Urgencias convulsivas en la infancia - Grupo de Epilepsia de la SEN
Urgencias convulsivas en la infancia - Grupo de Epilepsia de la SEN
Urgencias convulsivas en la infancia - Grupo de Epilepsia de la SEN
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Urg<strong>en</strong>cias</strong> <strong>convulsivas</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>infancia</strong> <br />
námica <strong>de</strong>l midazo<strong>la</strong>m administrado por vía bucal<br />
a voluntarios adultos sanos mostró que éste es rápidam<strong>en</strong>te<br />
absorbido al torr<strong>en</strong>te sanguíneo (<strong>de</strong>mostrado<br />
por el análisis <strong>de</strong> su conc<strong>en</strong>tración <strong>en</strong> sangre)<br />
y ti<strong>en</strong>e un efecto rápido sobre el SNC (<strong>de</strong>mostrado<br />
por los cambios electro<strong>en</strong>cefalográficos) 46 .<br />
Exist<strong>en</strong> diversos estudios randomizados y contro<strong>la</strong>dos<br />
que han comparado <strong>la</strong> eficacia y seguridad<br />
<strong>de</strong>l midazo<strong>la</strong>m bucal y el diazepam rectal para el<br />
tratami<strong>en</strong>to agudo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s crisis epilépticas <strong>en</strong> el<br />
niño. Scott et al. llevaron a cabo el primer estudio<br />
randomizado y contro<strong>la</strong>do <strong>de</strong> midazo<strong>la</strong>m bucal vs.<br />
diazepam que incluyó a 42 niños con epilepsia refractaria<br />
resid<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> un c<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> educación especial<br />
con personal médico <strong>en</strong>tr<strong>en</strong>ado <strong>en</strong> el manejo<br />
agudo <strong>de</strong> <strong>la</strong> crisis. No se observaron efectos adversos<br />
cardiorrespiratorios <strong>en</strong> ningún paci<strong>en</strong>te ni difer<strong>en</strong>cias<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong> eficacia <strong>en</strong>tre el midazo<strong>la</strong>m y el diazepam<br />
47 . En un estudio posterior, McIntyre et al.<br />
compararon <strong>la</strong> eficacia y seguridad <strong>de</strong>l diazepam<br />
rectal versus midazo<strong>la</strong>m bucal <strong>en</strong> un <strong>en</strong>sayo clínico<br />
multicéntrico randomizado y contro<strong>la</strong>do llevado<br />
a cabo <strong>en</strong> los Servicios <strong>de</strong> <strong>Urg<strong>en</strong>cias</strong> <strong>de</strong> cuatro<br />
hospitales <strong>de</strong>l Reino Unido 48 . Se incluyeron 219<br />
episodios <strong>en</strong> 177 niños <strong>de</strong> edad superior a seis<br />
meses con crisis febriles y afebriles <strong>en</strong> los que no<br />
se hubiera conseguido todavía un acceso v<strong>en</strong>oso<br />
al llegar al Servicio <strong>de</strong> <strong>Urg<strong>en</strong>cias</strong>. El éxito terapéutico<br />
fue <strong>de</strong>l 56% para el midazo<strong>la</strong>m bucal y <strong>de</strong>l 27%<br />
para el diazepam rectal (difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l 29%; intervalo<br />
<strong>de</strong> confianza <strong>de</strong>l 95% para esta difer<strong>en</strong>cia: 16-<br />
41%). La tasa <strong>de</strong> recurr<strong>en</strong>cia durante <strong>la</strong> primera<br />
hora <strong>en</strong> los paci<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> qui<strong>en</strong>es <strong>la</strong> crisis cedió<br />
d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> los diez primeros minutos tras <strong>la</strong> administración<br />
<strong>de</strong>l fármaco fue a<strong>de</strong>más inferior <strong>en</strong> el<br />
grupo <strong>de</strong> midazo<strong>la</strong>m bucal y no se observaron difer<strong>en</strong>cias<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong>s tasas <strong>de</strong> <strong>de</strong>presión respiratoria <strong>en</strong>tre<br />
ambos grupos. A pesar <strong>de</strong> que ninguno <strong>de</strong> estos<br />
estudios ha sido llevado a cabo <strong>en</strong> <strong>la</strong> comunidad y<br />
<strong>de</strong> que <strong>la</strong>s muestras estudiadas puedan no ser<br />
repres<strong>en</strong>tativas <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción g<strong>en</strong>eral (<strong>en</strong> el primer<br />
caso por <strong>la</strong> gravedad <strong>de</strong> <strong>la</strong> patología subyac<strong>en</strong>te<br />
y <strong>en</strong> el segundo por el tiempo transcurrido antes<br />
<strong>de</strong> iniciar el tratami<strong>en</strong>to), el midazo<strong>la</strong>m bucal aparece<br />
como una alternativa tanto o más eficaz que<br />
