disminuir <strong>el</strong> índice <strong>de</strong>aus<strong>en</strong>tismo programado yno programado.Reforzar <strong>la</strong>organización ylíneas <strong>de</strong> mando.Difusión <strong>de</strong> losresultados <strong>de</strong> <strong>la</strong>evaluación <strong>de</strong> losindicadores <strong>de</strong> calidad alpersonal operativo.27


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍA7. Diseño organizacional.PEPSU.Es una herrami<strong>en</strong>ta útil para <strong>de</strong>finir <strong>el</strong> inicio y <strong>el</strong> fin <strong>de</strong>l proceso, al facilitar <strong>la</strong>i<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong> sus proveedores, <strong>en</strong>tradas, subprocesos, salidas, y usuarios.Es una imag<strong>en</strong> s<strong>en</strong>cil<strong>la</strong> <strong>de</strong> cómo opera <strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> re<strong>la</strong>ción con sus proveedoresdon<strong>de</strong> (P); proveedores, (E); <strong>en</strong>tradas, (P); proceso, (S) salidas, (U), usuarios <strong>de</strong>finidosmás a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte.Proveedores: Son <strong>la</strong>s <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s o personas que proporcionan <strong>la</strong>s <strong>en</strong>tradas comomateriales, información y otros.Entradas: Son los materiales, información y otros insumos necesarios para operar losprocesos. Los requisitos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>tradas <strong>de</strong>b<strong>en</strong> estar <strong>de</strong>finidos, y se <strong>de</strong>be verificar que<strong>la</strong>s <strong>en</strong>tradas los satisfac<strong>en</strong>. Pue<strong>de</strong>n existir una o varias <strong>en</strong>tradas para un mismoproceso.Proceso: Un proceso es un conjunto <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s mutuam<strong>en</strong>te re<strong>la</strong>cionadas o queinteractúan, <strong>la</strong>s cuales transforman <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>en</strong>trada <strong>en</strong> resultadosSalidas: Una salida es <strong>el</strong> producto resultado <strong>de</strong> un proceso. Los productos pue<strong>de</strong>n serbi<strong>en</strong>es o servicios. Los requisitos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s salidas <strong>de</strong>b<strong>en</strong> estar <strong>de</strong>finidos según <strong>la</strong>snecesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> los usuarios, los estándares <strong>de</strong>finidos por <strong>la</strong> institución, normatividadvig<strong>en</strong>te, etc., y se <strong>de</strong>be verificar que <strong>la</strong>s salidas los satisfac<strong>en</strong>. Hay procesos que ti<strong>en</strong><strong>en</strong>una salida para cada usuario y otros que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> una so<strong>la</strong> salida que está ori<strong>en</strong>tada avarios usuarios.Usuarios: Son <strong>la</strong>s organizaciones o personas que recib<strong>en</strong> un producto. El usuario, pue<strong>de</strong>ser interno o externo a <strong>la</strong> organización.En <strong>el</strong> mo<strong>de</strong>lo PEPSU <strong>de</strong>l programa <strong>de</strong> <strong>mejora</strong> continúa <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong>l <strong>cuidado</strong> <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería <strong>de</strong> <strong>la</strong>s áreas críticas <strong>de</strong> pediatría, se <strong>de</strong>fin<strong>en</strong> los pasos a seguir para lograr <strong>el</strong>objetivo final <strong>de</strong>l programa p<strong>la</strong>nteado <strong>en</strong> <strong>el</strong> sigui<strong>en</strong>te esquema.28


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAPEPSUPROVEEDORES ENTRADA PROCESO SALIDA USUARIOSComité <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l<strong>cuidado</strong>.Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong>diseño y calidad.Subdirección <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería.Área <strong>de</strong> <strong>en</strong>señanza<strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería.Grupo <strong>de</strong> trabajo.Administración.Curso <strong>de</strong>gestión <strong>de</strong>calidad.Diagnósticosituacional.Formar ungrupo <strong>de</strong>trabajo.Experto <strong>en</strong>educación <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería.Indicadores.Recursosfinancieros.InformeInstruccionesGESTIÓNDocum<strong>en</strong>toimpresoManual <strong>de</strong>procedimi<strong>en</strong>tosCronograma<strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s.Manual <strong>de</strong>gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong>calidad <strong>en</strong><strong>en</strong>fermería.Sistema <strong>de</strong>información.Sistema <strong>de</strong>evaluación.Personal <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería.Subdirección <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería.Supervisoras <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería.Jefes <strong>de</strong>servicio.Encargadas <strong>de</strong>servicio.Subdirección <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería.Subdirecciónmedica.Área <strong>de</strong> <strong>en</strong>señanza <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería.Expedi<strong>en</strong>te clínico.Comité <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l<strong>cuidado</strong>.Profesoresexpertos.Cont<strong>en</strong>idos.Guías <strong>de</strong>práctica clínica<strong>de</strong> <strong>en</strong>fermeríaCursos ycampañasPersonalcapacitado ycertificado.Sistema <strong>de</strong>información.Servicios <strong>de</strong>lhospitalPersonal <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería ytomadores <strong>de</strong><strong>de</strong>cisiones.Subdirección <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería.Reconocimi<strong>en</strong>to.OPERACIONControl <strong>de</strong> losestándares <strong>de</strong>calidad.Supervisoras <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería.Información.Evaluación <strong>de</strong>indicadores.Personal <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería.Encuesta <strong>de</strong>proveedoresM.C <strong>de</strong>lexpclínico29


