La prospectiva en Argentina - Universidad Nacional de Cuyo
La prospectiva en Argentina - Universidad Nacional de Cuyo
La prospectiva en Argentina - Universidad Nacional de Cuyo
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
PROSPECTA ARGENTINA 2012<br />
LA PROSPECTIVA EN ARGENTINA: UN<br />
RECORRIDO HISTÓRICO
UN RECORRIDO DESIGUAL<br />
• <strong>La</strong> Arg<strong>en</strong>tina fue pionera <strong>en</strong> América<br />
<strong>La</strong>tina: Amílcar Herrera, El Mo<strong>de</strong>lo<br />
Bariloche, 1970<br />
• Sin embargo, pronto cayó <strong>en</strong> el olvido (y<br />
<strong>en</strong> el exilio)<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
CAUSAS DEL RECORRIDO DESIGUAL<br />
• El cortoplacismo que ha dominado la<br />
esc<strong>en</strong>a arg<strong>en</strong>tina:<br />
– Los continuos conflictos que cruzan la historia<br />
arg<strong>en</strong>tina: El puerto contra el interior o el país<br />
unitario contra el fe<strong>de</strong>ral, civilización o<br />
barbarie, peronismo/antiperonismo, conflictos<br />
<strong>de</strong> intereses <strong>en</strong>tre los mo<strong>de</strong>los;<br />
– <strong>La</strong> consigui<strong>en</strong>te alternancia, el “Stop and go”<br />
• <strong>La</strong> <strong>de</strong>sconfianza ante los estudios: no hay<br />
que analizar, hay que hacer<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
LOS COMIENZOS: EL MODELO BARILOCHE<br />
Y SU RESPUESTA AL CLUB DE ROMA<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
CONEXIÓN ENTRE EL NACIMIENTO<br />
DE LA PROSPECTIVA EN<br />
ARGENTINA Y LA ESCUELA<br />
LATINOAMERICANA DE<br />
PENSAMIENTO EN CIENCIA Y<br />
TECNOLOGÍA PARA EL<br />
DESARROLLO<br />
(ELAPCyTED)<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
LA ESCUELA DE PENSAMIENTO:<br />
PENSAMIENTO Y ACCIÓN<br />
Helio Jaguaribe<br />
Jorge A. Sábato<br />
(1924 - 1983)<br />
Amílcar Herrera<br />
( 1920 – 1995)<br />
Raúl Prebisch y<br />
la influ<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> CEPAL<br />
OSCAR VARSAVSKY<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
AUTORES PRINCIPALES<br />
Carlos Martínez Vidal<br />
( 1932 – 2007)<br />
José Pelucio Ferreira<br />
(1928 - 2002) Víctor Urquidi<br />
ENRIQUE OTEIZA, ISAÍAS FLIT,<br />
MÁXIMO HALTY-CARRERE,<br />
MIGUEL WIONZCEK<br />
Francisco Sagasti<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
ESCUELA O MOVIMIENTO<br />
• Constituye sobre todo un movimi<strong>en</strong>to, un<br />
conjunto <strong>de</strong> iniciativas, <strong>en</strong> el marco <strong>de</strong> la<br />
segunda industrialización que se dio <strong>en</strong><br />
algunos países <strong>de</strong> AL, inspiradas no tanto<br />
por la int<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> sustituir importaciones,<br />
a lo que también contribuyeron, sino por la<br />
<strong>de</strong> g<strong>en</strong>erar <strong>en</strong> nuestros países<br />
tecnología propia y crear un sector<br />
productor <strong>de</strong> tecnología<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
<strong>La</strong> visión <strong>de</strong>s<strong>de</strong> Brasil<br />
(Lelio Filho, Taller <strong>de</strong> Prospectiva, MINCyT, 2010)<br />
• Uma nova visão sobre a <strong>prospectiva</strong> <strong>en</strong>volv<strong>en</strong>do a<br />
participação social emerge com os pioneiros que<br />
difundiram esse p<strong>en</strong>sam<strong>en</strong>to na América <strong>La</strong>tina,<br />
d<strong>en</strong>tre eles po<strong>de</strong>mos <strong>de</strong>stacar: Herrera , Sábato,<br />
Jaguaribe, Ratner e outros que aproveitam a abertura<br />
