KARDABERAZ BILDUMA - 30 - Euskerazaintza

UME-KANTAK•Í9RlTMOADantza-kontu onen osagarri, esan dezagun orain zerbait ritmoariburuz.—Zer da ritmoa?—«Ibilliaren neurria», esan oi da. Berdin izan bait diteke oñezkoibilliarena, naiz oiñezko ibillian neurtzen degun bertso edo doñu batenneurria.Doñu bat entzuten degunean, nai ezta-ere, neurri bat ipintzen diogu.Ortarako doiñua troxutan zatitzen degu, troxu bakoitzeko silaba edo otsbakoitzari bere izaera emanaz, batzuek indartsuago eta besteak argalago.Eta ola, trenaren otsa entzutean, gure ritmo-senak ots ura fáfa-fafa biurtzendigu; eta, zaldiaren trotea baldin bada, trákatan-trákatan.Soiñu ori, bear bada, bere báitan ez da puskatua egongo, ots guztiakberdiñak izango ditu; bañan gure belarriaren ritmo-senak, beti ereortara bultzatuko gaitu: otsak troxutan ipintzera eta ortarako troxubakoitzean ots bat besteak baño ozenago, indartsuago, argiago egitera.Bañan au ere bai : troxu oiek, batzutan bi otsezkoak, bi silabakoakizango dirala (trenaren fáfa bezela) eta beste batzutan iru otsezkoak(zaldiaren trotea bezela, trákatan); troxu bakoitzari «oña» esaten baitzaio; eta oin bikoitzari «oin espondaikoa», eta oin irukoitzari «oindaktilikoa».Orixe da ritmoaren berezko legea.Nundik artzen du, ordea, gure belarriak apioa, oiñak ola egiteko?batzuetan bikote, besteetan irukote?Ez da errex erantzuten. Dudarik gabe itzen izaerak berak laguntzendute ortarako: itz bakoitzak ba du bere baitan alako berezko izaera bat,puskaketa oiek ola egiteko. Umeak, «Aita gurea» kantatzean, betetzendute ederkitxo lege ori.Bañan umeak «Aita gurean» egiten duana, «ritmo libre» da, ritmoaskatua; bañan ritmo askatuaz gañera bai bait da, «ritmo lotua» esanoi dana ere, «bertso-ritmoa», «ritmo reversivo», «ritmo itzulia» esan. oizaiona : biñakako ta irunakako oiñak, bata bestearen ondoren beti berdineratzen dituana.Bi ritmo-era ditugu, beráz; ritmo «askatua» ta ritmo «lotua» : ots!