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAOrganigrama <strong>de</strong>l sistema <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong> calidadUn organigrama es <strong>la</strong> repres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> <strong>la</strong> estructura <strong>de</strong> una empresa u organización.Repres<strong>en</strong>ta <strong>la</strong>s estructuras <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tales y, <strong>en</strong> algunos casos, <strong>la</strong>s personas que <strong>la</strong>sdirig<strong>en</strong>, hac<strong>en</strong> un esquema sobre <strong>la</strong>s re<strong>la</strong>ciones jerárquicas y compet<strong>en</strong>ciales <strong>de</strong> vigor<strong>en</strong> <strong>la</strong> organización.El organigrama <strong>de</strong>sempeña un pap<strong>el</strong> informativo. En él se obti<strong>en</strong>e todos los <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos<strong>de</strong> autoridad, los difer<strong>en</strong>tes niv<strong>el</strong>es <strong>de</strong> jerarquía, y <strong>la</strong> re<strong>la</strong>ción <strong>en</strong>tre <strong>el</strong>los. En <strong>el</strong>organigrama no se ti<strong>en</strong>e que <strong>en</strong>contrar toda <strong>la</strong> información, para conocer como es <strong>la</strong>estructura total <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa.Todo organigrama ti<strong>en</strong>e <strong>el</strong> compromiso <strong>de</strong> cumplir los sigui<strong>en</strong>tes requisitos: ti<strong>en</strong>e que serfácil <strong>de</strong> <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r y s<strong>en</strong>cillo <strong>de</strong> utilizar. Debe cont<strong>en</strong>er únicam<strong>en</strong>te los <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tosindisp<strong>en</strong>sables.En <strong>la</strong> organización <strong>de</strong>l programa <strong>de</strong> <strong>mejora</strong> <strong>continua</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong>l <strong>cuidado</strong> <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> áreas críticas <strong>de</strong> pediatría se consi<strong>de</strong>ró <strong>el</strong> organigrama Circu<strong>la</strong>r don<strong>de</strong> <strong>la</strong>autoridad máxima está <strong>en</strong> <strong>el</strong> c<strong>en</strong>tro, consi<strong>de</strong>rando al comité <strong>de</strong> calidad <strong>en</strong> <strong>la</strong> partec<strong>en</strong>tral, por lo tanto alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> él se forman círculos concéntricos don<strong>de</strong> se nombranal área <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l <strong>cuidado</strong> y calidad así como <strong>la</strong>s responsables <strong>de</strong>l proyecto,subdirecciones médicas, subdirección <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería, <strong>en</strong> <strong>la</strong> parte externa está integradapor <strong>el</strong> personal táctico y operativo.30


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAORGANIGRAMA DEL SISTEMA DE GESTIÓN DECALIDAD.Comité <strong>de</strong> calidad.31