<strong>de</strong>mocrática no Brasil para difundir esse p<strong>en</strong>sam<strong>en</strong>to.<br />
no país(79).<br />
• O III PBDCT ( 80 - 85 ) é o primeiro plano <strong>de</strong> C&T que é<br />
realizado com a ampla participação da Comunida<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />
C&T on<strong>de</strong> fica evid<strong>en</strong>te a lógica <strong>de</strong> <strong>prospectiva</strong>.<br />
• Nessa época, Eduardo Ratner lança o livro Estudos <strong>de</strong><br />
Futuro- Introdução à Antecipação Tecnológica e Social (<br />
1979) no mesmo período Amilcar Herrera chega na<br />
<strong>Universidad</strong>e <strong>de</strong> Campinas e cria o primeiro Núcleo <strong>de</strong><br />
p<strong>en</strong>sam<strong>en</strong>to prospectivo em política <strong>de</strong> C&T no<br />
Brasil ( DPCT-UNICAMP)<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
Primer gobierno peronista: Primer régim<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
promoción <strong>de</strong> las “industrias <strong>de</strong> interés<br />
nacional”<br />
- Comisión <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> Energía Atómica (1950)<br />
- Segundo Plan Quinqu<strong>en</strong>al:<br />
- Dirección <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> Investigaciones Ci<strong>en</strong>tíficas<br />
y Técnicas (1950)<br />
- Consejo <strong>Nacional</strong> <strong>de</strong> Investigaciones Ci<strong>en</strong>tíficas y<br />
Técnicas (1951)<br />
- Instituto Antártico Arg<strong>en</strong>tino (1951)<br />
- C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Investigaciones Tecnológicas <strong>de</strong> las<br />
Fuerzas Armadas (1954)<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
Mundo Atómico<br />
El petróleo y el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> un caza a reacción
EL MODELO BARILOCHE Y SU<br />
RESPUESTA AL CLUB DE ROMA<br />
• Comité organizador: Carlos Mallmann, Jorge Sábato,<br />
Enrique Oteiza, Amílcar Herrera, Helio Jaguaribe y<br />
Oswaldo Sunkel (el Comité esbozó las líneas g<strong>en</strong>erales<br />
<strong>de</strong>l Proyecto).<br />
• Fue dirigido por Amílcar Herrera <strong>en</strong> la Fundación<br />
Bariloche<br />
• Informe final, “Catástrofe o Nueva Sociedad, Mo<strong>de</strong>lo<br />
Mundial <strong>La</strong>tinoamericano” (“El Mo<strong>de</strong>lo Bariloche”),<br />
IDRC (International Developm<strong>en</strong>t Research C<strong>en</strong>ter),<br />
Ottawa, Canada, 1977, edición reci<strong>en</strong>te <strong>en</strong> Internet<br />
• Equipo <strong>de</strong> trabajo: Amílcar Herrera, Hugo D. Scolnik,<br />
Graciela Chichilnisky, Gilberto C. Gallopin, Jorge E.<br />
Hardoy, Diana Mosovich, Enrique Oteiza, Gilda L. <strong>de</strong><br />
Romero Brest, Carlos E. Suárez y Luis Talavera.<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
El Mo<strong>de</strong>lo Bariloche: las bases<br />
• "Limits to Growth": análisis <strong>de</strong> t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias: límites al<br />
crecimi<strong>en</strong>to impuestos por el ritmo <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to<br />
expon<strong>en</strong>cial actual <strong>de</strong> población y consumo.<br />
• Solución: control <strong>de</strong>l crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la población y <strong>de</strong><br />
la contaminación y el uso racional <strong>de</strong> los recursos.<br />
• Supuesto <strong>de</strong>l Mo<strong>de</strong>lo Bariloche: los problemas que<br />
afronta el mundo mo<strong>de</strong>rno no son físicos sino<br />
sociopolíticos.<br />