el diazepam rectal para el tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> emerg<strong>en</strong>cia<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong>s crisis <strong>convulsivas</strong> y evita a<strong>de</strong>más algunos<br />
<strong>de</strong> los inconv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes asociados a <strong>la</strong> utilización<br />
<strong>de</strong>l diazepam rectal 43 . Estudios posteriores<br />
han refr<strong>en</strong>dado estos hal<strong>la</strong>zgos y han consolidado<br />
<strong>la</strong> indicación <strong>de</strong>l midazo<strong>la</strong>m bucal <strong>en</strong> el tratami<strong>en</strong>to<br />
<strong>de</strong> emerg<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> crisis convulsiva <strong>en</strong> el<br />
niño 49,50 . De hecho, <strong>la</strong> última revisión <strong>de</strong> <strong>la</strong>s guías<br />
Cochrane sobre el tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l status epilepticus<br />
convulsivo <strong>en</strong> el niño concluye que el midazo<strong>la</strong>m<br />
bucal es el tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> elección para aquellos<br />
niños <strong>en</strong> los que no se consigue un acceso<br />
v<strong>en</strong>oso 51 . Aunque no sea todavía el caso <strong>en</strong> nuestro<br />
medio, el midazo<strong>la</strong>m bucal se va ya imponi<strong>en</strong>do<br />
sobre el diazepam rectal <strong>en</strong> otros países 52 .<br />
Como suce<strong>de</strong> <strong>en</strong> el adulto, los estudios exist<strong>en</strong>tes<br />
no aportan <strong>la</strong> sufici<strong>en</strong>te evid<strong>en</strong>cia para guiar el<br />
tratami<strong>en</strong>to hospita<strong>la</strong>rio <strong>de</strong>l niño con una crisis<br />
convulsiva prolongada que no respon<strong>de</strong> al tratami<strong>en</strong>to<br />
con b<strong>en</strong>zodiazepinas. Aunque es conocida<br />
<strong>la</strong> eficacia <strong>de</strong> los difer<strong>en</strong>tes ag<strong>en</strong>tes empleados,<br />
ningún estudio ha <strong>de</strong>mostrado <strong>la</strong> superioridad <strong>de</strong><br />
un protocolo <strong>de</strong> administración por <strong>en</strong>cima <strong>de</strong><br />
otro. A pesar <strong>de</strong> ello, pued<strong>en</strong> establecerse algunas<br />
recom<strong>en</strong>daciones sobre el tratami<strong>en</strong>to farmacológico<br />
<strong>de</strong>l status epilepticus convulsivo <strong>en</strong> el niño<br />
que incluy<strong>en</strong>:<br />
• Consi<strong>de</strong>rando el bajo nivel <strong>de</strong> evid<strong>en</strong>cia, <strong>de</strong>b<strong>en</strong><br />
e<strong>la</strong>borarse y aplicarse guías locales, ya que esto<br />
mejora <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción y, posiblem<strong>en</strong>te, también el<br />
pronóstico 53 .<br />
• La vía <strong>en</strong>dov<strong>en</strong>osa es <strong>la</strong> <strong>de</strong> primera elección y <strong>la</strong><br />
utilización <strong>de</strong> <strong>la</strong> vía transmucosa ha <strong>de</strong> limitarse<br />
al medio prehospita<strong>la</strong>rio o a aquel<strong>la</strong>s situaciones<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong>s que sea imposible el acceso v<strong>en</strong>oso 54 .<br />
• Evitar <strong>la</strong> administración <strong>de</strong> más <strong>de</strong> dos dosis <strong>de</strong><br />
b<strong>en</strong>zodiazepinas, ya que ello no aum<strong>en</strong>ta significativam<strong>en</strong>te<br />
el control <strong>de</strong> <strong>la</strong>s crisis pero sí el riesgo<br />
<strong>de</strong> <strong>de</strong>presión respiratoria 55 .<br />
• Proce<strong>de</strong>r al tratami<strong>en</strong>to anestésico bajo monitorización<br />
EEG tras el fracaso <strong>de</strong> dos fármacos <strong>de</strong><br />
segunda línea (valproato, f<strong>en</strong>itoína, levetiracetam<br />
o f<strong>en</strong>obarbital), ya que esto anticipa una<br />
muy baja probabilidad <strong>de</strong> respuesta a ulteriores<br />
tratami<strong>en</strong>tos 56 .<br />
• Finalm<strong>en</strong>te, no <strong>de</strong>be olvidarse <strong>la</strong> id<strong>en</strong>tificación y<br />
tratami<strong>en</strong>to precoz <strong>de</strong> <strong>la</strong> etiología o <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
complicaciones que puedan aparecer como consecu<strong>en</strong>cia<br />
<strong>de</strong> esta última, <strong>de</strong> <strong>la</strong> crisis o <strong>de</strong>l propio<br />
tratami<strong>en</strong>to.<br />
REVISTA DEL GRUPO DE EPILEPSIA DE LA <strong>SEN</strong> • NOVIEMBRE 2009 27