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAFunciogramaActo <strong>de</strong> combinar i<strong>de</strong>as, procesos, materiales y recursos con <strong>la</strong>s personas que produc<strong>en</strong>o v<strong>en</strong><strong>de</strong>n bi<strong>en</strong>es y servicios.Formado por 3 niv<strong>el</strong>es:1. ESTRATÉGICO. Correspon<strong>de</strong> a <strong>la</strong> cúspi<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> pirámi<strong>de</strong> organizacional, a <strong>la</strong> cual leincumbe, aunque no <strong>en</strong> términos exclusivos, pero si <strong>en</strong> lo fundam<strong>en</strong>tal, <strong>el</strong>establecimi<strong>en</strong>to y manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s estrategias <strong>de</strong> <strong>la</strong> organización y <strong>la</strong> filosofía <strong>de</strong> gestión.2. TÁCTICO. Le correspon<strong>de</strong> <strong>en</strong> términos fundam<strong>en</strong>tales <strong>de</strong>sagregar, por área funcional,los principios que <strong>en</strong> <strong>la</strong> estrategia se indican y, a su vez, <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>rlos <strong>en</strong> formaconcreta, indicando <strong>la</strong>s acciones y metas que <strong>de</strong>b<strong>en</strong> alcanzarse <strong>de</strong> manera inmediata <strong>en</strong>cada oportunidad <strong>de</strong>finida por <strong>la</strong> estrategia <strong>en</strong> <strong>el</strong> tiempo y <strong>en</strong> <strong>el</strong> espacio.3. OPERATIVO. Ejecuta o realiza <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s y tareas <strong>en</strong> forma rutinaria que alrealizar<strong>la</strong>s, permitirá <strong>el</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s acciones tácticas que acercan al logro <strong>de</strong>los objetivos estratégicos.Estando a cargo <strong>de</strong> <strong>el</strong>los <strong>el</strong> presi<strong>de</strong>nte <strong>de</strong>l comité, <strong>la</strong> subdirección <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería, <strong>la</strong>sresponsables <strong>de</strong>l proyecto, <strong>el</strong> área <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l <strong>cuidado</strong> y calidad, <strong>la</strong>s subdireccionesmedicas, <strong>la</strong> dirección <strong>de</strong> p<strong>la</strong>neación, supervisoras <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería, profesionales <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería , li<strong>de</strong>res operativas <strong>de</strong>l proyecto. Desempañando cada una <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>la</strong>s unafunción que van <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> políticas, i<strong>de</strong>as y verti<strong>en</strong>tes estratégicas.Tomando <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> parte fundam<strong>en</strong>tal <strong>de</strong> movilizar recursos financieros materiales, yhumanos para <strong>la</strong> imp<strong>la</strong>ntación <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>cuidado</strong> al paci<strong>en</strong>te, es importante e<strong>la</strong>poyo <strong>en</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>neación y evaluación <strong>de</strong> los sistemas <strong>de</strong> <strong>mejora</strong> <strong>continua</strong> y vincu<strong>la</strong>cióncon <strong>la</strong>s áreas <strong>en</strong> torno a procesos <strong>de</strong> certificación.Capacitar al personal y asesorar <strong>en</strong> <strong>el</strong> cumplimi<strong>en</strong>to y gestión <strong>de</strong> recursos son <strong>de</strong> vitalimportancia para lograr <strong>el</strong> objetivo <strong>de</strong>l programa que es unificar criterios para <strong>la</strong>e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> <strong>mejora</strong> <strong>continua</strong> y seguridad <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te, contribuy<strong>en</strong>do <strong>en</strong> <strong>el</strong>compromiso institucional, evitando duplicidad <strong>de</strong> funciones con trabajo y participación <strong>de</strong>todo <strong>el</strong> personal.32


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAFunciogramaActo <strong>de</strong> combinar i<strong>de</strong>as, procesos, materiales y recursos con <strong>la</strong>s personas que produc<strong>en</strong>o v<strong>en</strong><strong>de</strong>n bi<strong>en</strong>es y servicio.OBJETIVO: Unificar criterios para <strong>la</strong> e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong>l P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> Mejora Continua yseguridad <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te, contribuy<strong>en</strong>do hacia <strong>el</strong> compromiso institucional <strong>en</strong> <strong>el</strong><strong>mejora</strong>mi<strong>en</strong>to continuo <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong>l programa que ha sido acreditado, evitandoduplicidad <strong>de</strong> funciones con trabajo y participación <strong>de</strong> todos.NIVEL CARGO FUNCIÓN GENÉRICAPresi<strong>de</strong>nte Comité. Políticas, i<strong>de</strong>as y verti<strong>en</strong>tes estratégicas.EstratégicoSubdirectora <strong>de</strong>Enfermería.Responsables <strong>de</strong>proyecto.Apoyo administrativo y monitoria <strong>de</strong>l proceso y <strong>de</strong>l impacto.G<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> <strong>la</strong> teoría <strong>de</strong>l cambio y <strong>la</strong> matriz <strong>de</strong> indicadorescon <strong>en</strong>foque a resultados.TácticosOperativoGestión <strong>de</strong>l <strong>cuidado</strong> ycalidad.Subdirecciones médicasy <strong>de</strong> Sadytra.Dirección <strong>de</strong> p<strong>la</strong>neacióny Direcciónadministrativa.Supervisoras.Profesionales <strong>de</strong><strong>en</strong>fermeríaLí<strong>de</strong>res operativas <strong>de</strong>lproyecto.Movilizar recursos financieros y materiales para <strong>la</strong>imp<strong>la</strong>ntación <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>cuidado</strong>s al paci<strong>en</strong>te, gestión<strong>de</strong> infraestructura e imp<strong>la</strong>ntación <strong>de</strong> acciones para <strong>la</strong>s metasinternacionales.Disponer <strong>de</strong> <strong>la</strong>s acciones pertin<strong>en</strong>tes para alinear a losequipos <strong>de</strong> salud <strong>en</strong> torno a <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción yseguridad <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te.Apoyo <strong>en</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>neación y evaluación <strong>de</strong> los sistemas <strong>de</strong><strong>mejora</strong> <strong>continua</strong>. Vincu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s áreas <strong>en</strong> torno aprocesos <strong>de</strong> certificación. Movilización <strong>de</strong> gestión para <strong>la</strong>consecución <strong>de</strong> recursos.Disponer y diseñar <strong>de</strong> un sistema <strong>de</strong> información para <strong>la</strong> toma<strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones <strong>en</strong> los aspectos <strong>de</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción yseguridad <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te.Capacitar al personal y asesorar <strong>en</strong> <strong>el</strong> cumplimi<strong>en</strong>to y gestión<strong>de</strong> recursos.Operar sus acciones <strong>en</strong> forma normal pero con <strong>en</strong>foque a <strong>la</strong>calidad y seguridad <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción para <strong>mejora</strong>r los resultados<strong>de</strong> autonomía y recuperación <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te.Interactuar con proyectos <strong>de</strong> <strong>mejora</strong> <strong>de</strong>l clima organizacional,mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción y específicos por servicio para imp<strong>la</strong>ntar<strong>el</strong> mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> <strong>cuidado</strong>s ori<strong>en</strong>tado a <strong>la</strong> calidad.33