• Mo<strong>de</strong>lo normativo: esc<strong>en</strong>ario <strong>de</strong>seado o imag<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
sociedad i<strong>de</strong>al: igualitaria, no consumista, socialista<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
El Mo<strong>de</strong>lo Bariloche y la respuesta al<br />
Club <strong>de</strong> Roma (3)<br />
• Mo<strong>de</strong>lo matemático <strong>de</strong> simulación: <strong>de</strong>mostró que, a<br />
partir <strong>de</strong> los recursos actuales, el mundo, especialm<strong>en</strong>te<br />
los países más pobres, podrían alcanzar la meta<br />
propuesta <strong>de</strong> niveles aceptables <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>estar <strong>en</strong> un<br />
plazo razonable con prácticam<strong>en</strong>te ninguna limitación<br />
física.<br />
• El mo<strong>de</strong>lo fue un mo<strong>de</strong>lo económico, con cinco<br />
sectores: alim<strong>en</strong>tación, servicios habitacionales,<br />
educación, otros servicios y bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong> capital. Se utilizó<br />
una función <strong>de</strong> producción <strong>de</strong> tipo Cobb-Douglas para<br />
cada uno <strong>de</strong> los sectores<br />
• El mo<strong>de</strong>lo también mostró que el crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la<br />
población se controlaría al elevarse las condiciones<br />
g<strong>en</strong>erales <strong>de</strong> vida, especialm<strong>en</strong>te las relacionadas con<br />
las necesida<strong>de</strong>s básicas.<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
Otros aportes pioneros<br />
arg<strong>en</strong>tinos a la Prospectiva<br />
• <strong>La</strong> fundación <strong>de</strong> la revista 2001, por Miguel Grinberg, con<br />
ori<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> futuro;<br />
• el estudio Lineami<strong>en</strong>tos para un nuevo proyecto nacional, <strong>de</strong><br />
un grupo <strong>de</strong> la <strong>Universidad</strong> <strong>de</strong> Tucumán <strong>en</strong>cabezado por<br />
Héctor Ciapuscio;<br />
• el libro Arg<strong>en</strong>tina Proyecto <strong>Nacional</strong>: Razón y diseño, <strong>de</strong><br />
Ángel Monti;<br />
• el libro Prospectiva: Teoría y práctica, <strong>de</strong> Agustín Merello;<br />
• y poco <strong>de</strong>spués la fundación <strong>de</strong> la revista América <strong>La</strong>tina<br />
2001. Revista <strong>La</strong>tinoamericana <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cia, Tecnología y<br />
Futurología, <strong>de</strong> Horacio Godoy”.<br />
Datos <strong>de</strong> Antonio Alonso Concheiro, Revista digital FUTUROS, vol. 3,<br />
n° 7, Julio 2011, pg. 2, artículo “Activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Prospectiva <strong>en</strong> América<br />
<strong>La</strong>tina: Arg<strong>en</strong>tina. Su primer programa <strong>de</strong> Prospectiva Tecnológica”.<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
AMÍLCAR EN CAMPINAS: PTAL<br />
• Crea <strong>en</strong> 1980 el primer Núcleo <strong>de</strong> Política<br />
Ci<strong>en</strong>tífica y Tecnológica <strong>de</strong> Brasil,<br />
• 1983 inicio <strong>de</strong>l proyecto Prospectiva<br />
Tecnológica <strong>en</strong> América <strong>La</strong>tina (PTAL)<br />
• Apoyo <strong>de</strong> las Naciones Unidas, a las que se<br />
unió <strong>de</strong>spués el IDRC <strong>de</strong> Canadá.<br />
• Apoyo <strong>de</strong> la Unión Europea, a través <strong>de</strong> su<br />
proyecto FAST (Forecasting and Assessm<strong>en</strong>t<br />
in Sci<strong>en</strong>ce and Technology), dirigido por<br />