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAFlujogramaEl diagrama <strong>de</strong> flujo es <strong>la</strong> repres<strong>en</strong>tación gráfica <strong>de</strong>l algoritmo o proceso. Estos diagramasutilizan símbolos con significados <strong>de</strong>finidos que repres<strong>en</strong>tan los pasos <strong>de</strong>l algoritmo, yrepres<strong>en</strong>tan <strong>el</strong> flujo <strong>de</strong> ejecución mediante flechas que conectan los puntos <strong>de</strong> inicio y <strong>de</strong>fin <strong>de</strong> proceso. Este medio nos permite conocer los pasos que <strong>de</strong>be seguir <strong>el</strong> usuarioexterno para ser b<strong>en</strong>eficiario <strong>de</strong> los bi<strong>en</strong>es o servicios que se produc<strong>en</strong>, <strong>de</strong>scubrir fal<strong>la</strong>s,inefici<strong>en</strong>cias o ma<strong>la</strong>s interpretaciones.Para su e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> <strong>de</strong>be i<strong>de</strong>ntificar <strong>el</strong> área responsable <strong>de</strong>l procedimi<strong>en</strong>to, sucódigo, <strong>de</strong>nominación, y <strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s que intervi<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> su <strong>de</strong>sarrollo, anotar <strong>en</strong> <strong>el</strong><strong>en</strong>cabezado <strong>el</strong> nombre completo <strong>de</strong>l diagrama. En una tab<strong>la</strong> <strong>de</strong> tres columnas se<strong>de</strong>scribirá <strong>el</strong> proceso, <strong>en</strong> <strong>la</strong> primera columna se <strong>de</strong>scribirá <strong>la</strong> estructura, <strong>en</strong> <strong>la</strong> segundacolumna <strong>el</strong> proceso; para <strong>la</strong> tercera columna se <strong>de</strong>scribirá <strong>el</strong> resultado.Es importante recalcar que <strong>en</strong> <strong>el</strong> flujo grama <strong>de</strong> este programa estratégico <strong>de</strong> <strong>mejora</strong><strong>continua</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong>l <strong>cuidado</strong> <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> áreas críticas <strong>de</strong> pediatría. Da iniciocon <strong>el</strong> conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l SGC, consi<strong>de</strong>rando <strong>la</strong> importancia <strong>de</strong> capacitación <strong>de</strong> losindicadores <strong>de</strong> calidad; preparando <strong>el</strong> sistema <strong>de</strong> información. Aplicando los preceptos<strong>de</strong> calidad a los <strong>cuidado</strong>s, re<strong>de</strong>fine los estándares <strong>de</strong> calidad <strong>en</strong> <strong>la</strong>s áreas críticas. Loque llevará a fortalecer al personal <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> <strong>el</strong> conocimi<strong>en</strong>to y cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>lSGC <strong>en</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción y <strong>cuidado</strong> <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te pediátrico <strong>de</strong> <strong>la</strong>s áreas críticas.34


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAFLUJOGRAMAOBJETIVO: Fortalecer al personal <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> <strong>el</strong> conocimi<strong>en</strong>to y cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l SGC <strong>en</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción y <strong>cuidado</strong><strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te pediátrico <strong>de</strong> <strong>la</strong>s aéreas criticas.USUARIO DEL SISTEMA: <strong>en</strong>fermería operativa.ENTRADA PROCESO RESULTADO.INICIO.1Conoce <strong>el</strong> SGC.5Aplica los preceptos<strong>de</strong> calidad a los<strong>cuidado</strong>s.Manual. Deprocedimi<strong>en</strong>tosFormato.10Es evaluada por <strong>la</strong>supervisora <strong>de</strong>nfermería.2Se capacita sobreindicadores <strong>de</strong>calidad.Certificado.3Realizaa<strong>de</strong>cuaciones a suservicioManual <strong>de</strong>procedimi<strong>en</strong>tos.Minuta.6Participa <strong>en</strong> <strong>la</strong>sactivida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> calidad.7Registra los <strong>cuidado</strong>scon <strong>en</strong>foque a <strong>la</strong> calidad.Expedi<strong>en</strong>te <strong>el</strong>ectrónicoMedsys.8Minuta.1211Participa <strong>en</strong> <strong>la</strong>sactivida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>mejora</strong><strong>continua</strong>.Re<strong>de</strong>fine losestándares <strong>de</strong> calida<strong>de</strong>n áreas críticas.Guías prácticasinstrucciones <strong>de</strong> trabajo4Prepara <strong>el</strong> sistema <strong>de</strong>información.Instrucciones s <strong>de</strong>trabajo.Verifica informe sobre losindicadores.Expedi<strong>en</strong>te <strong>el</strong>ectrónicoMedsys.Encuesta <strong>de</strong> salida.913Realiza <strong>en</strong> co<strong>la</strong>boración concalidad <strong>la</strong> i<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong> <strong>la</strong>satisfacción <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te.Cedu<strong>la</strong> <strong>de</strong> satisfacción <strong>de</strong>lpaci<strong>en</strong>te o <strong>cuidado</strong>r primario.Monitorea los indicadores <strong>de</strong>calidad.Expedi<strong>en</strong>te <strong>el</strong>ectrónico.Fin35


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍA8. Matriz <strong>de</strong>l marco lógico.Matriz <strong>de</strong> indicadores y resultados MIR.Este instrum<strong>en</strong>to conc<strong>en</strong>tro <strong>en</strong> forma resumida, <strong>el</strong> diseño, organización, ejecución,seguimi<strong>en</strong>to, y evaluación <strong>de</strong>l programa; Establece con c<strong>la</strong>ridad los objetivos, incorporalos indicadores que mi<strong>de</strong>n los objetivos y resultados esperados, i<strong>de</strong>ntifica los mediospara obt<strong>en</strong>er y verificar <strong>la</strong> información <strong>de</strong> indicadores, <strong>de</strong>scribe bi<strong>en</strong>es y servicios que<strong>en</strong>trega <strong>el</strong> programa a <strong>la</strong> sociedad para cumplir su objetivoLa (MIR) es una importante herrami<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> los <strong>Programa</strong>s Sociales que les permiteregistrar y pres<strong>en</strong>tar su información sustantiva <strong>de</strong> manera s<strong>en</strong>cil<strong>la</strong> y c<strong>la</strong>ra. De esta forma,los b<strong>en</strong>eficiarios <strong>de</strong> los <strong>Programa</strong>s Sociales, y <strong>el</strong> público <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral, pue<strong>de</strong>n consultar <strong>la</strong>estructura es<strong>en</strong>cial <strong>de</strong>l programa o programas que sean <strong>de</strong> su interés, compr<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>de</strong>manera s<strong>en</strong>cil<strong>la</strong> su lógica causal, así como i<strong>de</strong>ntificar los <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos re<strong>la</strong>cionados con <strong>el</strong>cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l objetivo <strong>de</strong> los <strong>Programa</strong>s.36


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAMatriz <strong>de</strong> indicadores <strong>de</strong> resultados.NIVELFin (impacto)Resum<strong>en</strong> Narrativo-Mejorar <strong>el</strong> estado <strong>de</strong>salud <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te <strong>en</strong>estado crítico y aus<strong>en</strong>cia<strong>de</strong> ev<strong>en</strong>to adverso conestándares <strong>de</strong> calida<strong>de</strong>fectivos.Resultado 1 -Tal<strong>en</strong>to humano<strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>do.Indicadores <strong>de</strong>Desempeño-Registros <strong>el</strong>ectrónicos<strong>de</strong> <strong>en</strong>fermeríaori<strong>en</strong>tados a <strong>la</strong> calidadcon una calificaciónmayor <strong>de</strong>l 80% <strong>en</strong> <strong>la</strong>muestra.-Certificación <strong>en</strong>compet<strong>en</strong>cias <strong>la</strong>boralesori<strong>en</strong>tadas a <strong>la</strong> calidad.4 áreas <strong>de</strong> <strong>de</strong>sempeño.Resultado 2 -Pérdidas disminuidas. -Solicitud <strong>de</strong> materialesversus utilización <strong>de</strong>materiales: muestreoestratificado <strong>de</strong> áreassobre <strong>el</strong> ECE.Resultado 3 -At<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> calidad <strong>en</strong> -Evaluación <strong>de</strong>áreas críticas calificado. estándares <strong>de</strong> calida<strong>de</strong>n: D<strong>el</strong> paci<strong>en</strong>te, <strong>de</strong> <strong>la</strong>gestión y metasinternacionales.Resultado 4 -Mejora <strong>de</strong> <strong>la</strong> autonomía. -Muestreo <strong>de</strong> hoja <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería ex ante paraverificar <strong>la</strong> difer<strong>en</strong>ciaporc<strong>en</strong>tual porservicios.Resultado 5 -Satisfacción <strong>de</strong>l usuario. -Encuesta <strong>de</strong> salida apaci<strong>en</strong>tes y calificacióncon esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> 0 a 100validada y diseñada por<strong>en</strong>fermería.Medios <strong>de</strong>VerificaciónSupuestos yfactores externos(Riesgos)-Reportes <strong>de</strong> jefes -Estandarizar los<strong>de</strong> servicio, indicadores.supervisoras y Uso <strong>de</strong>l ECE.conc<strong>en</strong>trado Capacitación <strong>de</strong>linstitucional <strong>de</strong> personal.evaluación <strong>de</strong>lECE.-Evaluación anual -Diseñar con unorganismo externo<strong>la</strong> certificaciónori<strong>en</strong>tada acompet<strong>en</strong>cias.-Muestreo-Capacitación <strong>de</strong>lestratificado y personal supervisoraleatorizado por para rastreo <strong>de</strong>servicios.expedi<strong>en</strong>te<strong>el</strong>ectrónico.ECE.ECE. -Capacitación <strong>de</strong>lpersonal supervisorpara rastreo <strong>de</strong>expedi<strong>en</strong>te<strong>el</strong>ectrónico.Propósito(resultados)-Homologar losindicadores <strong>de</strong> calidad,con un grupo <strong>de</strong> estilo.-estructura <strong>de</strong>l sistemaautomatizado <strong>de</strong>información.-difusión y capacitación<strong>de</strong> los indicadores <strong>de</strong>calidad.-manual <strong>de</strong> indicadores.-uso <strong>en</strong> %.-utilización, veces <strong>de</strong>uso.-80% <strong>de</strong> personal.-capacitación cada 6meses.-docum<strong>en</strong>to <strong>de</strong>indicadores.-diseño <strong>de</strong> unaestrategiaeducativa.-Diseñar <strong>la</strong> hoja <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería.Ubicar <strong>en</strong> <strong>el</strong> ECE.-cursos <strong>de</strong> uso <strong>de</strong>ECE.-supervisión <strong>en</strong> <strong>el</strong>uso <strong>de</strong>l ECE.-Formar grupo <strong>de</strong>discusión.-Validar losindicadores.-incluir <strong>la</strong> hoja <strong>el</strong>ECE.-accesibilidad <strong>en</strong> <strong>el</strong>ECE.-existan materialesdisponibles.Asist<strong>en</strong>cia a <strong>la</strong>capacitación.37