Ricardo Petrella,<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
Organización <strong>de</strong>l proyecto<br />
• Comité Consultivo: Fernando H<strong>en</strong>rique<br />
Cardoso, Leonel Corona (UNAM, México), Celso<br />
Furtado, Gilberto Gallopín, José A. Silva<br />
Michel<strong>en</strong>a (V<strong>en</strong>ezuela) y Theotonio dos Santos.<br />
• Cinco compon<strong>en</strong>tes, a cargo <strong>de</strong> distintos<br />
países. Por Arg<strong>en</strong>tina: Gilberto Gallopin,<br />
coordinó el área <strong>de</strong> Medio Ambi<strong>en</strong>te, y Pablo<br />
Gutman, <strong>de</strong> CEUR (análisis <strong>de</strong> la dim<strong>en</strong>sión<br />
urbana <strong>de</strong>l cambio tecnológico). Por V<strong>en</strong>ezuela<br />
participó Hebe Vessuri (CENDES).<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
3. El Proyecto Prospectiva Tecnológica<br />
<strong>en</strong> América <strong>La</strong>tina (PTAL)<br />
• Participantes:<br />
– UNICAMP (Amílcar Herrera)<br />
– CENDES, V<strong>en</strong>ezuela<br />
– C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Estudios Urbanos (P. Gutman, AR)<br />
– Grupo <strong>de</strong> Análisis Sistemas Ecológicos, G.<br />
Gallopin, Bu<strong>en</strong>os Aires<br />
– UNAM, México<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
3. El Proyecto Prospectiva Tecnológica<br />
<strong>en</strong> América <strong>La</strong>tina (PTAL) (2)<br />
• Enfoque normativo: sociedad igualitaria,<br />
participativa, autónoma, creativa, sobria<br />
• Diversos esc<strong>en</strong>arios:<br />
– Variables externas: <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia/autonomía<br />
– V. Internas: Pacto social conc<strong>en</strong>trador o <strong>de</strong>mocrático,<br />
Baja o fuerte cooperación L.A., estilo <strong>de</strong>sarrollo<br />
<strong>de</strong>predador o sost<strong>en</strong>ible<br />
– Factores <strong>de</strong> transformación: T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias pesadas,<br />
gérm<strong>en</strong>es <strong>de</strong> futuro (nuevas tecnologías y<br />
movimi<strong>en</strong>tos sociales emerg<strong>en</strong>tes)<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
3. El Proyecto Prospectiva Tecnológica<br />
<strong>en</strong> América <strong>La</strong>tina (PTAL) (3)<br />
• Esc<strong>en</strong>arios:<br />
– T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cial --- inviable<br />
– T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cial reformado --- viable, pero con<br />
<strong>de</strong>sequilibrios --- no viable a largo plazo<br />
– Deseable: <strong>de</strong>sarrollo <strong>en</strong>dóg<strong>en</strong>o. Condición: la<br />
transformación <strong>de</strong>be ser <strong>de</strong>sarrollada <strong>en</strong><br />
forma armónica y homogénea <strong>en</strong>tre los<br />
países <strong>de</strong>l Norte y <strong>de</strong>l Sur.<br />
• Estrategias: Socioeconómica, ambi<strong>en</strong>tal,<br />
urbana, ci<strong>en</strong>tífico-tecnológica<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
El Proyecto Alta Tecnología América <strong>La</strong>tina<br />
2000 (ATAL 2000)<br />
• Iniciativa <strong>de</strong>l MCT <strong>de</strong> Brasil (Dr. Luciano Coutinho) y<br />
COLCIENCIAS, <strong>de</strong> Colombia, con apoyo <strong>de</strong> OEA. Participaron<br />
México, V<strong>en</strong>ezuela y Colombia. Proyecto complem<strong>en</strong>tario <strong>de</strong><br />
PTAL, a nivel oficial.<br />
• Objetivos: Promover cooperación latinoamericana para<br />
monitoreo <strong>de</strong> t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> I+D e innovación (crear<br />