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍANIVELCompon<strong>en</strong>tes(productos yservicios)Resum<strong>en</strong> Narrativo-Estándares <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ciónal paci<strong>en</strong>te.-estándares <strong>de</strong> gestión<strong>de</strong> recursos-metas operativasinternacionales.Indicadores <strong>de</strong>Desempeño-indicador por <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tomedible.-indicador <strong>de</strong> recursos.Medios <strong>de</strong>Verificación-supervisióndirecta.-rastreo <strong>de</strong>lexpedi<strong>en</strong>te clínico.Supuestos yfactores externos(Riesgos)-homologación <strong>de</strong>indicadores.Activida<strong>de</strong>s- Reuniones semanalescon <strong>la</strong>s integrantes <strong>de</strong>lpersonal <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería.- Implem<strong>en</strong>tar unprograma <strong>de</strong> difusión <strong>de</strong>lSGC.- Difusión <strong>de</strong> losresultados <strong>de</strong> <strong>la</strong>evaluación <strong>de</strong> losindicadores.-Indicador <strong>de</strong> resultados<strong>en</strong> % <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to<strong>de</strong> <strong>la</strong> difusión <strong>de</strong>l SGC.-Reporte por escrito<strong>de</strong> los resultados<strong>de</strong> <strong>la</strong> reuniónsemanal.-Validación <strong>de</strong> losresultados <strong>de</strong> <strong>la</strong>sreunionessemanales.Estrategias y activida<strong>de</strong>s.Una estrategia es un conjunto <strong>de</strong> acciones p<strong>la</strong>nificadas sistemáticam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> tiempoque se llevan a cabo para lograr un <strong>de</strong>terminado fin o misión.Una actividad es <strong>el</strong> conjunto <strong>de</strong> acciones que se llevan a cabo para cumplir <strong>la</strong>s metas <strong>de</strong>un programa o subprograma <strong>de</strong> operación, que consiste <strong>en</strong> <strong>la</strong> ejecución <strong>de</strong> ciertosprocesos o tareas mediante <strong>la</strong> utilización <strong>de</strong> los recursos humanos, materiales, técnicos,y financieros asignados a <strong>la</strong> actividad con un costo <strong>de</strong>terminado, y que queda a cargo <strong>de</strong>una <strong>en</strong>tidad administrativa.En esta tab<strong>la</strong> se dan a conocer <strong>la</strong>s estrategias y activida<strong>de</strong>s así como los objetivos quese llevaran a cabo para <strong>el</strong> logro <strong>de</strong> los objetivos <strong>de</strong>l programa estratégico <strong>de</strong> <strong>mejora</strong>continúa <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong> área críticas <strong>de</strong> pediatría.38