“ant<strong>en</strong>as”) <strong>en</strong> cinco nuevas tecnologías (informática,<br />
comunicaciones, biotecnología, nuevos materiales y química<br />
fina).<br />
• Activida<strong>de</strong>s: Reuniones para formular el proyecto; publicación<br />
<strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tos sobre t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> Microelectrónica,<br />
Biotecnología, Nuevos Materiales y Comunicaciones.<br />
• 1989: Cambios <strong>en</strong> Brasil, Colombia y Arg<strong>en</strong>tina hac<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong>scontinuar el proyecto. CONICYT <strong>de</strong> V<strong>en</strong>ezuela asume el<br />
li<strong>de</strong>razgo, pero ante el <strong>de</strong>sinterés <strong>de</strong> los países participantes,<br />
canalizó sus esfuerzos <strong>en</strong> el área <strong>de</strong> Prospectiva a través <strong>de</strong>l<br />
Programa COLCYT, <strong>de</strong> SELA. Programa <strong>de</strong> capacitación a<br />
cargo <strong>de</strong> J. Beinstein.<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
CNEA/OEA: Proyecto piloto <strong>de</strong><br />
Transfer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> Tecnología<br />
• Sábato/Martínez Vidal: Cursos<br />
panamericanos <strong>de</strong> Metalurgia – OEA<br />
• Red latinoamericana <strong>de</strong> Metalurgia<br />
• 1971: Proyecto piloto: Búsqueda,<br />
selección <strong>de</strong> tecnologías para industria<br />
• Concepto <strong>de</strong> intelig<strong>en</strong>cia competitiva<br />
• Apoyo <strong>de</strong> la <strong>prospectiva</strong><br />
• 1975: EE.UU (Kissinger) cancela proyecto<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
Reunión Internacional sobre América <strong>La</strong>tina y el<br />
proceso <strong>de</strong> cambio tecnológico-industrial (Bu<strong>en</strong>os<br />
Aires, marzo 1989)<br />
• Organización: OEA, Gobierno arg<strong>en</strong>tino, Grupo Asesor <strong>en</strong> Desarrollo<br />
Tecnológico (GADETEC). Amplia participación <strong>de</strong> expertos y autorida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />
América <strong>La</strong>tina, <strong>en</strong> particular <strong>de</strong> MERCOSUR y el Grupo <strong>de</strong> los Ocho.<br />
• Tema principal: cambios <strong>en</strong> las tecnologías avanzadas.<br />
• Recom<strong>en</strong>daciones: acción concertada para el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> las tecnologías<br />
avanzadas, <strong>en</strong> particular “la realización <strong>de</strong> estudios cuantitativos <strong>de</strong><br />
predicción tecnológica que ayud<strong>en</strong> a medir la dim<strong>en</strong>sión <strong>de</strong>l impacto<br />
que sobre la economía latinoamericana t<strong>en</strong>drán las nuevas<br />
tecnologías...”<br />
• Propone: análisis técnico –cuantificado producto por producto- <strong>de</strong> los 15<br />
ó 20 principales rubros <strong>de</strong> exportación <strong>de</strong> América <strong>La</strong>tina y su<br />
correspondi<strong>en</strong>te predicción tecnológica”.<br />
• <strong>La</strong> reunión también insistió <strong>en</strong> el concepto <strong>de</strong> intelig<strong>en</strong>cia tecnológica<br />
• No tuvo seguimi<strong>en</strong>to por: cambio <strong>de</strong> gobierno <strong>en</strong> Arg<strong>en</strong>tina, <strong>de</strong>saparición<br />
g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong>l interés por los estudios <strong>de</strong> Prospectiva, agudización <strong>de</strong> la onda<br />