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍAEstrategias y activida<strong>de</strong>sEstrategias Activida<strong>de</strong>s ObjetivoE<strong>la</strong>borar perfil ocupacional <strong>de</strong>lpersonal operativo por compet<strong>en</strong>ciasy un p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> necesida<strong>de</strong>s.calidad.Crear un sistema <strong>de</strong> trabajo para <strong>el</strong><strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l tal<strong>en</strong>to humano.Implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> un p<strong>la</strong>n <strong>de</strong>equipami<strong>en</strong>to e insumos médicos.Optimizar <strong>la</strong> administración <strong>de</strong>recursos materiales.Fortalecer los procesos <strong>de</strong>at<strong>en</strong>ción.Implem<strong>en</strong>tar programa que mejore<strong>la</strong> satisfacción <strong>la</strong>boral.Mejorar <strong>la</strong> cultura organizacional <strong>de</strong><strong>la</strong> institución.Implem<strong>en</strong>tación a<strong>de</strong>cuada <strong>de</strong>lSGC.Implem<strong>en</strong>tar programa prev<strong>en</strong>tivo ysustitutivo <strong>de</strong> los equipos.Fortalecer los procesos <strong>de</strong>adquisición.Adquisición <strong>de</strong> equipos biomédicos<strong>de</strong> punta.Estandarizar <strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción.Implem<strong>en</strong>tar comité <strong>de</strong> <strong>mejora</strong><strong>continua</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad y fortalecer <strong>el</strong>comité <strong>de</strong> auditoria.P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> unificación <strong>de</strong> criterios para<strong>la</strong> valoración <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad.E<strong>la</strong>boración y/o actualización,aprobación y difusión <strong>de</strong> manuales.Difusión <strong>de</strong> resultados <strong>de</strong> losindicadores <strong>de</strong> calidad al personaloperativo.Desarrollo <strong>de</strong>l programa <strong>de</strong>estímulos y recomp<strong>en</strong>sas parafom<strong>en</strong>tar <strong>el</strong> compromiso y <strong>la</strong>exc<strong>el</strong><strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l trabajo <strong>en</strong> equipo.Realizar talleres <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>int<strong>el</strong>ig<strong>en</strong>cia emocional, manejo <strong>de</strong>estrés y <strong>de</strong> conflictos.Realizar p<strong>la</strong>n maestro para evaluar ymodificar <strong>la</strong> cultura organizacional.Mejorar <strong>la</strong> comunicación interna.Participación activa <strong>en</strong> equipo <strong>de</strong>gestión <strong>en</strong> <strong>la</strong>s reuniones m<strong>en</strong>suales,trimestrales.Mejorar <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>ciasger<strong>en</strong>ciales <strong>en</strong> manejo <strong>de</strong> recursoshumanos.Capacitación <strong>de</strong>l personal <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería por turno y por servicios.Evaluación y medición <strong>de</strong>resultados.Innovar sistemas <strong>de</strong> trabajoincorporando opinión <strong>de</strong>l prestador<strong>de</strong> servicios y <strong>de</strong>l usuario.Integrar equipo <strong>de</strong> <strong>mejora</strong> <strong>continua</strong>.Analizar <strong>la</strong> información para<strong>de</strong>terminar <strong>el</strong> niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> calidad <strong>de</strong>acuerdo a los estándaresestablecidos.Informar y difundir los resultados alpersonal operativo y al usuario.Contar con personal para unárea critica certificado <strong>en</strong>Disminuir costos <strong>de</strong> <strong>la</strong>operación <strong>de</strong>l INP.Mejorar <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong> <strong>la</strong>prestación <strong>de</strong> servicios.Disminuir ev<strong>en</strong>tos adversos.Garantizar un clima <strong>la</strong>boralóptimo para <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo.humano y satisfacción <strong>de</strong>lpersonal.Unificar <strong>el</strong> mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong>at<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> torno aindicadores <strong>de</strong> calidad.Lograr <strong>la</strong> homologación <strong>de</strong>los indicadores bajo <strong>el</strong> SGC.39