neoliberal <strong>de</strong> comi<strong>en</strong>zos <strong>de</strong> los 1990.<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
Activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Prospectiva <strong>de</strong>l Comité <strong>de</strong><br />
CyT <strong>de</strong> SELA (COLCYT)<br />
• Creación <strong>de</strong>l Programa <strong>La</strong>tinoamericano <strong>de</strong><br />
Prospectiva Tecnológica (1988-1993)<br />
• Organización <strong>de</strong> cursos <strong>en</strong> diversos países <strong>de</strong> la<br />
región: Cuba, V<strong>en</strong>ezuela, Arg<strong>en</strong>tina: Profesor Jorge<br />
Beinstein<br />
• Participación <strong>en</strong> los cursos <strong>de</strong> técnicos <strong>de</strong> países<br />
latinoamericanos<br />
• El Programa retoma la iniciativa <strong>de</strong>l Proyecto ATAL<br />
2000<br />
• El Programa <strong>de</strong>cae con motivo <strong>de</strong> la crisis política<br />
<strong>de</strong> V<strong>en</strong>ezuela<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
El Proyecto <strong>de</strong> Esc<strong>en</strong>arios Regionalizados <strong>de</strong><br />
América <strong>La</strong>tina <strong>La</strong> caída <strong>de</strong> la <strong>prospectiva</strong> América<br />
<strong>La</strong>tina<br />
• 1989: Onda neoliberal<br />
• 1990: Un int<strong>en</strong>to: El Proyecto <strong>de</strong> Esc<strong>en</strong>arios Regionalizados<br />
<strong>de</strong> América <strong>La</strong>tina. Participantes: M. Albornoz, C. Mallman y L.<br />
Vaccarezza (Arg<strong>en</strong>tina), M. Waisbluth (Chile), H. Rattner y Hebe<br />
Vessuri (Brasil), Isabel Licha (V<strong>en</strong>ezuela). Apoyo <strong>de</strong>l proyecto<br />
FAST <strong>de</strong> UE (R. Petrella).<br />
• Objetivos:<br />
• Red <strong>de</strong> C<strong>en</strong>tros <strong>de</strong> Prospectiva,<br />
• Análisis <strong>de</strong> los esc<strong>en</strong>arios ya construidos <strong>en</strong> los últimos años y<br />
<strong>de</strong> los <strong>de</strong>bates <strong>en</strong> curso<br />
• El ejercicio final, acompañado <strong>de</strong> un análisis macroeconómico<br />
cuantitativo, preparado por la Comisión Económica <strong>de</strong> las Naciones<br />
Unidas para Europa, forma parte <strong>de</strong> los estudios <strong>de</strong> <strong>prospectiva</strong> <strong>de</strong><br />
la Comisión <strong>de</strong> la Comunidad Europea.<br />
• No tuvo repercusión <strong>en</strong> América <strong>La</strong>tina<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
El Grupo <strong>de</strong> Bu<strong>en</strong>os Aires y el Grupo<br />
<strong>de</strong> Lisboa<br />
• Objetivo principal: análisis <strong>de</strong> las consecu<strong>en</strong>cias <strong>de</strong>l<br />
f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o <strong>de</strong> la globalización (“Límites a la competitividad”,<br />
Grupo <strong>de</strong> Lisboa, Ricardo Petrella) <strong>en</strong>: distribución <strong>de</strong>l<br />
ingreso, difer<strong>en</strong>cias creci<strong>en</strong>tes <strong>en</strong>tre el Primero y el Tercer<br />
Mundo, los problemas <strong>de</strong> gobernabilidad y presión sobre<br />
los recursos naturales y el Medio Ambi<strong>en</strong>te.<br />
• Modalidad: Contratos globales (s<strong>en</strong>tido rousseauniano,<br />
gran<strong>de</strong>s cons<strong>en</strong>sos sociales)<br />
• <strong>La</strong>nzami<strong>en</strong>to: Grupo REDES, 1996.<br />
• Participó <strong>en</strong> las activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l Grupo <strong>de</strong> Lisboa, <strong>en</strong><br />
particular <strong>en</strong> preparación <strong>de</strong>l “Contrato Mundial <strong>de</strong>l Agua”,<br />
hecho público <strong>en</strong> la Exposición Universal <strong>de</strong> Lisboa <strong>de</strong><br />
1998<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
Iniciativas <strong>de</strong> UNIDO<br />
– Reunión <strong>de</strong> la Iniciativa Regional para el<br />
<strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l Pronóstico Tecnológico <strong>en</strong><br />
América <strong>La</strong>tina (IPROTEC), Santa Cruz<br />
1996: Se consi<strong>de</strong>ró trabajar <strong>en</strong> los sectores<br />
<strong>de</strong> autopartes, <strong>de</strong> máquinas herrami<strong>en</strong>tas y<br />
<strong>de</strong> maquinaria agrícola<br />
– Proyecto <strong>La</strong>tinoamericano <strong>de</strong> Prospectiva<br />
Tecnológica, Trieste 1999: Brasil,<br />
Arg<strong>en</strong>tina, Uruguay, Chile, V<strong>en</strong>ezuela<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
SECyT<br />
• Primeros int<strong>en</strong>tos: 1994, Seminario<br />
dictado por Rémy Barré<br />
• 2000: Participación <strong>en</strong> proyecto ONUDI:<br />
Estudios previos, Preparación <strong>de</strong> estudios<br />
<strong>en</strong> Biotecnología, sectores Químico y<br />
Textil<br />
• Estudio Empleo, Educación y Tecnología<br />
• 2001-2002: Crisis<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
SECyT – MINCyT<br />
• 2003: Cambio <strong>de</strong> época: <strong>La</strong> planificación<br />
estratégica <strong>en</strong>tra <strong>en</strong> esc<strong>en</strong>a: Plan Bic<strong>en</strong>t<strong>en</strong>ario<br />
• 2005: Esc<strong>en</strong>arios y Estrategias 2020. Estudios:<br />
Esc<strong>en</strong>arios globales, agroalim<strong>en</strong>tarios,<br />
ambi<strong>en</strong>tales, <strong>de</strong> la Educación Superior, Química<br />
• 2007: Subsecretaría <strong>de</strong> Estudios y Prospectiva<br />
<strong>en</strong> la Secretaría <strong>de</strong> Planeami<strong>en</strong>to y Políticas<br />
• 2008: Libro Blanco <strong>de</strong> la Prospectiva TIC<br />
• 2010: Estudios <strong>de</strong>l sistema agroalim<strong>en</strong>tario,<br />
Nano, TIC, Automotriz, Inocuidad <strong>de</strong> alim<strong>en</strong>tos<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
MINCyT- Plan <strong>de</strong> competitividad<br />
<strong>de</strong>l Ministerio <strong>de</strong> Economía<br />
• Plan <strong>de</strong> competitividad: 39 complejos<br />
productivos<br />
• Solicitud <strong>de</strong> Economía a MINCyT: visión<br />
<strong>prospectiva</strong> <strong>de</strong> las tecnologías que <strong>de</strong>finirán los<br />
complejos <strong>en</strong> 2020<br />
• Primera ocasión <strong>de</strong> integración <strong>de</strong> la tecnología<br />
<strong>en</strong> los planes <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo<br />
• PROSPECTA ARGENTINA: <strong>La</strong> <strong>prospectiva</strong> <strong>en</strong><br />
los Planes Estratégicos <strong>de</strong>l Estado<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
<strong>Universidad</strong> <strong>de</strong> <strong>Cuyo</strong><br />
• C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Estudios Prospectivos:<br />
– Participación <strong>en</strong> Red Iberoamericana<br />
– El futuro Ambi<strong>en</strong>tal <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza: Esc<strong>en</strong>arios<br />
– Prospectiva tecnológica territorial<br />
– Nodo <strong>de</strong> Mill<strong>en</strong>nium: Delphi “Esc<strong>en</strong>arios<br />
<strong>La</strong>tinoamericanos 2010-2030<br />