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍACronograma <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>sCrear un sistema <strong>de</strong> trabajo para <strong>el</strong><strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l tal<strong>en</strong>to humano.1Lograr <strong>la</strong> implem<strong>en</strong>tación yr<strong>en</strong>ovación <strong>de</strong>l equipami<strong>en</strong>to einsumos médicos.2Optimizar a<strong>de</strong>cuadam<strong>en</strong>te <strong>la</strong>administración <strong>de</strong> recursosmateriales.Fortalecer los procesos <strong>de</strong>at<strong>en</strong>ción.3Implem<strong>en</strong>tar programa que mejore<strong>la</strong> satisfacción <strong>la</strong>boral4Mejorar <strong>la</strong> cultura organizacional <strong>de</strong><strong>la</strong> institución5Implem<strong>en</strong>tación a<strong>de</strong>cuada <strong>de</strong>l SGC.6Estrategias Activida<strong>de</strong>s Duración ENE FEB MAR ABR MAY JUN JUL AGO SEP OCT NOV Responsable1.1 E<strong>la</strong>borar un perfil ocupacional <strong>de</strong>l personal operativobasados <strong>en</strong> compet<strong>en</strong>cias.1.2 E<strong>la</strong>borar p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l personal acor<strong>de</strong>con <strong>el</strong> perfil ocupacional.2.12.2Implem<strong>en</strong>tar programa prev<strong>en</strong>tivo y sustitutivo <strong>de</strong> losequipos.PeriódicoPeriódicoPeriódicoFortalecer los procesos <strong>de</strong> adquisición. 2 mesestácticoRecursoshumanos.AdquisicionesResp. operativoJefe <strong>de</strong> área <strong>de</strong>recursos humanos.2.3 Adquisición <strong>de</strong> equipos biomédicos <strong>de</strong> punta. 2 meses3.1Estandarizar y rediseñar <strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción. 7 meses3.2 Implem<strong>en</strong>tar comité <strong>de</strong> <strong>mejora</strong> <strong>continua</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidady fortalecer <strong>el</strong> comité <strong>de</strong> auditoria.3.3 P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> unificación <strong>de</strong> criterios para <strong>la</strong> valoración <strong>de</strong><strong>la</strong> calidad.3.4 E<strong>la</strong>boración y/o actualización, aprobación y difusión<strong>de</strong> manuales.3.5 Difusión <strong>de</strong> resultados <strong>de</strong> los indicadores <strong>de</strong> calidadal personal operativo.4.1 Desarrollo <strong>de</strong>l programa <strong>de</strong> estímulos yrecomp<strong>en</strong>sas para fom<strong>en</strong>tar <strong>el</strong> compromiso y <strong>la</strong>exc<strong>el</strong><strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l trabajo <strong>en</strong> equipo.4.2 Realizar talleres <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> int<strong>el</strong>ig<strong>en</strong>ciaemocional, manejo <strong>de</strong> estrés y <strong>de</strong> conflictos5.1 Realizar p<strong>la</strong>n maestro para evaluar y modificar <strong>la</strong>cultura organizacional5.25.3Subdirección <strong>de</strong><strong>en</strong>f. supervisoras.8 meses Jefes <strong>de</strong> servicio.8 meses9 meses10 mesesGestion <strong>de</strong> <strong>la</strong>calidad3 meses subdireccion <strong>de</strong>Periódico <strong>en</strong>señanza.4 mesesMejorar <strong>la</strong> comunicación interna. continuoParticipación activa <strong>en</strong> equipo <strong>de</strong> gestión <strong>en</strong> <strong>la</strong>reuniones m<strong>en</strong>suales, trimestrales5.5 Mejorar <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias ger<strong>en</strong>ciales <strong>en</strong> manejo <strong>de</strong>recursos humanos.6.1 Capacitación <strong>de</strong>l personal <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería por turno ypor servicios.6.2continuo9 mesesPeriódicoEvaluación y medición <strong>de</strong> resultados. Periódico6.3 Innovar sistemas <strong>de</strong> trabajo incorporando opinión <strong>de</strong>lprestador <strong>de</strong> servicios y <strong>de</strong>l usuario.Periódico6.4 Integrar equipo <strong>de</strong> <strong>mejora</strong> <strong>continua</strong>. 2 meses6.5 Analizar <strong>la</strong> información para <strong>de</strong>terminar <strong>el</strong> niv<strong>el</strong> <strong>de</strong>calidad <strong>de</strong> acuerdo a los estándares establecidos.6.6 Informar y difundir los resultados al personaloperativo y al usuario.Periódicocontinuo<strong>en</strong>f.Sub direccion<strong>de</strong> <strong>en</strong>f.Supervisión <strong>en</strong>fGestion <strong>de</strong> <strong>la</strong>calidadSubdireccion <strong>de</strong><strong>en</strong>f.Gestion <strong>de</strong>calidad.Supervisoras <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería.Jefes <strong>de</strong> servicio y<strong>en</strong>cargadas <strong>de</strong>servicio.Ger<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> calidad ysupervisoras <strong>de</strong><strong>en</strong>fermería.Ger<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> calidad.40


INSTITUTO NACIONAL DE PEDIATRÍAMEJORA CONTINUA DE LA CALIDAD EN ENFERMERÍA9. Bibliografía1. Instituto Nacional <strong>de</strong> Pediatría, 1ª edición, 2000.2. Historia <strong>de</strong> <strong>la</strong> Enfermería Contemporánea. Mc Graw Hill 2008.3. http://www.<strong>en</strong>fermeraspab<strong>el</strong>lonyesterilizacion.cl/calidad/Historia.4. http://www.gestiopolis.com/recursos/experto/catsexp/pagans/ger/no12/joseph_m_juran_.htm.5. http://www.itaes.org.ar/biblioteca/FlexnerCodman.pdf.6. http://www.salud.gob.mx/unida<strong>de</strong>s/dgcs/sa<strong>la</strong>_noticias/campanas/2001-01-25/cruzada-nacional.htmpdf.7. http://sisbib.unmsm.edu.pe/bibvirtualdata/publicaciones/indata/Vol6_n1/pdf/<strong>mejora</strong>.pdf.8. http://es.scribd.com/doc/19225918/Conceptos-<strong>de</strong>-<strong>Calidad</strong>-<strong>en</strong>-Salud.9. http://www.losrioscomovamos.cl/in<strong>de</strong>x.php?option=com_cont<strong>en</strong>t&view=article&id=97&Itemid=204.10. http://es.scribd.com/doc/60402177/Procedimi<strong>en</strong>tos-y-Monitoreo-Invasivo-<strong>en</strong>-El-Paci<strong>en</strong>te-<strong>en</strong>-Estado-Critico.11. www.calidad.salud.gob.mx/doctos/calidad/pa_sicalidadpdf.11. www.csg.salud.gob.mx.12. www.calidad.salud.gob.mx/doctos/calidad/pa_sicalidadpdf.13. www.calidad.salud.gob.mx/doctos/calidad/pa_sicalidadpdf.41

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!