• Programa <strong>de</strong> Prospectiva <strong>de</strong>l Rectorado<br />
– Esc<strong>en</strong>arios <strong>de</strong> la Educación Superior<br />
– Nodo <strong>de</strong>l Programa PLACTED
Red Iberoamericana <strong>de</strong> Prospectiva<br />
• Financiada por CYTED y CNPq<br />
• Coordinación: CGEE <strong>de</strong> Brasil<br />
• Participan Arg<strong>en</strong>tina (MINCyT y UN<strong>Cuyo</strong>),<br />
Brasil, Chile, Colombia, Perú, México,<br />
V<strong>en</strong>ezuela, España<br />
• Libro “Prospectiva <strong>en</strong> América <strong>La</strong>tina”<br />
• Promueve intercambio int<strong>en</strong>so, cursos,<br />
vi<strong>de</strong>oconfer<strong>en</strong>cias<br />
• 2008: Converg<strong>en</strong>cia tecnológica (NBIC)<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
PROYECTO MILLENNIUM (UNU)<br />
• Directores: Th. Gordon y J. Gl<strong>en</strong>n<br />
• Nodos latinoamericanos: Bu<strong>en</strong>os Aires y<br />
M<strong>en</strong>doza <strong>en</strong> Arg<strong>en</strong>tina<br />
• Informes: Estado <strong>de</strong>l Mundo<br />
• Esc<strong>en</strong>arios globales, Energía, CyT<br />
• Participación <strong>en</strong> Red <strong>La</strong>tinoamericana <strong>de</strong><br />
Prospectiva <strong>de</strong> UNESCO<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
OTROS ACTORES IMPORTANTES<br />
• Fundación Bariloche <strong>en</strong> Energía<br />
• Gilberto Gallopin<br />
• Eduardo Balbi: E&E, Especialización <strong>en</strong><br />
Prospectiva <strong>en</strong> UCES<br />
• Jorge Beinstein: Esc<strong>en</strong>arios globales y<br />
crisis<br />
• CEA/UBA: Carlos Mallman, Ciclos <strong>de</strong><br />
<strong>La</strong>rgo Plazo<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
OTROS ACTORES IMPORTANTES,<br />
SECTOR PÚBLICO<br />
• Secretaría <strong>de</strong> Energía, 2008, “Elem<strong>en</strong>tos para el<br />
diagnóstico y <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> la planificación<br />
<strong>en</strong>ergética nacional”<br />
• Corporación Vitivinícola: Prospectiva <strong>de</strong>l sector<br />
• INTA, Unidad <strong>de</strong> Coyuntura y Prospectiva: El<br />
mundo agrario <strong>en</strong> 2020<br />
• CIT/INTI (camélidos: Hoja <strong>de</strong> ruta)<br />
• PEA, PEI, Ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to territorial, Educación<br />
Superior<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
Conclusión<br />
• Como ocurrió con su nacimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> la Arg<strong>en</strong>tina, hoy día<br />
la Prospectiva ha tomado un nuevo auge, <strong>de</strong>spués <strong>de</strong><br />
años <strong>de</strong> resist<strong>en</strong>cia, al amparo <strong>de</strong> un nuevo mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong><br />
país,<br />
• Mo<strong>de</strong>lo instaurado <strong>en</strong> medio <strong>de</strong> <strong>en</strong>ormes dificulta<strong>de</strong>s a<br />
partir <strong>de</strong> 2003, que comparte con la mayoría <strong>de</strong> los<br />
países <strong>de</strong> América <strong>La</strong>tina<br />
• Un proyecto <strong>de</strong> autonomía <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones <strong>en</strong> lo<br />
económico y <strong>en</strong> lo tecnológico, un objetivo <strong>de</strong><br />
inclusión social y una doctrina económica<br />
heterodoxa, fr<strong>en</strong>te a los dictados <strong>de</strong> la ortodoxia <strong>de</strong>l<br />
establishm<strong>en</strong>t internacional<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012
MUCHAS GRACIAS !<br />
PRONAPTEC / MINCyT<br />
PROSPECTA ARGENTINA 2012